Nauka to specyficzne poznanie rzeczywistości , to myślenie problemowe . Celem przedsięwzięć naukowych jest udzielenie odpowiedzi na pytania stanowiące naukowy problem . Naukowiec wybiera drogę , czyli zespół środków (metodę naukową) , za pomocą których osiągnie cel . Nauka nie jest poznaniem spontanicznym , lecz poznanie to odbywa się wg ustalonej procedury .
W klasycznej metodologii nauk nauka funkcjonalna rozumiana jest jako zespół czynności poznawczych , które zmierzają w sposób metodyczny (uporządkowany , planowy , systematyczny , wg określonej metody) do osiągnięcia wiedzy o czymś.
Wszystkie definicje terminu „nauka” zawierają w sobie dwa podstawowe elementy : procesy i rezultaty poznania naukowego . W procesie poznania naukowego można wyróżnić dwa zespoły faktów : zabiegi instrumentalne oraz postawę intelektualną. W celu uzyskania rzetelnych i adekwatnych rezultatów zostały sformułowane ogólne cechy i zasady poznania naukowego :
1. procedury badawcze :
· postępowanie badawcze zgodne z metodami naukowymi zapewniającymi racjonalny dobór , układ i metodologiczną poprawność czynności i zabiegów gromadzenia wiedzy ;
· krytycyzm wobec wszelkich wypowiadanych tez i postawa ustawicznej weryfikacji , rewidowania i rozbudowy istniejącego systemu twierdzeń naukowych ;
2. owoc poznania :
· język pozwalający na ścisłe i jednoznaczne formułowanie słowne wyników poznania , zapewniający ich powszechne rozumienie , pozytywna lub negatywną sprawdzalność oraz możliwość porównania z istniejącymi teoriami na dany temat ;
· twierdzenia mogą tylko wówczas być uznane za naukowe jeśli mają dostateczne uzasadnienia , pozwalające je przyjąć jako pewne lub odznaczają się wysokim stopniem prawdopodobieństwa ;
· wewnętrzna niesprzeczność zbioru twierdzeń dotyczących przedmiotu badania danej nauki i ich uporządkowanie w logicznie powiązany system twierdzeń naukowych ;
· twórczy charakter rezultatów poznania oraz możliwość ich praktycznego wdrażania .
Rezultatem takiej postawy i takich zabiegów są przede wszystkim prawa nauki oraz teorie naukowe .
Wiedza naukowa jest wtedy , kiedy jest wiedzą intersubiektywnie sensowną (komunikatywną) oraz intersubiektywnie sprawdzalną , kontrolowaną .
Do podstawowych wyróżników każdej nauki należą :
· przedmiot , określony w sposób jednoznaczny i aspektywny ;
· cel ,
· metoda - nauka , która posługuje się wieloma metodami , dobrze rozpoznaje przedmiot ; decyduje to o jej niezależności i dużym dorobku;
· logiczna struktura - każda nauka posługuje się specyficznymi sposobami rozumowania ;
· język , zawierający pojęcia kluczowe .
Naukę określają najściślej język i metoda .
Metoda naukowa to całokształt postępowania badawczego zmierzającego do rozwiązania problemu zawartego w pytaniach wyjściowych .
Cechy metody naukowej :
· powtarzalność ,
· uporządkowanie ,
· skuteczność ,
· ekonomiczność .
Nauki różnią się językiem . Język formalny nie posiada treści (nie treściowy , atreściowy) , nic nie mówi o świecie , wyraża wyłącznie formę myślenia. Język empiryczny to język faktów , treści , wypowiada sądy z doświadczenia , mówi coś o rzeczywistości .
Przykładowa klasyfikacja nauk :
1. ze względu na metodę poznania - nauki formalne (dedukcyjne) i nauki realne (indukcyjne) ;
2. ze względu na przedmiot zainteresowania - nauki humanistyczne i nauki przyrodnicze ;
3. ze względu na cel - nauki praktyczne (aksjologiczne) , nauki teoretyczne (związane z działaniem) i nauki prakseologiczne (o skutecznym działaniu) .
1. Wiesław Theiss - „Pedagogika społeczna zajmuje się teorią środowiskowych uwarunkowań edukacji i rozwoju człowieka oraz teorią i praktyką kształtowania środowiska”
2. Stanisław Kawula - „Pedagogika społeczna skupia się na problematyce środowiskowych uwarunkowań procesów wychowawczych oraz na analizie warunków , czynników umożliwiających zaspokajanie potrzeb rozwojowych człowieka , grup społecznych w ważnych fazach jego życia i róŻnorodnych sytuacjach życiowych”
3. Andrzej Radziewicz-Winnicki - „Pedagogika społeczna jest teorią edukacyjnego działania w środowisku ze szczególnym uwzględnieniem - obok takich działań jak kompensacja i profilaktyka modernizacji - konstruowania pomysłów na życie społeczne (wizja społecznej szczęśliwości)”
4. Helena Radlińska - „Pedagogika społeczna jest nauką praktyczną , rozwijającą się na skrzyżowaniu nauk o człowieku , biologicznych i społecznych z etyką i kulturoznawstwem (teorią i historią kultury) dzięki własnemu punktowi widzenia . Można go najkrócej określić jako zainteresowanie wzajemnym stosunkiem jednostki i środowiska , wpływem warunków bytu i kręgu kultury na człowieka w różnych fazach jego życia , wpływem ludzi na zapewnienie bytu wartościom przez ich przyjęcie i krzewienie oraz przetwarzanie środowisk siłami człowieka w imię ideału”
5. Ryszard Wroczyński - „Pedagogika społeczna jest nauką o środowiskowych uwarunkowaniach procesów wychowawczych i problemów wychowania poza szkołą”
6. Alicja i Józef Kargulowie - „Przedmiotem pedagogiki społecznej są te jednostki i grupy społeczne , które nie nadążają za rozwojem społecznym i cywilizacyjnym oraz te jednostki , grupy i organizacje społeczne , a także podejmowane przez nich działania i rozwijane procesy , które skutki owych opóźnień niwelują”
7. Anna Przecławska - „Przedmiotem pedagogiki społecznej jest problematyka konstruowania środowiska wychowawczego ułatwiającego osobowy rozwój człowieka oraz metody wychowawczego postępowania , które temu sprzyjają”
1. człowiek jako uczestnik życia społecznego (wspieranie rozwoju człowieka – bardzo ważny aspekt) ;
2. środowisko i jego oddziaływanie na życie człowieka , szczególnie środowisko edukacyjno – wychowawcze jako miejsce wzrastania człowieka ;
3. działanie społeczne w sensie kształtowania środowiska (modernizowanie , konsumowanie) ;
4. wartości w warunkach życia społecznego jako zasady życia społecznego (jakie wartości powinny leżeć u podstaw życia społecznego) .
Wojciech Pasternak - „Istotnym zadaniem pedagogiki społecznej jest zmierzenie się z problemem rozpoznawania , rozumienia , akceptowania i respektowania wartości w warunkach życia społecznego , stwarzanie społecznej pedagogiki wartości”
Pedagogika społeczna jest nauką opisującą wychowawcze wpływy środowiska społecznego oraz nauką poszukującą metod profilaktyki i kompensacji wpływów dysfunkcjonalnych wychowawczo .
Zakres działalności pedagogiki społecznej dotyczy troski o warunki socjalne , edukacyjne , kulturowe , opiekuńcze i wychowawcze człowieka , zachodzące w środowisku życia , aby zaistniały przesłania i warunki do ogólnej pomyślnej egzystencji człowieka w jego rozwoju ontogenetycznym .
Pedagogika społeczna jako nauka praktyczna stanowi podstawę teoretyki wychowawczej funkcjonalnej pracy socjalnej , opiekuńczej i kulturalno-oświatowej . Ukazuje sposoby wspomagania , organizowania i przetwarzania środowiska wspierania jednostek i grup upośledzonych społecznie , socjalnie , kulturowo , oświatowo i moralnie oraz ukazuje zagrożenia i sposoby ich pokonywania poprzez odpowiedni dobór środków i działań tworzących środowisko sprzyjające rozwojowi człowieka .
1. metody badawcze charakterystyczne dla pedagogiki społecznej jako odrębnej nauki :
· monografia (instytucji) ,
· studium indywidualnych przypadków ,
· sondaż diagnostyczny ,
· eksperyment ;
2. techniki badawcze - obserwacja , wywiad , rozmowa , ankieta , analiza dokumentów , techniki socjometryczne , testy różnego rodzaju ;
3. narzędzia badawcze - jako przedmioty służące do realizacji wybranych metod i technik badawczych .
