Biomedyczne podstawy rozwoju i wychowania.docx

Biomedyczne podstawy rozwoju i wychowania

Głównym celem przedmiotu jest uporządkowanie wiedzy dotyczącej teorii i praw naukowych  wyjaśniających mechanizm rozwoju osobowego (fizycznego, psychicznego i społecznego) człowieka ze wszystkich jego uwarunkowaniami.

Program zajęć

·         Rozwój ontogenetyczny człowieka. Okresy rozwoju człowieka, uwarunkowania i cechy czynniki genetyczne, para genetyczne oraz czynniki środowiskowe  wpływające na rozwój człowieka

·         Przejawy rozwoju fizycznego, psychicznego oraz motorycznego w edukacji przedszkolnej i szkolnej dziecka

·         Podstawowe aspekty rozwoju biologicznego człowieka . Normy rozwojowe . Metody pomiaru rozwoju osobniczego. Trendy sekularne . Zjawiska akceleracji rozwoju.

·         Wady wrodzone, zespoły genetyczne i chromosomalne

·         Deficyty środowiskowe jako czynniki upośledzające rozwój  i zdolności uczenia się

·         Najczęstsze choroby w  wieku przedszkolnym i szkolnym

·         Wady postawy ciała dzieci w wieku przedszkolnym i szkolnym

·         Profilaktyka zaburzeń rozwoju. Istota zdrowia i choroby. Problemy zdrowotne ludzi w różnym wieku. Higiena środowiska szkolnego

·         Profilaktyka zdrowia nad uczniami

·         Problematyka zdrowotna okresu dorastania, dojrzałości i starzenia się

·         Cywilizacyjne i społeczne zagrożenia zdrowia

·         Ochrona zdrowia dziecka. Higiena środowiska

·         Zasady bezpieczeństwa i udzielenia pierwszej pomocy

Literatura podstawowa : Bartkowiak Z. Biomedyczne podstawy rozwoju wychowania, Warszawa 1986

Rozwój- proces który prowadzi do przekształcenia się prostych struktur w formy złożenia i bardziej skomplikowane. Z reguły rozwój przebiega w ściśle określonej kolejności zjawisk, co pozwala na wydzielenie stale występujących następujących po sobie etapów rozwoju które nazywamy okresami.

Rozwój ontogenetyczny człowieka

Pod pojęciem ontogenetycznego rozwoju będziemy rozumieć zespół procesów kierowanych nieodwracalnych i powiązanych ze sobą , a kształtujących organizm osobnika od zapłodnienia do śmierci. Jest to zjawisko wielostronne a w przypadku człowieka szczególnie skomplikowane bowiem obok przyrodniczych pojawiają się specyficzne modyfikatory o społecznym charakterze.

Rozwój biologiczny

Rozwój biologiczny lub fizyczny określa nam całokształt procesów biologicznych jakie zachodzą w rozwijającym się organizmie  z wyłączeniem strefy osobowości psychicznej. Pojęcie rozwoju biologicznego czy też fizycznego ujmuje więc powiększenie się wymiarów i masy ciała doskonalenie struktury i zmiany funkcji narządów.

Nauki badające rozwój osobniczy człowieka

·         Właściwości biologiczne- anatomia( nauka  o kształcie i budowie ciała ludzkiego )

·         Histologia

·         Fizjologia

·         Biochemia(skład chemii organicznej )

·         Antropologia

·         Właściwości psychiczne – psychologia

·         Właściwości sprawności fizycznej

Aspekty rozwoju

Aspekty jakościowe rozwoju fizycznego:

·         Wzrastanie

·         Różnicowanie

·         Dojrzewanie

·         Postęp

Wzrastanie(powiększanie się ciała)

·         Rozrost- zwiększanie się wymiarów i masy tkanek

·         Rozplem- mnożenie się liczby komórek na drodze podziału komórkowego i powiększania kwasów DNA

Różnicowanie –(doskonalenie struktury / budowy)

·         Cytogeneza i histogeneza- przebudowa struktur komórek i tkanek

·         Orogeneza- grupowanie się tkanek  w określone układy i narządy

·         Typogeneza- dostrajanie się poszczególnych układów i narządów do pozostałych i formowanie się ogólnych kształtów i proporcji organizmu

Dojrzewanie(doskonalenie funkcji)

