Kapuściński Ryszard - Podróże z Herodotem.pdf - 48. Stanisław Brejdygant. Podróże z Herodotem - Kapuściński - Filmograf

Ryszard Kapuściński

PodróŜe z Herodotem

Widzę, Ŝe przydarzyło mi się to,

co się przytrafia

zlepionym przez długotrwałe

leŜenie księgom:

trzeba niejako odwijać

pamięć i od czasu do czasu

wytrząsać wszystko to,

co tam znajduje się

na składzie.

Seneka

Wszelkie wspomnienie

jest teraźniejszością.

Novalis

Jesteśmy jedni dla drugich

pielgrzymami, którzy róŜnymi

drogami zdąŜają w trudzie na

wspólne spotkanie.

Antoine de Saint–Exupéry

Wydawnictwo Znak

Kraków

2004

S PIS TREŚCI

Przekroczyć granicę ..............................................................................

Skazany na Indie ...................................................................................

Dworzec i pałac .....................................................................................

Rabi śpiewa upaniszady ........................................................................

Sto kwiatów przewodniczącego Mao ....................................................

Myśl chińska ..........................................................................................

Pamięć na drogach świata ......................................................................

Szczęście i nieszczęście Krezusa ...........................................................

Koniec bitwy ..........................................................................................

O pochodzeniu bogów ...........................................................................

Widok z minaretu ..................................................................................

Koncert Armstronga ..............................................................................

Twarz Zopyrosa .....................................................................................

Zając ......................................................................................................

Wśród umarłych królów i zapomnianych bogów .................................

Honory dla głowy Histiajosa ................................................................

U doktora Ranke ...................................................................................

Warsztat Greka ......................................................................................

Nim rozszarpią go psy i ptaki ...............................................................

Kserkses ................................................................................................

Przysięga Aten ......................................................................................

Znika czas .............................................................................................

Pustynia i morze ...................................................................................

Kotwica .................................................................................................

Czarne jest piękne .................................................................................

Sceny szaleństwa i rozwagi ..................................................................

Odkrycie Herodota ...............................................................................

Stoimy w ciemności, otoczeni światłem ...............................................

P RZEKROCZYĆ GRANICĘ

N im Herodot wyruszy w dalszą podróŜ, wspinając się po skalistych

ścieŜkach, płynąc statkiem po morzu, jadąc koniem po bezdroŜach Azji, nim trafi

do nieufnych Scytów, odkryje cuda Babilonu i zbada tajemnice Nilu, nim pozna

sto innych miejsc i ujrzy tysiąc niepojętych rzeczy, pojawi się na chwilę w

wykładzie o staroŜytnej Grecji, który profesor BieŜuńska–Małowist wygłasza dwa

razy w tygodniu dla studentów pierwszego roku historii Uniwersytetu

Warszawskiego.

Pojawi się i zaraz zniknie.

Zniknie momentalnie i tak zupełnie, Ŝe teraz, kiedy po latach przeglądam

zapiski z tych zajęć, nie znajduję w nich jego nazwiska. Jest Ajschylos i Perykles,

Safona i Sokrates, Heraklit i Platon, natomiast Herodota nie ma. A przecieŜ te

notatki robiliśmy starannie, były naszym jedynym źródłem wiedzy: ledwie pięć lat

wcześniej skończyła się wojna, miasto leŜało w gruzach, biblioteki pochłonął

ogień, więc nie mieliśmy podręczników, brakowało nam ksiąŜek.

Pani profesor ma spokojny, cichy, jednostajny glos. Jej ciemne, uwaŜne oczy

patrzą na nas przez grube szkła z wyraźnym zaciekawieniem. Siedząc za wysoką

katedrą, ma przed sobą setkę młodych ludzi, z których większość nie miała

pojęcia, Ŝe Solon był wielki, nie wiedziała, skąd bierze się rozpacz Antygony, ani

nie umiałaby wytłumaczyć, w jaki sposób pod Salaminą Temistokles wciągnął

Persów w pułapkę.

Prawdę mówiąc, nawet nie wiedzieliśmy dobrze, gdzie leŜy Grecja i Ŝe kraj o

tej nazwie miał tak niebywałą, wyjątkową przeszłość, Ŝe warto było uczyć się o

niej na uniwersytecie. Byliśmy dziećmi wojny, w latach wojny gimnazja były

zamknięte i choć w duŜych miastach spotykało się czasem tajne komplety, tu, na

tej sali, siedzieli najczęściej dziewczęta i chłopcy z dalekich wiosek i małych

miasteczek, nieoczytani, niedouczeni. Był rok 1951, na studia przyjmowano bez

egzaminów wstępnych, bo głównie liczyło się to, kto z jakiego pochodził domu

— dzieci robotników i chłopów miały najwięcej szans na indeks.

Ławki były długie, na kilka osób. Siedzieliśmy ściśnięci, brakowało miejsc.

