Systemy rachunku kosztów. Rachunek kosztów normalnych.
Są trzy powszechnie przyjęte warianty rachunku kosztów pełnych:
a) rachunek kosztów rzeczywistych- wymaga pomiaru rzeczywistych kosztów wszystkich zasobów w celu kalkulacji jednostkowego kosztu wytworzenia produktu. Jest to najstarszy z obecnie wykorzystywanych systemów rachunku kosztów. Powszechnie uznawany za relatywnie prosty i wygodny
b) rachunek kosztów normalnych- w kalkulacji jednostkowego kosztu produktu stosuje koszty rzeczywiste materiałów bezpośrednich i robocizny bezpośredniej. Pośrednie koszty produkcyjne są kalkulowane na podstawie wielkości planowanych.
c) rachunek kosztów standardowych- wszystkie koszty produkcji podlegają standaryzacji. Wytwarzane wyroby obciąża się kosztami bezpośrednimi i pośrednimi za pomocą przyjętych norm (standardów).
Przekrój kosztów
Rachunek kosztów rzeczywistych
Rachunek kosztów normalnych
Rachunek kosztów standardowych
materiały bezpośrednie
rzeczywiste
standard
praca bezpośrednia
koszty pochodne
planowane (normalne)
O ile relacje między kosztami materiałów bezpośrednich i robocizną bezpośrednią są w zasadzie stabilne w ciągu roku i określanie wysokości kosztów rzeczywistych nie napotyka większych trudności, o tyle są poważne problemy związane z ustalaniem wysokości pośrednich kosztów produkcyjnych (kosztów ogólno-produkcyjnych).
Koszty te powstają niejednolicie w trakcie roku, lub produkcja nie jest taka sama w kolejnych miesiącach, lub jedno i drugie.
Rachunek kosztów normalnych jest traktowany jako ulepszenie rachunku kosztów rzeczywistych, ponieważ umożliwia on szybsze uzyskanie informacji o wielkości kosztów na jednostkę produktu, a ponadto pozwala na zniwelowanie wpływu różnic w wykorzystaniu zdolności produkcyjnych i zmian w wielkości kosztów stałych na koszty pośrednie przedsiębiorstwa.
Podstawową różnicą między rachunkiem kosztów normalnych a rzeczywistych, jest wykorzystywanie przez pierwszy z nich, planowanej stawki pośrednich kosztów produkcyjnych.
Stawka ta jest wyznaczana następująco:
Planowana stawka planowane pośrednie koszty produkcyjne
pośrednich kosztów == _______________________________________
produkcyjnych planowana całkowita aktywność produkcyjna
Pośrednie koszty produkcyjne są planowane na podstawie danych z lat ubiegłych, skorygowanych o przewidywane zmiany w roku nadchodzącym.
Wyznaczenie planowanej całkowitej aktywności produkcyjnej wymaga:
a) ustalenia jednostki pomiaru tej aktywności,
b) oszacowania poziomu aktywności produkcyjnej.
Planowana stawka pośrednich kosztów produkcyjnych, jest ustalana na początku okresu sprawozdawczego lub przed tym okresem.
Nie znamy wówczas ani poziomu aktywności, ani wielkości pośrednich kosztów produkcyjnych, dlatego przy ustalaniu stawki i w liczniku i w mianowniku znajdują się wielkości planowane.
Mimo, iż stosowanie jednej stawki planowanej spełnia wymogi ustawowe w odniesieniu do systemu rachunku kosztów, to jednak nie jest wystarczające, aby spełnić wymogi zarządzania w zakresie informacji niezbędnych do planowania i kontroli.
Aby uzyskać informacje do określenia zmian w wielkości kosztów w zależności od zmian poziomu aktywności produkcyjnej i/lub czasu, należy stosować odrębne stawki dla kosztów stałych i zmiennych.
1.
Planowana stawka planowane zmienne pośrednie koszty produkcyjne
zmiennych pośrednich == ___________________________________________
kosztów produkcyjnych planowana całkowita aktywność produkcyjna
Zmienne pośrednie koszty produkcyjne to np. zmienna część kosztów energii elektrycznej, koszty materiałów pośrednich lub pomocniczych np. paliwa, części zamienne, smary, oleje maszynowe.
2.
Planowana stawka planowane stałe pośrednie koszty produkcyjne
stałych pośrednich == ___________________________________________
Stałe pośrednie koszty produkcyjne są to koszty, które nie reagują na zmiany poziomu aktywności produkcyjnej np. amortyzacja środków trwałych, podatki majątkowe, ubezpieczenia majątkowe, stała część opłat za energię elektryczną.
Jest to podział bardzo istotny dla planowania i kontroli.
Zmienne pośrednie koszty produkcyjne, podobnie jak koszty bezpośrednie są funkcją wielkości produkcji.
Budżet dla całkowitych zmiennych kosztów pośrednich jest obliczony jako iloczyn planowanej produkcji oraz stawki zmiennych pośrednich kosztów produkcyjnych na jednostkę produkcji.
Koszty stałe nie zależą od krótkookresowych zmian w rozmiarach produkcji. Są one funkcją czasu, a ich całkowita kwota roczna kumuluje się miesiąc po miesiącu w trakcie roku.
Mimo tego, rachunek kosztów normalnych odnosi je do produktów na podstawie przewidywanej stawki, opartej na poziomie aktywności produkcyjnej.
Jeśli rzeczywista aktywność produkcyjna okazuje się odmienna od aktywności planowanej, wówczas koszty rzeczywiste nie są równe kosztom planowanym i mamy do czynienia z odchyleniem.
