Weryfikacja koncesjonowana.pdf

Weryfikacja koncesjonowana

22.09.2006 11:02

Jako szef resortu spraw wewnętrznych, Krzysztof Kozłowski mógł przyjmować ludzi do

pracy w służbach specjalnych III RP nawet wbrew opinii komisji weryfikacyjnej.

Przyjmował tych, którzy wcześniej byli oficerami prowadzącymi najważniejszych

działaczy opozycji współpracujących z bezpieką.

To sprawa wciąż niezbadana przez historyków dziejów najnowszych. Uchwalona w 1990 r. w

pilnym trybie ustawa zakładała utworzenie Urzędu Ochrony Państwa jako nowej służby

specjalnej dbającej o niepodległość i bezpieczeństwo kraju. Ustawa nakazywała

przeprowadzenie weryfikacji funkcjonariuszy służb peerelowskich i zwolnienie tych, którzy

szczególnie aktywnie angażowali się w utrwalanie reżimu – zwłaszcza tych, którzy

prowadzili bezprawne działania wymierzone w Kościół i opozycję. Krzysztofowi

Kozłowskiemu – ministrowi spraw wewnętrznych, który nadzorował prace komisji

weryfikacyjnej, ustawa dawała jednak prawo "w szczególnych przypadkach (…) przyjąć do

służby funkcjonariuszy uprzednio zweryfikowanych negatywnie." Te "szczególne

przypadki" zachodziły wówczas, gdy danego oficera – ze względu na jego doświadczenie lub

znajomość konkretnej sprawy – nie można było zastąpić nikim innym.

Krzysztof Kozłowski był ministrem spraw wewnętrznych w rządzie Tadeusza Mazowieckiego i pierwszym

szefem Urzędu Ochrony Państwa.

Fot. senat.gov.pl

W praktyce oznaczało to, że minister Kozłowski mógł przyjmować do służby każdego, kogo

chciał, według własnego uznania – mówi "Polskiemu Radiu online" pragnący zachować

anonimowość były członek komisji weryfikacyjnej. – Wypaczało to sens naszego działania,

bo ostateczną decyzję miał i tak sam minister, który mógłby z powrotem przyjąć nawet

jednego z zabójców księdza Popiełuszki . Nasz rozmówca przyznaje nieoficjalnie, że często

dochodziło do sporów między członkami komisji, a szefem MSW, który nie pytając nikogo o

zdanie zatrudniał byłych esbeków skompromitowanych operacjami broniącymi pozycji

reżimu. Jak przyznaje nasz rozmówca, pozycję Kozłowskiego podkreślało wówczas poparcie

ministra Czesława Kiszczaka. Kiszczak zawsze popierał decyzję Kozłowskiego – opowiada.

Generał – wcześniej jego przełożony – był zadowolony, że do UOP przyjmowano esbeków

doświadczonych w pracy w III i IV Departamencie .

Teatr Kozłowskiego

Z dokumentów, do których dotarliśmy, wynika, że prace komisji weryfikacyjnej były grą

pozorów. Maszyna transformacji ustrojowej odrzucała bezlitośnie esbeków, którzy przed

1989 r. pozyskiwali agentów z tzw. najniższego szczebla: naukowców, pracowników

państwowych przedsiębiorstw, nauczycieli, członków zrzeszeń i towarzystw inteligenckich.

Byli to ludzie, którzy zgadzali się donosić na kolegów dla awansu, dla pieniędzy lub pod

wpływem strachu czy szantażu. Po 1990 r., kiedy zakończyła się inwigilacja społeczeństwa,

siatka konfidentów w każdym środowisku nie była już potrzebna. Nie byli więc potrzebni

również oficerowie prowadzący takich agentów. I takich właśnie oficerów zwalniano –

opowiada nasz rozmówca z komisji weryfikacyjnej. – Jako zaangażowani w

rozpracowywanie opozycji, formalnie nie mogli dłużej pracować w służbach, które miały

przekształcić się w demokratyczną instytucję.