·         Specjalizacja- kształtowanie się  funkcji i narządów i układów

·         Integracja- dostrajanie się funkcji w ramach całego organizmu

·         Postęp- doskonalenie funkcji organizmu

Aspekty ilościowe rozwoju fizycznego

·         Kinetyka rozwoju- poziom na jakim przebiega rozwój danego osobnika np. niższy, przeciętny, wyższy

·         Dynamika rozwoju- wielkość przyrostów danej cechy w jednostce czasu inaczej- tempo rozwoju

·         Rozmach wielkości zmian względem wyjściowej urodzeniowej

·         Rytmiczność rozwoju

Anabolizm- przyswajanie pokarmów i ich przekształcenie na składniki własnych tkanek

Katabolizm- zauważenie związków chemicznych organizmu na potrzeby energetyczne

Trend sekularny

Inaczej 100-letni ciąg zmian fenotypowych zachodzących stopniowo z pokolenia na pokolenie i postępujących w stałym kierunku pomimo krótkotrwałych okresów stabilizacji w rozwoju.

Zjawisko to polega na:

·         Smukleniu ciała – zwiększenie się wysokości ciała w stosunku do masy ciała

·         Poszerzania się pasa barkowego przy niewielkim zwężeniu bioder

·         Zmiany proporcji długości kończyny górnych do dolnych przy względnej stałej długości

·         Zmiany wysokości ciała na dekadę- 1,5-2 cm

·         Zmiany masy ciała na dekadę- 2kg

Czynniki wpływające na rozwój człowieka :

·         Czynniki endogenne genetyczne (de terminatory )płeć, konstrukcja budowy ciała, rasa, tempo rozwoju biologicznego

·         Czynniki endogenne para genetyczne (stymulatory):

Wpływ organizmu matki na rozwój płodu( tryb życia matki w okresie ciąży, wiek rodziców, liczba przebytych przez matkę ciąży oraz kolejność ciąż)

·         Czynniki egzogenne (modyfikatory): modyfikatory neutralne, modyfikatory kulturowe

Czynniki genetyczne (determinatory)

Na początku XIXw. Biolodzy zauważyli wewnątrz jąder komórek roślin i zwierząt małe struktury.-chromosomy(chromo-barwa, soma-skóra), te struktury szczególnie dobrze barwiły się pewnymi substancjami stosowanymi podczas przygotowania komórek do badań mikroskopowych. W drugiej połowie XIXw. Biolodzy szczegółowo poznali kształt i zachowanie chromosomów.

Muszka owocowa ma 8 chromosomów, ludzie i nietoperze- 46, kukurydza- 20, a nosorożec -84.

Genotyp- komórki rozrodcze matki i ojca, poprzez zapłodnienie wnoszą do powstałej z nich zygoty zespół determinantów genetycznych, które są strukturalnymi przekaźnikami części właściwości genotypu.

Genotyp osobnika w wyniku podziału(mejozy) pochodzi w połowie z genomu ojca i w połowie z genomu matki-po 23 chromosomy.

22 pary(44chromosomy)- autosomalne, 1 para- to chromosomy płciowe

U kobiet XX,

U mężczyzn XY.

Mimo iż połowa zestawu genów przekazywanych potomstwu pochodzi od ojca i połowa od matki , to jednak w większości cech ilościowych występują silniejsze związki miedzy cechami dziecka i matki niż dziecka i ojca.

Stwierdzono to np. w odniesieniu do takich cech jak:

·         cechy kośćca(wysokość ciała kształt głowy)

·         kształt części miękkich(kształt nosa, uszu)

·         rozkład pigmenty(barwa włosów, oczu)

·         pamięć ruchowa

·         cechy fizjologiczne(ciśnienie tętnicze krwi)

Czynniki egzogenne (modyfikatory)

·         ogół czynników zewnętrznych wpływających modyfikująco na rozwój człowieka można podzielić według klasyfikacji Wolańskiego(1975, 1983), na następujące grupy:

1.czynniki biogeograficzne, czyli modyfikatory naturalne:

·         Otaczający świat roślinny- flora i zwierzęcy – fauna, wśród nich pasożyty, organizmy, bakterie, wirusy..

·         właściwości mineralne, charakter otaczających wód i powietrza, m.in. skład gleb, czystość i chemiczne właściwości wód, skład powietrza, pyły i gazy przemysłowe,

·         charakter klimatu, a więc nasłonecznienie, temperatura, wilgotność, ciśnienie atmosferyczne, ruchy powietrza i inne właściwości fizyczne, promieniowanie

·         ukształtowanie terenu

2.czynniki społeczno –ekonomiczne, czyli modyfikatory cywilizacyjne(kulturowe):

·         wysokość dochodów rodziny

·         poziom wykształcenia i kultury rodziców żyrujący na higienę, atmosferę życia rodzinnego, organizację czasu wolnego itp.

·         wielkość i charakter środowiska społecznego, w którym wzrasta np. wieś, miasto

·         tradycje i zwyczaje społeczne w tym pewne zakazy religijne.

3.tryb życia

·         zależy od  niego długość naszego życia (odżywanie, higieny, bezpieczeństwo , unikanie używek, profilaktyka medyczna)

·         aktywność fizyczna(praca zawodowa, trening sportowy, rekreacyjny, ćwiczenia fizyczne)

·         wypoczynek, sen.

Auksologia

·         dyscyplina zespalające wszystkie powyższe

·         nauka bedająca wszystkie aspekty rozwoju osobniczego(biologiczne, psychiczne, motoryczne)

·         w ramach auksologii można też wydzielić dyscypliny naukowe, które swą uwagę skupiają na niektórych okresach życia:

·         embrologia, bada okres zarodkowy,

·         fetologia, płodowy

·         gerontologia, bada zmiany inwolucyjne i problemy starzenia się.

W rozwoju ontogenetycznym człowieka wyróżnia się dwie główne fazy:

·         embrionalną, trwającą średnio 10 miesięcy (od zapłodnienia do urodzenia)

·         postembrionalną, zwaną również fazą rozwoju pozapłodowego(od urodzenia, do śmierci)

Okresy rozwoju ontologicznego człowieka:

·         od Arystotelesa:

·         przyjęto podział na okresy będące zwielokrotnieniem liczb 7.

·         14 lat- rozpoczęcie nauki w szkole średniej

·         21 lat uzyskanie pełnoletniości, pełne prawa obywatelskie

·         od Pitagorasa:

·         okres stawanie się człowiekiem 0-20 lat

·         młody człowiek- 20-40 lat

·         człowiek w pełni- 40-60 lat

·         stary, cofający się człowiek -60-80lat.

Klasyfikacja ze względu na przesłanki biologiczne -społeczno-producujne wg. Kolonowicza:

·         wiek przedprodukcyjny(0-17)

·         wiek produkcyjny(M: 18-65, K:18-60)

·         wiek po produkcyjny (M: pow. 65, K:pow.60)

Kryterium antropologiczne(Promińska 1995)

·         okres noworodka- od urodzenia do ok. 4 tygodnia tj. przystosowanie się organizmu dziecka do samodzielnego bytu do ustąpieni objawów związanych z porodem

·         okres niemowlęctwa –do ok. 1 roku życia  -do przyjęcia spionizowanej postawy ciała.

·         okres wczesnego dzieciństwa- do 7 r. życia tj. wymiany zębów mlecznych

·         okres dzieciństwa starszego od 7 roku życia do dojrzałości płciowej tj.(D: do 12 – 15 lat, CH: 16-18lat)

·         okres młodzieńczy do osiągnięcia ostatecznej wysokości ciała (K: 18-20lat, M:20-23)

·         okres wieku dorosłego- do wystąpienia pierwszych objawów starzenia się organizmu(40 lat)

·         okres wieku dojrzałego(do 60 lat) tj. do zakończenia funkcji gruczołów u obu płci, po czym następuje okres starości.

Na 1000 ciąży w poszczególnych miesiącach płodu ginie:

        I-112 noworodków

II -72

IX -9

Noworodek wyposażony jest w około 20 milionów gruczołów służących do wydzielania niezbędnych enzymów trawiennych

·         posiada około 100 miliardów neuronów rozmieszczonych w mózgu i całym ciele, między którymi przed i po urodzeniu tworzą się połączenia

Mie możemy już uważać dziecka przed urodzeniem za zbiór rozwijających się komórek , tkankę i narządów ,ale za istotę ludzką w rozwoju, która na długo przed urodzeniem staje się osobą kompetentną , zdolną odbierać sygnały od otoczenia, różnicować je, zapamiętywać i uczyć się na ich podstawie.

Dziecko w okresie prenatalnym nabywa preferencje i nawyki oraz sygnalizuje potrzeby…

Pierwszy trymestr to okres najbardziej intensywnego rozwoju. Z zapłodnionej komórki jajowej powstaje nowa ludzka istota która pod koniec trzeciego miesiąca przypomina wyglądem miniaturowego człowieka i ma wszystkie funkcjonujące już podstawowe narządy…

Drugi trymestr...