Maria Niemirow - Esperanto dla wszystkich - Uzupełnienie”.pdf
(
84 KB
)
Pobierz
Pobieram „ESPERANTO.PL - Maria Niemirow - Esperanto dla wszystkich - Uzupełnienie”
ESPERANTO
.
PL
Maria Niemirow
- -
Esperanto dla wszystkich
-
Uzupełnienie
Nie chcąc przeciążać Państwa nadmiarem lekcji, nie wyczerpaliśmy w naszych 32 "Lekcjach" jeszcze kilku
przyrostków i przedrostków, względnie końcówek gramatycznych i innych uwag, które tutaj - aby nam już nic z
gramatyki nie brakowało - "hurtem" podajemy:
2. Przyrostek
"er"
oznacza cząstkę jakiejś całości, ( ale nie koniecznie równą jak końcówka liczebników
ułamkowych "on"), a więc np.:
fajro -
ogień,
fajero
- iskra (jako cząstka ognia);
ĉeno
- łańcuch,
ĉenero
- ogniwo (cząstka łańcucha).
3. Przyrostki
"ĉj"
i
"nj"
oznaczają męski względnie żeński rodzaj przy słowach przymilających,
zdrobniałych, np.:
patro
- ojciec,
paĉjo
- tatuś, ojczulek;
patrino
- matka,
panjo
- mamusia, mateńka;
Sofio
- Zofia,
Sonjo
- Zosia, Zosieńka itp.
- Te dwa przyrostki można dodawać po którejkolwiek zgłosce danego wyrazu, a więc może być "panjo"
i "patrinjo" jak się komu bardziej podoba. Wzbogaca to sam język, czyniąc go podobnym pod tym
względem do języków słowiańskich, w których tych słów przymilających mamy mnóstwo, podczas gdy
w językach germańskich i romańskich nie ma ich tak wiele.
4. Przyrostek
"um"
jest to sufiks "generalny", podobny do generalnego przyimka
"je"
, a więc używany
wówczas, kiedy żaden z pozostałych afiksów się nie nadaje. Najczęściej przyrostek ten jest używany
wówczas, kiedy chodzi o określenie czegoś, co otacza wokół jakąś inną rzecz, np.:
kolo
- szyja,
kolumo
- kołnierz;
mano
- ręka,
manumo
- mankiet;
cerbo
- mózg,
cerbumi
- głowić się, "łamać sobie
głowę", rozmyślać na wszystkie strony itp. Słówka z przyrostkiem "um" podane są w każdym większym
słowniku, przeciwnie do innych przyrostków, które esperantyści potrafią sami dodawać, regularnie do
znanych pierwiastków.
5. Końcówka
"op"
służy do określania liczebników
"zbiorowych"
, tj. takich, gdzie kilka jednostek tworzy
nową całość, ale żadna z nich nie traci samoistności, jak np.:
du
- dwa, dwaj, dwie,
duope
- we dwóch,
we dwoje (idą do domu),
triope
- we troje,
dekope -
w dziesięcioro itd.
6. Słówko
"po"
służy do tworzenia liczebników
"podziałowych"
i jest stawiane oddzielnie przed danym
liczebnikiem, jak np.: mi donis al la infanoj
po
tri pomoj - dałem dzieciom po trzy jabłka; ĉiu ricevis
po
cent zloty - każdy otrzymał po 100 złotych. Słówko to zostało wzięte do esperanta z języka polskiego.
7. Końcówka
"ies"
przy zaimkach służy do oznaczenia przynależności, własności. Przykład:
iu
- ktoś,
ies
-
czyjś, czyjaś, czyjeś;
kiu
- kto,
kies
- czyja własność, którego, kogo; podobnie dalej:
ties
- własność
tego (człowieka),
ĉies
- własność wszystkich, każdego,
nenies
- niczyja własność, niczyj, niczyje.
8. Do oznaczania czynności w stronie biernej służy przyimek
"de"
, czyli ten sam, który służy do tworzenia
przypadku 2-go (patrz Lekcja 7). Przykład: Li estas ŝatata
de
ĉiuj - On jest szanowany (ceniony) przez
wszystkich. Początkujący esperantyści tłumaczą "per ĉiuj", co jest błędne, gdyż "per" słuzy do
oznaczenia narzędnika, tl. pracy wykonywanej jakimś narzędziem, np.: Li skribas ne per plumo sed per
krajono - On nie pisze piórem lecz ołówkiem.
9. Wszystkie słowa już z dawnych - przedesperanckich - czasów międzynarodowe, czyli tzw. u nas "wyrazy
obce", używane jednakowo lub bardzo podobnie przez wszystkie narody cywilizowane, są tymi samymi
sławami esperanckimi. Mamy więc:
matematiko
- matematyka,
historio
- historia,
estetiko
- estetyka,
teatra
- teatralny,
elektrizi
- elektryzować itd. Słowa te w esperancie otrzymują tylko znane nam
końcówki gramatyczne O, A, E, itd. Przykład: mi parolas telefone - mówię przez telefon; sur la tablo
kuŝas telefona libro - na stole leży książka telefoniczna; mi nepre devas telefoni al Krakovo - ja
koniecznie muszę telefonować do Krakowa; mia telefono ne funkcias - mój telefon nie funkcjonuje.
1. Przedrostek
"re"
oznacza powtórzenie, powrót czynności lub działanie odwrotne, - np.
doni
- dać,
dawać,
redoni -
oddać, oddawać;
veni
- przyjść, przychodzić,
reveni
- wrócić, wracać.
10. W słowach złożonych, w których pierwsza częś została skrócona przez opuszczenie końcówki "o" czy
innej, akcent nie zmienia swego pierwotnego położenia, przykład: słowo
leterportisto
- listonosz,
złożone ze słów
letero
- list i
porti - nosić,
akcentuje się dwa razy: let
e
r-port
i
sto a nie l
e
ter-port
i
sto,
ponieważ akcent w esperancie się nie przesuwa. To samo dotyczy oddzielnych słów skróconych: lib
e
r'
zamiast lib
e
ro, mat
e
n' zamiast mat
e
no itd. Pierwsza część słowa złożonego ma akcent słabszy niż
część druga.
11. W esperancie używa się wiele międzynarodowych końcówek naukowych we wszystkich dziedzinach
wiedzy, które - jak wiadomo - pochodzą przeważnie z języka łacińskiego i starogreckiego, jak np.:
kilo
gramo,
centi
metro,
mega
vato, insekto
cidoj
- insektocydy czyli środki owadobójcze i wiele innych.
Plik z chomika:
zkliban
Inne pliki z tego folderu:
Maria Niemirow - Esperanto dla wszystkich - Lekcja 01.pdf
(66 KB)
Maria Niemirow - Esperanto dla wszystkich - Lekcja 04.pdf
(65 KB)
Maria Niemirow - Esperanto dla wszystkich - Lekcja 24.pdf
(67 KB)
Maria Niemirow - Esperanto dla wszystkich - Lekcja 23.pdf
(67 KB)
Maria Niemirow - Esperanto dla wszystkich - Lekcja 22.pdf
(66 KB)
Inne foldery tego chomika:
epo esperanto
Esperanto
ESPERANTO (LINGWISTYKA)
Kurs Esperanto
Nauka esperanto
Zgłoś jeśli
naruszono regulamin