Odchylenie dodatnie lub ujemne pośrednich kosztów produkcyjnych= rzeczywiste pośrednie koszty produkcji – (planowana stawka pośrednich kosztów x rzeczywista aktywność produkcyjna)
Wyznaczanie planowanej całkowitej aktywności produkcyjnej.
Mierząc aktywność produkcyjną musimy na początku ustalić jednostki jej pomiaru. Należy przy tym zwrócić szczególną uwagę, aby wybrana jednostka pomiaru jak najlepiej odzwierciedlała „konsumpcję”, czyli zużycie kosztów ogólnych.
Najczęściej używane jednostki pomiaru to:
a) produkcja w sztukach,
b) liczba roboczogodzin,
c) liczba maszynogodzin,
d) płace bezpośrednie,
e) materiały bezpośrednie.
Wybór poziomu aktywności produkcyjnej.
Po dokonaniu wyboru jednostki pomiaru aktywności produkcyjnej kolejnym krokiem jest oszacowanie poziomu tej aktywności w nadchodzącym roku.
Biorąc pod uwagę popyt możemy wybierać między:
a) oczekiwanym poziomem aktywności – jest to poziom, który firma spodziewa się osiągnąć w nadchodzącym roku,
b) normalnym poziomem aktywności – jest to przeciętny poziom aktywności, którego jednostka doświadczała w dłuższym okresie (zazwyczaj na przestrzeni kilu lat).
Zaletą normalnego poziomu aktywności jest ten sam poziom aktywności w kolejnych latach. W rezultacie mamy do czynienia z mniejszą fluktuacją z roku na rok, przy kalkulowaniu jednostkowych pośrednich kosztów produkcyjnych.
Porównanie tych obu poziomów aktywności, można zilustrować następująco:
Popyt (szt)
poziom oczekiwany
poziom normalny
czas
W zależności od posiadanych przez jednostkę zdolności wytwórczych można wykorzystać:
a) teoretyczną zdolność produkcyjną – max poziom aktywności przy perfekcyjnym systemie produkcji (100 % wydajności i brak jakichkolwiek przerw i usterek),
b) praktyczną zdolność produkcyjną – max możliwy poziom aktywności przy efektywnej produkcji uwzględniającej pewne niedoskonałości takie jak: naprawy, przestoje, wydajność poniżej 100 %.
Porównanie tych dwóch poziomów wyglądać będzie następująco:
szt
teoretyczny
praktyczny
poziom aktywności uwzględniający wykorzystanie mocy wytwórczych
Przy wykorzystaniu planowanej stawki pośrednich kosztów produkcji, często występuje różnica między kosztami ogólnymi rozliczonymi na produkty a rzeczywistymi kosztami pośrednimi w danym okresie.
Jeśli kwota przeszacowania lub niedoszacowania kosztów pośrednich jest niewielka w porównaniu z kosztem dóbr sprzedanych rachunku zysków lub strat, to może ona zostać włączona do kosztu dóbr sprzedanych i uwzględniona w rachunku zysków i strat w danym okresie.
Sprzedaż - koszt dóbr sprzedanych (koszt wytworzenia lub cena nabycia) = zysk brutto ze sprzedaży.
W przypadku wystąpienia znacznego odchylenia miedzy rzeczywistymi i planowanymi i rzeczywistymi pośrednimi kosztami produkcji, należy kwotę odchylenia rozliczyć na:
- zapas produkcji w toku,
- zapas wyrobów gotowych,
- koszt dóbr sprzedanych.
Wybór poziomu aktywności innego niż oczekiwany, z reguły powoduje wystąpienie odchylenia od stałych pośrednich kosztów produkcyjnych.
Istnieją jednak argumenty za stosowaniem innych mierników aktywności.
1. Zwolennicy wyboru teoretycznego i praktycznego poziomu aktywności argumentują, że wielkość niedoszacowania kosztów pośrednich wskazuje na niewykorzystanie lub nadmierne zdolności produkcyjne przedsiębiorstwa.
Odchylenie powinno być więc rozliczone na produkcję danego okresu. Informacja o jednostkowym koszcie wytworzenia produktu z wyróżnieniem wielkości nieoszacowanych stałych pośrednich kosztów produkcji, jest cenna dla zarządzających z punktu widzenia podejmowania dalszych decyzji.
Korzystniejsze jest przy tym stosowanie praktycznej zamiast teoretycznej zdolności produkcyjnej.
2. Przeciętny poziom aktywności jest stosowany aby uniknąć zmian w pełnym koszcie wytworzenia wyrobu spowodowanych miesięczną fluktuacją poziomu aktywności.
Zwolennicy tej metody argumentują, że dostarcza ona lepszych informacji, do podejmowania decyzji cenowych, szczególnie gdy poziom ten jest ustalony dla danego cyklu koniunkturalnego.
Rachunek kosztów standardowych.
Rachunek kosztów standardowych — jest systemem rachunku kosztów polegającym na planowaniu wzorcowych (standardowych) kosztów produktów przed rozpoczęciem produkcji na podstawie racjonalnie uzasadnionych norm zużycia zasobów i postulowanych cen ich nabycia, oraz na określeniu odchyleń między kosztami standardowymi, a kosztami rzeczywiście poniesionymi.
1. Koszt standardowy.
Koszty są finansowym wyrazem celowego zużycia zasobów w ramach działalności przedsiębiorstwa.
Aby możliwe było ustalenie kosztu standardowego konieczne jest wyrażenie danego kosztu w postaci następującego iloczynu:
koszt = zużycie zasobu x cena jednostkowa zasobu
zużycie zasobu / standard ilościowy
cena jednostkowa zasobu / standard cenowy
...
Seaside_Galeria