4. metody pracy socjalnej :
· metoda prowadzenia indywidualnego przypadku ,
· metoda pracy z grupą ,
· metoda organizowania środowiska .
Pedagogika społeczna bada możliwości przekształcania środowiska z punktu widzenia pomocy ludziom w rozwoju oraz poszukuje przesłanek dla działań przekształcających (A. Kamiński) .
Pedagog społeczny w projektowaniu modyfikacji środowiska dla celów społeczno – edukacyjnych , socjalnych , opiekuńczych uwzględnia następujące typy ogólne działań :
· konserwacja - ochrona , pielęgnowanie rozwoju i uobecnianie wartości ;
· kataryzacja (gr. catharos – czysty , oczyszczanie) - usuwanie tych elementów środowiska , które są bezwartościowe lub szkodliwe dla rozwoju człowieka ;
· kompensacja - rozwijanie elementów środowiska uważanych za wartościowe , nasycanie przestrzeni społecznej (szczególnie tzw. mikrośrodowiska) wartościami pozytywnymi .
Działania te w środowisku są realizowane przez następujące działy pedagogiki społecznej :
1. praca socjalna ,
2. praca kulturalno – oświatowa .
Działy te działają w oparciu o siły społeczne , aby przekształcać , modernizować , organizować to środowisko , w którym działają .
Praca socjalna to specyficzna działalność zawodowa , mająca na celu lepszą adaptację wzajemną osób , rodzin , grup i środowiska społecznego , w jakim żyją , oraz rozwijanie poczucia godności osobistej i odpowiedzialności jednostek na drodze odwoływania się do potencjalnych możliwości poszczególnych osób , do powiązań międzyprofesjonalnych , a także sił i środków społecznych (rezolucja KRE z 1967 r.) .
Termin „praca socjalna” jest wieloznaczny i nieostry , ponieważ :
- z praktyki i teorii pracy socjalnej wynika , że może ona być realizowana także przez nieprofesjonalistów ;
- nie ustalona jest granica między „pracą socjalną” a określeniami bliskoznacznymi , takimi jak : „praca opiekuńcza” , „praca psychosocjalna” , „praca socjalno – wychowawcza” czy „praca kulturalno – wychowawcza” .
Praca opiekuńcza jest elementem pracy socjalnej i związana jest z opieką nad osobami niesamodzielnymi czy to z racji wieku , czy to z powodu stanu zdrowia . Praca psychosocjalna , socjalno – wychowawcza czy kulturalno – wychowawcza występuje w połączeniu z pracą socjalną .
Praca socjalna może przyjmować zróżnicowane formy - od pomocy doraźnej do długofalowych działań wspierających rozwój jednostek i grup :
· ratownictwo (pomoc doraźna) - ogół środków i metod ratowania ludzkiego życia ; odznacza się tym , że wymaga rozpoznania warunków natychmiastowego działania , stwierdza istnienie potrzeby i możliwości ratunku, który niesie zagrożonemu niebezpieczeństwem , bez względu na jego uprawnienia i przynależność do grupy społecznej
· opieka - troszczenie się , dbanie o kogoś ; forma świadczona w tych wszystkich sytuacjach życiowych , w których ludzie dotknięci nieszczęśliwym układem wydarzeń losowych nie umieją albo nie mają dość sił , aby samodzielnie przezwyciężyć piętrzące się przed nimi trudności ; opieka jest działalnością wyraźnie zindywidualizowaną ; opiera się na dokładnej diagnozie potrzeb ; zawiera w sobie pierwiastki zależności podopiecznego od opiekuna ;
· pomoc - działanie fizyczne lub moralne , mające wspierać pomyślny rozwój zarówno osób z jakichś względów zagrożonych , jak i wszystkich członków społeczności ; zapewnia możność utrzymania i podnoszenia kultury , spożytkowania wszystkich sił ludzkich ; dopomaga rozwojowi jednostek i wzrostowi wszystkiego , co zostało uznane za dobro ; pomoc liczy się ze świadomym uczestnictwem , ze współpracą pomagających i korzystających z pomocy w pełni za siebie odpowiedzialnych ;
· wsparcie...
krzychu1102