Rozmowa z Krzysztofem Kozłowskim

Oficerowie odchodzili na emerytury. Większość z nich szybko znalazła pracę w prywatnym

biznesie, zyskując w ten sposób dodatkowe źródło dochodów.

Byli pracownicy MSW bez trudu uzyskiwali koncesje i zezwolenia potrzebne im do

działalności gospodarczej. Przedsiębiorcom, którzy nie mogli się pochwalić doświadczeniem

pracy w resorcie, uzyskiwanie tych pozwoleń sprawiało wielkie kłopoty. Doszło wręcz do

tego, że niektóre gałęzie gospodarcze (jak usługi detektywistyczne czy ochroniarskie) stały

się domeną byłych funkcjonariuszy SB. Jedną ze znanych, stołecznych agencji ochrony

założył Tadeusz Grunwald – w latach 1980-1982 szef warszawskiej sekcji "D". W branży

ochroniarskiej zatrudnienie znaleźli również Adam Wypasek i Tadeusz Czerwiński z

krakowskiej sekcji "D". Z kolei Marek Senderowicz – funkcjonariusz antykościelnej grupy z

Katowic zdobył licencję na działalność detektywistyczną i dziś jest jednym z najbardziej

wziętych prywatnych detektywów na Śląsku. To zaskakujące, bo pierwsze pozwolenia i

koncesje wydało im to samo, kierowane przez Krzysztofa Kozłowskiego MSW, które

wcześniej pozbyło się ich ze swoich szeregów i oficjalnie objęło anatemą. Zdumiewają

również inne fakty: w wielu przypadkach stosowne pozwolenia pomagali uzyskać dawni

koledzy, a cała procedura postępowała nadzwyczaj szybko.

Precedens stworzyła sprawa weryfikacji kapitana SB Pawła Moltki. Moltka – jako oficer

operacyjny gdańskiej bezpieki – nadzorował rozpracowanie opozycji w stoczni i wokół niej.

Decydował o inwigilacji opozycjonistów i ich rodzin, podpisywał wnioski o stosowanie

wobec nich środków techniki operacyjnej, nadzorował werbunek agentury w środowiskach

„Solidarności”. Opinia komisji weryfikacyjnej była jednoznaczna: Moltka zwalczał opozycję,

więc nie może być dla niego miejsca w specsłużbach III RP. Nasi rozmówcy wspominają, że

w niewielu przypadkach opinia weryfikatorów była tak zdecydowana. Oceniony negatywnie

esbek napisał odwołanie, które Kozłowski rozpatrzył pozytywnie. Moltka został oficerem

operacyjnym Urzędu Ochrony Państwa.

Od poety do archiwisty

Na początku 1990 r. przed komisją weryfikacyjną stanął kpt. Tadeusz Sułkowski – wcześniej

zasłużony i zaangażowany w umacnianie komunizmu funkcjonariusz krakowskiej sekcji "D".

Przez kilka wcześniejszych tygodni, Sułkowski obserwował jak jego koledzy – po przejściu

procedury weryfikacyjnej – zaczynają szukać dla siebie miejsca w nowej rzeczywistości. Płk

Zygmunt Majka – do lipca 1989 r. szef IV Wydziału SB w Krakowie odszedł i zaangażował

się w prywatny biznes. Potem został szefem fundacji "Panaceum", funkcjonującej przy

krakowskim szpitalu MSW przy ul. Galla. Kazimierz Aleksanderek – szef IV Wydziału SB w

czasach stanu wojennego – założył prywatną firmę i dziś jest szanowanym, małopolskim

biznesmenem. Na jaw wyszło, że Barbara Borowiec i Barbara Szydłowska – funkcjonariuszki

IV Wydziału – organizowały prowokację przeciwko księdzu Andrzejowi Bardeckiemu –

jednemu z najbliższych przyjaciół Papieża. Z zachowanych w IPN notatek wynika, że cała

akcja miała na celu skompromitowanie Jana Pawła II przed jego drugą pielgrzymką do Polski.