Moim sąsiadem z lewej był Z. — pochmurne, milczące chłopisko ze wsi pod

Radomskiem, w której, jak opowiadał, trzymają w domach jako lekarstwo

kawałek zasuszonej kiełbasy i dają possać niemowlęciu, kiedy zachoruje. —

Myślisz, Ŝe to pomaga? — spytałem bez wiary. — Pewnie, Ŝe tak —

odpowiedział z przekonaniem i znowu zapadł w milczenie. Z mojej prawej strony

siedział chudy, o wątłej, dziobatej twarzy W. Pojękiwał, kiedy zmieniała się

pogoda, bo jak mi kiedyś wyznał, darło go w kolanie, a darło od kuli, jaką dostał

w leśnej walce. Ale kto z kim tam walczył, kto go postrzelił, tego nie chciał

powiedzieć. Wśród nas było teŜ kilkoro z lepszych rodzin. Ci nosili się czysto,

mieli lepsze ubrania, a dziewczyny czółenka na wysokim obcasie. JednakŜe były

to rzucające się w oczy wyjątki, rzadkie okazy — przewaŜała uboga, siermięŜna

prowincja: pomięte płaszcze z demobilu, połatane swetry, perkalowe sukienki.

Pani profesor pokazywała nam takŜe fotografie antycznych rzeźb i

wymalowane na brązowych wazach postacie Greków — ich piękne, posągowe

ciała, szlachetne, pociągłe twarze o łagodnych rysach. NaleŜeli do jakiegoś

nieznanego, mitycznego świata. Był to świat ze słońca i srebra, ciepły i jasny,

zamieszkany przez smukłych herosów i tańczące nimfy. Nie wiadomo było, jak

się do niego ustosunkować. Patrząc na te zdjęcia Z. milczał ponuro, W.,

skrzywiony, masował obolałe kolano. Inni patrzyli z uwagą, ale obojętnie, nie

mogąc sobie wyobrazić tamtej odległej, nierealnej rzeczywistości. Nie trzeba było

czekać, aŜ pojawią się ludzie, którzy będą wieścić zderzenie cywilizacji. Do tego

zderzenia dochodziło juŜ dawno, dwa razy w tygodniu, na tej sali, na której

dowiedziałem się, Ŝe Ŝył kiedyś Grek o nazwisku Herodot.

Nic jeszcze nie wiedziałem o jego Ŝyciu i o tym, Ŝe pozostawił nam słynną

ksiąŜkę. Zresztą tej ksiąŜki, noszącej tytuł Dzieje , i tak nie moglibyśmy wówczas

przeczytać, bo w tamtym momencie jej polskie tłumaczenie było zamknięte w

szafie. OtóŜ Dzieje przetłumaczył w połowie lat czterdziestych XX wieku

profesor Seweryn Hammer i swój maszynopis złoŜył w wydawnictwie Czytelnik.

Nie udało mi się ustalić szczegółów, bo cała dokumentacja zaginęła, ale tekst

przekładu jesienią 1951 roku wydawnictwo przesłało do drukarni do składu.

Gdyby nic nie stało na przeszkodzie, ksiąŜka powinna ukazać się w roku 1952 i

trafić do naszych studenckich rąk, kiedy uczyliśmy się jeszcze dziejów

staroŜytnych. Tak się jednak nie stało, bo druk ksiąŜki został nagle wstrzymany.

Dziś juŜ nie sposób ustalić, kto wydał odpowiednią decyzję. Cenzor?

Przypuszczam, Ŝe on, ale dokładnie nie wiem. Dość, Ŝe ksiąŜkę wydrukowano

dopiero trzy lata później — w końcu 1954 roku, a ukazała się w księgarniach w

roku 1955.

MoŜna się domyślać, dlaczego powstała tak długa przerwa między wysłaniem

maszynopisu do drukarni a pojawieniem się Dziejów w księgarniach. Mianowicie

przerwa ta przypada na okres poprzedzający śmierć Stalina i czas, jaki po niej

bezpośrednio nastąpił. Maszynopis Herodota znalazł się w drukarni, kiedy

zachodnie radiostacje zaczęły mówić o powaŜnej chorobie Stalina. Ludzie nie

znali szczegółów, ale bali się nowej fali terroru i woleli przyczaić się, nie naraŜać,

nie dawać pretekstu, przeczekać. Atmosfera była nerwowa. Cenzorzy zdwoili

czujność.

Ale Herodot? Jego ksiąŜka napisana dwa i pół tysiąca lat temu? A jednak —

tak. Tak, bo panowała wówczas, rządziła całym naszym myśleniem, całym

sposobem patrzenia i czytania obsesja aluzji. KaŜde słowo się z czymś kojarzyło,

kaŜde miało podwójny sens drugie dno, ukrytą wymowę, w kaŜdym było coś

sekretnie zakodowane i przebiegle utajone. Nic nie było takie jak w

Kapuściński Ryszard - Podróże z Herodotem.pdf

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: