POSTĘPOWANIE EGZEKUCYJNE W ADMINISTRACJI
1. Źródła prawa regulujące postępowanie egzekucyjne w administracji.
· Ustawa z dnia 17 czerwca 1996 r. o postępowaniu egzekucyjnym w administracji,
· Odpowiednie stosowanie przepisów KPA,
· Ustawa z dnia 8 maja 1997 r. o poręczeniach i gwarancjach udzielanych przez Skarb Państwa oraz niektóre osoby prawne,
· Ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa,
· Ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Prawo bankowe.
· Ustawa z dnia 14 grudnia 1995 r. o spółdzielczych kasach oszczędnościowo – kredytowych,
· Prawo wekslowe,
· Kodek postępowania cywilnego,
· Kodeks pracy,
· Kodeks cywilny.
W ustawie egzekucyjne zamieszczono także upoważnienia dla: ministra właściwego ds. finansów publicznych, PRM, Ministra Obrony Narodowej, ministra właściwego ds. wewnętrznych oraz RM. Na podstawie tych upoważnień wydano następujące akty wykonawcze:
· Rozporządzenie RM z dnia 23 kwietnia 2002 r. w sprawie rozciągnięcia stosowania przepisów ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji,
· Rozporządzenie PRM z dnia 16 lipca 2001 r. w sprawie udzielania pomocy lub asystowania przez Urząd Ochrony Państwa przy wykonywaniu czynności egzekucyjnych w administracji,
· Rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 22 listopada 2001 r. w sprawie wykonania niektórych przepisów ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji,
· Rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 27 listopada 2001 r. w sprawie wysokości kosztów upomnienia skierowanego przez wierzyciela do zobowiązanego przed wszczęciem egzekucji administracyjnej,
· Rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 30 kwietnia 2002 r. w sprawie szczególnego trybu postępowania przy przechowywaniu i sprzedaży zajętych broni, amunicji, materiałów wybuchowych i innych przedmiotów, na których posiadanie wymagane jest zezwolenie,
· Rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 30 kwietnia 2002 r. w sprawie trybu zawiadamiania przez bank zajęciu wierzytelności z rachunku bankowego w postępowaniu egzekucyjnym w administracji,
· Rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 14 stycznia 2004 r. w sprawie postępowania przy korzystaniu z pomocy obcego państwa w dochodzeniu określonych należności pieniężnych,
· Rozporządzenie Ministra Obrony Narodowej z dnia 16 stycznia 2002 r. w sprawie udzielania pomocy i asystowania przez Żandarmerię Wojskową lub wojskowe organy porządkowe przy wykonywaniu czynności egzekucyjnych w administracji,
· Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 29 sierpnia 2001 r. w sprawie sposobu udzielania przez Policję lub Straż Graniczną pomocy lub asysty organowi egzekucyjnemu i egzekutorowi przy wykonywaniu czynności egzekucyjnych.
2. Odpowiednie stosowanie przepisów KPA w postępowaniu egzekucyjnym w administracji.
Przepisy KPA mają zastosowanie w postępowaniu egzekucyjnym wyłącznie w sprawach nie uregulowanych „inaczej” w ustawie egzekucyjnej. Stosowanie przepisów KPA wchodzi, zatem w rachubę tylko w przypadku baraku regulacji określonego zagadnienia w ustawie egzekucyjnej. Ponadto nie stosuje się przepisów KPA, wprost, lecz „odpowiednio”, co oznacza, że niektóre przepisy tego aktu będą miały pełne zastosowanie np. przepisy o wezwaniach, doręczeniach, terminach, inne natomiast, ze względu na specyfikę postępowania egzekucyjnego, będą mogły być stosowane z odpowiednimi modyfikacjami np. przepisy o podaniach, zażaleniach lub też w ogóle nie będą miały zastosowania np. przepisy o rozprawie, o ugodzie administracyjnej.
3. Organ egzekucyjny.
Ustawa definiuje organ egzekucyjny jako - organ uprawniony do stosowania w całości lub w części określonych w ustawie środków służących doprowadzeniu do wykonania przez zobowiązanych ich obowiązków o charakterze pieniężnym lub obowiązków o charakterze niepieniężnym oraz zabezpieczania wykonania tych obowiązków; (Art. 1a pkt 7).
Ustawa egzekucyjna dokonuje podziału organów egzekucyjnych, w zależności od charakteru egzekwowanych przez nich obowiązków, na:
I. Organy uprawnione do prowadzenia egzekucji należności pieniężnych( art. 19)
· Naczelnik urzędu skarbowego jest organem egzekucyjnym uprawnionym do stosowania wszystkich środków egzekucyjnych w egzekucji administracyjnej należności pieniężnych, do zabezpieczania takich należności, a także do realizacji wniosków obcych państw o udzielenie pomocy przy dochodzeniu należności pieniężnych,
· Właściwy organ gminy o statusie miasta, wymienionej w odrębnych przepisach oraz gminy wchodzącej w skład powiatu warszawskiego jest organem egzekucyjnym uprawnionym do stosowania wszystkich środków egzekucyjnych, z wyjątkiem egzekucji z nieruchomości, w egzekucji administracyjnej należności pieniężnych, dla których ustalania lub określania i pobierania jest właściwy ten organ,
· Przewodniczący organu orzekającego w sprawach o naruszenie dyscypliny finansów publicznych w pierwszej instancji jest organem egzekucyjnym uprawnionym do stosowania egzekucji z wynagrodzenia za pracę ukaranego, w egzekucji administracyjnej należności pieniężnych z tytułu kar pieniężnych i kosztów postępowania orzeczonych w tych sprawach,
· Dyrektor oddziału Zakładu Ubezpieczeń Społecznych jest organem egzekucyjnym uprawnionym do stosowania egzekucji z wynagrodzenia za pracę, ze świadczeń z ubezpieczenia społecznego, z renty socjalnej, z wierzytelności pieniężnych oraz z rachunków bankowych, w egzekucji administracyjnej należności pieniężnych z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne i należności pochodnych od składek oraz nienależnie pobranych świadczeń z ubezpieczenia społecznego lub innych świadczeń wypłacanych przez ten oddział, które nie mogą być potrącane z bieżących świadczeń,
· Dyrektor izby celnej jest organem egzekucyjnym uprawnionym do stosowania wszystkich środków egzekucyjnych, z wyjątkiem egzekucji z nieruchomości, w egzekucji administracyjnej należności pieniężnych, do których poboru zobowiązane są organy celne na podstawie odrębnych przepisów,
· Dyrektor oddziału regionalnego Wojskowej Agencji Mieszkaniowej jest organem egzekucyjnym uprawnionym do stosowania egzekucji z wynagrodzenia za pracę oraz ze świadczeń z zaopatrzenia emerytalnego albo z ubezpieczenia społecznego, w egzekucji administracyjnej należności pieniężnych z tytułu opłat za używanie lokalu i opłat pośrednich związanych z zajmowaniem lokali mieszkalnych będących w dyspozycji Wojskowej Agencji Mieszkaniowej.
· Organem egzekucyjnym w egzekucji administracyjnej należności pieniężnych może być ponadto inny organ w zakresie określonym odrębnymi ustawami. Np. w myśl art. 96 ust. 1 ustawy z dnia 13 czerwca 2003 r. o cudzoziemcach w przypadku egzekucji kosztów związanych z wydaleniem cudzoziemca w stosunku do jego środków pieniężnych, znajdujących się w depozycie jednostki organizacyjnej Straży Granicznej lub Policji, organem egzekucyjnym jest jednostka organizacyjna Straży Granicznej lub Policji.