Takich działań wymierzonych w Kościół, krakowska bezpieka prowadziła bardzo dużo, a

grupą zajmującą się tym zadaniem była sekcja "D", której członkiem był Sułkowski. W latach

80. pisał wiersze wyszydzające księży i anonimowe listy, których celem było pogłębienie

waśni wewnątrz kurii.

Jego szanse na kontynuowanie pracy w specsłużbach wydawały się więc marne. I istotnie –

komisja zweryfikowała jego kandydaturę negatywnie. A mimo to, Sułkowski trafił do UOP

jako archiwista. Po kilku latach awansował na stanowisko szefa archiwum krakowskiej

delegatury UOP. Funkcję tę pełnił do 2003 r. To jest absolutny skandal, mający wręcz

charakter prowokacji – ocenia Antoni Macierewicz, były członek komisji ds. służb

specjalnych, dziś wiceminister obrony odpowiedzialny za likwidację WSI. Zdaniem

Macierewicza, oczywiste jest, że szef archiwum ma dostęp do najbardziej istotnej wiedzy.

Specjaliści od opozycji

Przykładów takich skandali, o których mówi Antoni Macierewicz, można by wskazać

znacznie więcej. Przykładem może być przyjęcie do pracy w służbach oficerów wywiadu

MSW, wcześniej zaangażowanych w najważniejsze operacje przeciwko Kościołowi.

Tłumaczy to np. karierę generała brygady Zdzisława Sarewicza, który po 1989 r. był na

przemian zastępcą szefa i szefem Zarządu Wywiadu UOP. Burzliwe zmiany na polskiej

scenie politycznej nie zaszkodziły pozycji oficera, który po SLD-owskiej reformie służb

został szefem Konsultacyjnej Rady Seniorów Wywiadu działającej przy szefie Agencji

Wywiadu. Z tego stanowiska w stan spoczynku przesunął go dopiero (w listopadzie 2005 r.)

płk Zbigniew Nowek.

Kim naprawdę był gen. Zdzisław Sarewicz? Aby odpowiedzieć na to pytanie, trzeba się

cofnąć do pamiętnego wieczoru 16 października 1978 r. kiedy kościelni purpuraci zszokowali

świat, wybierając na Tron Piotrowy "Papieża z dalekiego kraju". Dla całego Układu

Warszawskiego wybór Wojtyły był śmiertelnym zagrożeniem, dlatego polska bezpieka

wzmogła działania przeciwko nowej głowie Kościoła. Jak wynika z dokumentów

zachowanych w IPN, jednym z głównych oficerów zaangażowanych do tej sprawy był

właśnie Sarewicz – pod koniec lat 70. podoficer I Departamentu MSW (wywiad zagraniczny).

To właśnie on nadzorował pracę dwóch oficerów wywiadu, którzy zwerbowali i prowadzili

ojca Konrada Hejmę – dominikanina, który pracował dla SB jako szef rzymskiego Domu

Pielgrzyma.

Podobnie wyglądała kariera płk Tadeusza Chętki. Chętko w latach 80. kierował inwigilacją

Radia Wolna Europa. Po 1989 r. rozpoczął pracę w wywiadzie zagranicznym UOP. W

połowie lat 90. został rezydentem polskiego wywiadu w Pradze, gdzie przebywał do 2003 r.

Wówczas oddelegowano go do Niemiec, gdzie dziś jest szefem rezydentury Agencji

Wywiadu. Stało się to w wyniku publikacji "Rzeczpospolitej", która opisała prawdziwą

przeszłość komunistycznego funkcjonariusza. Cytowanym w tekście informatorem dziennika

był Jan Nowak – Jeziorański.

