Psychologia Postwundtowska psychologia postaci Gestalt
Ø Psychologia postaci była pierwszym przejawem wielkiego ruchu teoretycznego, który rozpoczął się w psychologii na początku XX wieku jako pierwsza oznaka wielkiego kryzysu psychologii, o którym zadecydowały nowe podejścia, głównie darwinizm.
Ø Psychologia postaci - ruch postaciowców , gestaltyzm - ukształtował się w latach 1912 - 1916 na terenie Niemiec, Austrii i Skandynawii. Zapoczątkowali go myśliciele i badacze pozostający pod wpływem szkoły austriackiej (Muller i Husserla) oraz szkoły wurtzburskiej. Przywódcami ruchu byli: Max Wertheimem, Wolfgang Kohler i Kurt Kaffka; nieco mniej znani od nich, ale należący do grona pionierów byli: E. Rubin (Kopenhaga), D. Katz (Sztok] a później K. Lewin i F. Kruger.
Ø Za formalny początek gestaltyzmu uważa się rok 1910, w którym Wertheimem rozpoczął badania eksperymentalne nad spostrzeganiem ruchu pozornego (stroboskopowego)
Ø Podstawowa zasada psychologii postaci – zasada prymatu całości nad częścią. Całość przyjmuje właściwości postaci, rozumianej jako forma, zasada strukturalna, można więc powiedzieć, te postać jest pierwotna w stosunku do elementów. Co więcej, postać jest niewywodliwa z elementów i nie da się do nich sprowadzić.
Ø Prymat postaci nad elementami zademonstrował również E. Rubin, przedstawiając empirycznie uzasadnioną koncepcję figury i tła. W jego ujęciu pole spostrzegania dzieli się na to, co on nazwał figurą (postacią) i tłem. Rubin podał konkretne kryteria rozróżniania figury i tła. Są to:
1. konturowość figury;
2. kształt figury (bezkształtność tła);
3. jasność figury (tło zawsze jawi się jako „rozmyte”);
4. bliskość figury (tło zawsze wydaje się dalsze niż figura);
5. stałość figury.
Ø Gesztaltowcy przyjeli koncepcję izomorfizmu pomiędzy postaciami fizycznymi, fizjologicznymi i psychicznymi. Izomorfizm, oznacza, że elementy i stosunki między nimi w jednym systemie jednoznacznie odpowiadają elementom i stosunkom drugiego systemu. Uwzględnienie postaci fizycznych w relacji izomorfizmu pozwalało postaciowcom utrzymać pogląd o determinacji zewnętrznej zjawisk psychicznych. Byli przekonani o tym, że nie tyle stan fizjologiczny organizmu, ile otoczenie zewnętrzne wyznacza zasadniczo stany i procesy psychiczne.
Ø Przedmiotem psychologii postaci były niemal wszystkie procesy psychiczne, a szczególnie silnie rozwinęła się dziedzina myślenia, zwłaszcza myślenia twórczego.
Ø Badania Kohlera dowiodły, iż rozwiązywanie problemów polega na uzupełnianiu brakujących elementów postaci. W momencie, gdy badany dostrzega brakujący element, następuje rozwiązanie. Kóhler to nagłe zrozumienie nazwał insightem (olśnieniem, zrozumieniem, wejrzeniem w postać). Teoria insightu do nasiliła badania nad myśleniem w stopniu wyższym niż inne propozycje.
Ø Psychologia postaci wywarła wpływ na badanie twórczego myślenia - iniciator Max Wertheimem; myślenie twórcze polega na reorganizacji materiału wyjściowego w nową całość, postać.
Ø Mayerowi - myślenie twórcze = umiejętności elastycznego wykorzystania elementów sytuacji. sytuacja problemowa = jest to postać z brakującymi elementami.
Ø L. Szekely, twórca hipotezy cechy latentnej; rozwiązanie sytuacji problemowej = znalezienie cechy latentnej (ukrytej) /Niekiedy cechę latentną wykrywa się wykraczając poza prostą postać narzucającą się w spostrzeganiu – dostrzeganie innej postaci daje rozwiązanie problemu wyjściowego./
Ø Psychologia postaci, podkreślała, że już zmysłowe doznania są całościowe i mają swoje znaczenie. Już noworodek reaguje na twarze ludzkie jako sensowne (znaczące) wskaźniki określonych zdarzeń. Dzięki takiemu stanowisku twórcy gesztaltyzrnu opowiedzieli się za umiarkowanym poglądem natywistycznym.
Ø Przedstawiając cechy charakterystyczne postaci jej twórcy wskazywali również na pregnancja - zasadę mówiąca o tym, że postać „dąży” do zamknięcia, do uzyskania optymalności lub pełni znaczenia postaci. (nie dokończony schemat frontonu domku spostrzegamy jako zamknięty)
Ø Zasada pregnancja otworzyła możliwości badania motywacji zachowań ludzkich. Ich ogólna koncepcja motywacji, zbliżała się do orientacji biologicznej; zakładano, że organizm jako całość dynamiczna dąży do przetrwania i to określa z kolei treść motywacji w poszczególnych przypadkach dążeń ludzkich.
Ø Najwięcej uwagi problemom motywacji poświecił z całej szkoły gesztaltystów K. Lewin. Opracował on system poglądów, zgodny z ogólnymi założeniami psychologii postaci, mający jednak wiele cech specyficznych zwany psychologią topologiczną. Lewin silnie podkreślał zależność jednostki ludzkiej od środowiska fizycznego i społecznego. Eksponował element ekologiczny, przede wszystkim element społeczny jako determinantę zachowań ludzkich. Zachowanie człowieka jest przede wszystkim (aczkolwiek nie wyłącznie) uwarunkowane sytuacyjnie. Nie instynkty i nie potrzeby, lecz siły środowiska społecznego określają wektory motywacyjne. Ten punkt widzenia przyjęty przez Lewina sprzyjał rozwojowi badań eksperymentalnych w dziedzinie tzw. dynamiki grupowej. Jednym z przykładów zastosowania metodologii leninowsko-gesztaltowskiej w badaniach społecznych jest klasyczny eksperyment Ascha, dotyczący problematyki konformizmu
Ø Psychologia postaci jako kierunek psychologiczny odegrała i odgrywa istotną rolę w psychologii XX wieku. Skutecznie przyczyniła się ona do przezwyciężenia atomizmu wundtowskiego,
2
swps