II. Organy właściwe w sprawach egzekucji obowiązków o charakterze niepieniężnym (art. 20):
· Wojewoda jest organem egzekucyjnym obowiązków o charakterze niepieniężnym w zakresie zadań administracji rządowej w województwie, które nie zostały zastrzeżone do kompetencji innych organów egzekucyjnych. Wojewoda jest organem egzekucyjnym w zakresie egzekucji administracyjnej obowiązków o charakterze niepieniężnym, wynikających z decyzji z zakresu administracji rządowej wydanych przez przedsiębiorstwa państwowe i inne państwowe jednostki organizacyjne, spółdzielnie, a także przez stowarzyszenia, organizacje zawodowe i samorządowe oraz inne organizacje społeczne,
· Właściwy organ jednostki samorządu terytorialnego w zakresie zadań własnych, zadań zleconych i zadań z zakresu administracji rządowej oraz obowiązków wynikających z decyzji i postanowień z zakresu administracji publicznej wydawanych przez samorządowe jednostki organizacyjne. Należy przy tym zaznaczyć, że organem jednostki samorządu terytorialnego właściwym do prowadzenia postępowania egzekucyjnego jest:
- w gminie – wójt, burmistrz, prezydent miasta,
- w powiecie – starosta,
- w województwie – marszałek województwa.
· Kierownik wojewódzkiej służby, inspekcji lub straży w odniesieniu do obowiązków wynikających z wydawanych w imieniu własnym lub wojewody decyzji i postanowień,
· Kierownik powiatowej służby, inspekcji lub straży w odniesieniu do obowiązków wynikających z wydawanych w zakresie swojej właściwości decyzji i postanowień.
Należy dodać, że w świetle art. 20 § 2 ustawy egzekucyjne, oprócz wymienionych wyżej organów, w przypadkach określonych szczególnymi przepisami, jako organ egzekucyjny w zakresie egzekucji administracyjnej obowiązków o charakterze niepieniężnym działa każdy organ Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu lub Straży Granicznej, organ Państwowej Inspekcji Pracy wydający decyzję w pierwszej instancji, organ straży pożarnej kierujący akcją ratowniczą, a także inne organy powołane do ochrony spokoju, bezpieczeństwa, porządku, zdrowia publicznego lub mienia społecznego.
Właściwość miejscowa organu egzekucyjnego
W przypadku egzekucji należności pieniężnych właściwość miejscową organu egzekucyjnego określa się następująco:
· Jeżeli prowadzi się egzekucję z nieruchomości, właściwość miejscową organu egzekucyjnego ustala się według miejsca jej położenia; jeżeli jednak nieruchomość położona jest na obszarze właściwości dwóch lub większej liczby organów - egzekucję prowadzi organ, na którego obszarze znajduje się większa część nieruchomości, a jeżeli nie można w powyższy sposób ustalić właściwości, egzekucję z nieruchomości prowadzi organ wyznaczony przez ministra właściwego do spraw finansów publicznych (art. 22 § 1 u.p.e.a.)
· W przypadku należności pieniężnych z praw majątkowych lub ruchomości właściwość miejscową organu egzekucyjnego ustala się, co do zasady według miejsca zamieszkania lub siedziby zobowiązanego; wyjątkiem od tej reguły jest sytuacja, gdy znany przed wszczęciem egzekucji majątek zobowiązanego lub większa jego część nie znajduje się na terenie działania organu egzekucyjnego właściwego ze względu na miejsce zamieszkania lub siedzibę zobowiązanego – w takim przypadku właściwość miejscową ustala się według miejsca położenia składników tego majątku (art. 22 § 2 i § 3 u.p.e.a.).
Natomiast w sprawach egzekucji obowiązków o charakterze niepieniężnym właściwość miejscową organu egzekucyjnego ustala się według miejsca zamieszkania lub siedziby zobowiązanego. W razie braku zamieszkania lub siedziby w kraju – według miejsca jego pobytu. Od tych zasad przepis art. 22 § 5 u.p.e.a. przewiduje następujące wyjątki:
· w sprawach o odebranie rzeczy lub opróżnienie budynków i pomieszczeń - według miejsca wykonania obowiązku,
· w sprawach dotyczących nieruchomości oraz obiektów budowlanych - według miejsca położenia tej nieruchomości lub obiektu budowlanego, z tym, że jeżeli nieruchomość lub obiekt budowlany są położone na obszarze właściwości dwóch lub większej liczby organów - egzekucję prowadzi organ, na którego obszarze znajduje się większa część nieruchomości lub obiektu budowlanego, a jeżeli nie można w powyższy sposób ustalić właściwości, egzekucję z nieruchomości prowadzi organ wyznaczony przez organ sprawujący nadzór nad egzekucją,
· w sprawach dotyczących wykonywanej działalności gospodarczej, jeżeli stałe miejsce wykonywania tej działalności znajduje się poza miejscem zamieszkania lub siedziby zobowiązanego - według stałego miejsca wykonywania działalności gospodarczej.
4. Organ rekwizycyjny.
Organ rekwizycyjny - to organ egzekucyjny o tej samej właściwości rzeczowej, co organ egzekucyjny prowadzący egzekucję, któremu organ egzekucyjny zlecił wykonanie czynności egzekucyjnych (art. 1a pkt 8). Zlecenie czynności egzekucyjnych organowi rekwizycyjnemu następuję wtedy, gdy część majątku zobowiązanego, do którego skierowana jest egzekucja, znajduje się poza terenem działania organu prowadzącego postępowania egzekucyjne. Organ ten działa na podstawie zlecenia udzielonego mu przez organ egzekucyjny właściwy do prowadzenia postępowania egzekucyjnego. Udzielając zlecenia, organ egzekucyjny ma obowiązek sporządzić odpis tytuły wykonawczego oznaczając cel, któremu ma służyć, jego liczbę porządkową, a także określić kwotowo zakres zlecenia. Organ rekwizycyjny nie przejmuje w całości prowadzenia postępowania egzekucyjnego, lecz wykonuje prawa i obowiązki organu egzekucyjnego wyłącznie w zakresie zleconych mu czynności egzekucyjnych.
5. Wierzyciel.
Wierzycielem jest podmiot uprawniony do żądania wykonania obowiązku lub jego zabezpieczenia w administracyjnym postępowaniu egzekucyjnym lub zabezpieczającym. Do jego podstawowych zadań należy podejmowanie czynności zmierzających do stosowania wobec zobowiązanego środków egzekucyjnych oraz pełnienia roli współgospodarza postępowania egzekucyjnego. Funkcje wierzyciela pełnią następujące podmioty:
1. w odniesieniu do obowiązków wynikających z decyzji lub postanowień organów administracji rządowej i organów jednostek samorządu terytorialnego - właściwy do orzekania organ I instancji, z zastrzeżeniem pkt 4,
2. w odniesieniu do obowiązków wynikających z orzeczeń sądów lub innych organów albo bezpośrednio z przepisów prawa - organ lub instytucja bezpośrednio zainteresowana w wykonaniu przez zobowiązanego obowiązku albo powołana do czuwania nad wykonaniem obowiązku, a w przypadku braku takiej jednostki lub jej bezczynności - podmiot, na którego rzecz wydane zostało orzeczenie lub, którego interesy prawne zostały naruszone w wyniku niewykonania obowiązku,
3. dla obowiązków wynikających z tytułów wykonawczych wystawionych przez ministra właściwego do spraw finansów publicznych na podstawie art. 44 ustawy o poręczeniach i gwarancjach udzielanych przez Skarb Państwa - minister właściwy do spraw finansów publicznych,
4. w odniesieniu do obowiązków wynikających z wydanych przez naczelnika urzędu celnego decyzji, postanowień lub mandatów karnych oraz z przyjętych przez naczelnika urzędu celnego zgłoszeń celnych, deklaracji albo informacji o opłacie paliwowej - właściwy dla tego naczelnika dyrektor izby celnej.
Ponadto w świetle art. 5 § 2 wierzycielem uprawnionym do żądania wykonania obowiązku w drodze egzekucji administracyjne jest również państwo obce. Prawa i obowiązki takiego państwa wykonuje organ wykonujący, chyba, że ratyfikowana umowa międzynarodowa, której stroną jest Rzeczpospolita Polska, lub przepisy ustawy stanowią inaczej.
6. Zobowiązany.
Zobowiązanym jest osoba prawna albo jednostka organizacyjna nieposiadającą osobowości prawnej albo osoba fizyczna, która nie wykonała w terminie obowiązku o charakterze pieniężnym lub obowiązku o charakterze niepieniężnym, a w postępowaniu zabezpieczającym - również osobę lub jednostkę, której zobowiązanie nie jest wymagalne albo jej obowiązek nie został ustalony lub określony, ale zachodzi obawa, że brak zabezpieczenia mógłby utrudnić lub udaremnić skuteczne przeprowadzenie egzekucji, a odrębne przepisy na to zezwalają. Zobowiązany nazywany jest podmiotem biernym, bowiem przeciwko niemu prowadzone jest administracyjne postępowanie egzekucyjne i wobec niego stosuje się środki przymusu.
7. Inne podmioty uczestniczące w postępowaniu egzekucyjnym.
· Egzekutor jest pracownikiem organu egzekucyjnego wyznaczony do dokonywania czynności egzekucyjnych w danej sprawie. W postępowaniu egzekucyjnym należności pieniężnych egzekutor nazywany jest poborcą skarbowym. Oprócz egzekutora, pracownikiem organu egzekucyjnego, który uczestniczy w postępowaniu egzekucyjnym jest kierownik komórki organizacyjnej urzędu skarbowego prowadzącego egzekucję administracyjną – komornik skarbowy. Jego rola ogranicza się do udziału w publicznej licytacji nieruchomości.
· Organy udzielające pomocy. Przy wykonywaniu czynności egzekucyjnych organ egzekucyjny i egzekutor mogą w razie potrzeby uzyskać pomoc organu Policji, Straży Granicznej, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, jeżeli natrafił na opór, który uniemożliwia lub utrudnia przeprowadzenie egzekucji, albo jeżeli istnieje uzasadnione przypuszczenie, że na taki opór natrafi. Jeżeli opór stawia żołnierz w czynnej służbie wojskowej, należy wezwać pomocy właściwego organu wojskowego, chyba, że zwłoka grozi udaremnieniem egzekucji, a na miejscu nie ma organu wojskowego. Wezwanie do udzielenia pomocy może być w pilnych przypadkach skierowane także w formie ustnej.
· Organy asystujące przy wykonywaniu czynności egzekucyjnych art. 50 § 2 w obrębie budynków wojskowych i zajmowanych przez Policję, Agencję Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencję Wywiadu, Służbę Kontrwywiadu Wojskowego, Służbę Wywiadu Wojskowego, Centralne Biuro Antykorupcyjne lub Straż Graniczną oraz na okrętach wojennych można dokonywać czynności egzekucyjnych tylko po uprzednim zawiadomieniu odpowiednio właściwego komendanta lub kierownika jednostki i w asyście wyznaczonego organu wojskowego lub organu Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego lub Straży Granicznej. Asystowanie przy wykonywaniu przez organ egzekucyjny czynności egzekucyjnych polega na obecności w miejscu prowadzenia egzekucji i gotowości do udzielenia pomocy.
· Biegły skarbowy w postępowaniu egzekucyjnym pełni podobną funkcję, jak w postępowaniu administracyjnym. Biegłym jest osoba powołana przez organ prowadzący postępowanie go wyrażenia opinii o okolicznościach, których ustalenie i ocena wymaga wiadomości specjalnych. Biegłym jest rzeczoznawca w określonej dziedzinie, uprawniony do wyceny majątku zobowiązanego i wpisany na listę biegłych skarbowych prowadzoną przez izbę skarbową,
· Biegły sądowy udział biegłego sądowego w administracyjnym postępowaniu egzekucyjnym przewiduje art. 67d § 2, z którego wynika, że jeżeli zobowiązany nie zgadza się z oszacowaniem przez biegłego skarbowego wartości ruchomości lub prawa majątkowego, może wystąpić do organu egzekucyjnego z wnioskiem o dokonanie tego oszacowania przez biegłego sądowego,
· Rzeczoznawca majątkowy do oszacowania wartości zajętej nieruchomości organ egzekucyjny wyznacza rzeczoznawcę majątkowego,
· Świadkowie rola świadka w postępowaniu egzekucyjnym polega na pełnieniu funkcji obserwatora przy wykonywaniu czynności egzekucyjnych. Jego udział w postępowaniu ma głównie na celu zapewnienie bezstronności czynności egzekucyjnych. Uczestnikiem postępowania egzekucyjnego może być świadek składający zeznania w postępowaniu wyjaśniającym, prowadzonym przez organ egzekucyjny.
Art. 51. § 1. Na wniosek zobowiązanego, a także, gdy egzekutor uzna to za konieczne, może być przywołany świadek do obecności przy czynnościach egzekucyjnych.
§ 2. Egzekutor przywołuje, co najmniej dwóch świadków, jeżeli zobowiązany nie może być obecny przy czynnościach egzekucyjnych na skutek wydalenia z miejsca dokonywania czynności egzekucyjnych lub z innych przyczyn, chyba, że zachodzi obawa, iż wskutek upływu czasu potrzebnego na przywołanie świadków egzekucja będzie udaremniona.
§ 3. Świadkami mogą być także pełnoletni członkowie rodziny i domownicy zobowiązanego.
§ 4. Świadkowie nie otrzymują wynagrodzenia.
· Osoby trzecie to podmioty, które nie będąc zobowiązanym, roszczą sobie prawa do rzeczy lub prawa majątkowego, z którego prowadzi się egzekucję administracyjną. Osoby te maja prawo występowania do organu egzekucyjnego z żądaniem wyłączenia rzeczy lub prawa majątkowego spod egzekucji przedstawiając lub powołując dowody na poparcie swego żądania.
· Dłużnik zajętej wierzytelności jest podmiotem biorącym udział w egzekucji należności pieniężnych z wierzytelności oraz innych praw majątkowych. Podmiot ten realizuje na wezwanie organu egzekucyjnego zajęcie wierzytelności lub innego prawa majątkowego zobowiązanego. W roli dłużnika zajętej wierzytelności może wystąpić np.:
- pracodawca, gdy prowadzi się egzekucję z wynagrodzenia za pracę,
- bank, w przypadku stosowania egzekucji z wierzytelności na rachunku bankowym
· Uczestnicy postępowania egzekucyjnego z nieruchomości są:
- zobowiązany;
- wierzyciele egzekwujący, a w przypadku wierzyciela będącego obcym państwem - organ wykonujący;
- osoby, którym przysługują ograniczone prawa rzeczowe lub roszczenia albo prawa osobiste zabezpieczone na nieruchomości;
- organ, który zawarł umowę o oddanie nieruchomości w użytkowanie wieczyste, jeżeli przedmiotem egzekucji jest użytkowanie wieczyste.
· Dozorca to podmiot, któremu poborca skarbowy oddaje zajęta nieruchomość pod dozór. Dozorcą może być osoba lub instytucja. Poborca skarbowy pozostawi zajętą ruchomość w miejscu zajęcia pod dozorem zobowiązanego lub dorosłego jego domownika albo innej osoby, u której ruchomość zajął. Jeżeli zajęta ruchomość nie może być pozostawiona w miejscu zajęcia, a nie ma innej osoby, której by można było oddać zajętą ruchomość pod dozór, zostanie ona wzięta pod dozór organu egzekucyjnego.
· Zarządca jest to osoba, której powierzono sprawowanie zarządu zajętą nieruchomością. Zasadniczo zajętą nieruchomość pozostawia się w z...
Minnie_