Sprawa Lesiaka

Nowe światło na te wszystkie sprawy rzucić może rozpoczynający się właśnie proces płk Jana

Lesiaka oskarżonego o bezprawną inwigilację prawicy w latach 90. Jako kapitan SB Lesiak w

latach 80. prowadził rozmowy operacyjne z działaczami "Solidarności", w tym m.in. z

Jackiem Kuroniem. W 1990 roku został zweryfikowany negatywnie lecz odwołał się.

Odwołanie został rozpatrzone pozytywnie i minister Kozłowski przyjął Lesiaka do pracy w

UOP. W niedługi czas później, Lesiak pokierował zespołem funkcjonariuszy, którzy

rozpracowywali środowiska prawicowe. Z notatek ujawnionych w trakcie śledztwa wynika,

że celem działania zespołu była "dezintegracja środowiska prawicowych" jako tych, które

"zagrażają konstytucyjnemu porządkowi RP". Główny kierunek działań Lesiaka

skoncentrował się wówczas na obozie braci Kaczyńskich i ludziach skupionych wokół

Romualda Szeremietiewa.

Patrząc na osoby, które mimo negatywnej opinii komisji zostały zatrudnione w specsłużbach,

dochodzimy do wniosku, że Kozłowskiemu bardzo zależało na przyjęciu tych funkcjonariuszy,

którzy dawniej prowadzili najważniejszych agentów w szeregach opozycji – mówi cytowany

wcześniej były członek komisji weryfikacyjnej. Szczególnie łatwo znajdowali pracę ci,

których agenci pełnili w III RP bardzo ważne funkcje. Wszystko wskazuje na to, że w ten

sposób, dawni podwładni generała Kiszczaka chcieli sobie zapewnić wpływy w

postkomunistycznej Polsce.

Leszek Szymowski

Rozmowa z Krzysztofem Kozłowskim

Z uzyskanych przez nas informacji wynika, że przyjmował Pan do pracy w UOP

negatywnie zweryfikowanych esbeków, jeżeli wcześniej prowadzili ważnych działaczy

opozycji.

Tak było tylko w jednym przypadku – w przypadku pana Lesiaka. Nie można uogólniać tego

do wszystkich oficerów zweryfikowanych pozytywnie.

A pozostali? Moltka, Chętko i inni…

Nie pamiętam. Jedyny prawdziwy przypadek o którym Pan mówi to Jan Lesiak. Zresztą

zrobiłem to pod namową Jacka Kuronia. Uwierzyłem Jackowi, który mnie przekonywał, że

Lesiak to dobry oficer.

Dlaczego przyjął Pan do pracy kapitana Sułkowskiego?

Nic mi nie mówi to nazwisko.

Kapitan z sekcji „D” z Krakowa, zaangażowany w zwalczanie Kościoła, późniejszy szef

archiwum krakowskiego UOP.

Weryfikowaliśmy kilkanaście tysięcy osób, więc z pewnością błędy zostały popełnione. Nie

może Pan oczekiwać ode mnie abym pamiętał każdy przypadek – zwłaszcza jeśli dotyczy

osoby w stopniu kapitana. Zresztą ja się zajmowałem weryfikacją na szczeblu centralnym, a

nie regionalnym.

W takim razie weźmy przypadek ze szczebla centralnego: generał Zdzisław Sarewicz.

Czy w strukturach służb III RP było miejsce dla osoby zajmującej się inwigilacją

Papieża?

To samo już w 1992 r. zarzucał mi Antoni Macierewicz. Jednak przekonałem go do zmiany

zdania. Sarewicz był do odstrzału, jednak moim zdaniem powinien był zostać ze względu na

swoje zasługi, o których nie mogę mówić. Moją decyzją było to, aby Sarewicza zostawić.

Motywów tej decyzji nie będę Panu zdradzał. Proszę mi jednak wierzyć, że Rzeczpospolita

skorzystała na tym, że Sarewicz pozostał.

Dlaczego?

Nie mogę o tym mówić.

A płk Tadeusz Chętko?

Nie pamiętam tej osoby.

Rozmawiał Leszek Szymowski

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: