Toksykologia Wl
Przyczyny zgonów:
1. choroby układu krążenia
2. nowotwory
3. urazy
4. zatrucia przypadkowe, samobójcze, zawodowe
Trucizna to każda substancja (stała, płynna, gazowa), która po wprowadzeniu do organizmu zakłóca jego funkcje życiowe.
W pewnych warunkach prawie każdy lek może stać się trucizną zależnie od dawki, drogi wprowadzenia, stanu zdrowia osoby przyjmującej lek i wielu innych czynników.
Rys historyczny:
Definicja trucizny wg Paracalusa:
„Solą dosis facit venerum"- „wszystko jest trucizną i nic nianie jest. Dawka decyduje tylko, czy coś
nie jest trucizną."
Toksykologia teoretyczna dzieli się na:
Ø ogólną- zajmującą się definicją podstawowych pojęć, tj. trucizna, zatrucie itd. szczegółową- bada i opisuje trucizny
Ø doświadczalną- opracowuje modele badawcze i zajmuje się śledzeniem losu trucizn w organizmie.
Toksykologia stosowana (praktyczna) obejmuje:
Ø toksykologia kliniczna- dyscyplina medyczna diagnozująca i lecząca zatrucia
Ø toksykologia sądowo- lekarska- czyli ekspertyza i opiniowanie
O przeżyciu decydują:
Ø dawka wchłonięta
Ø szybkość wchłaniania i eliminacji trucizny
Ø droga wprowadzenia do organizmu
Ø rozpuszczalność
Ø stężenie trucizny
Ø indywidualne cechy ustroju
Większość zatruć przypadkowych (30%) dotyczy małych dzieci, spowodowane są nieodpowiednio zabezpieczonymi, ogólnodostępnymi środkami chemicznymi i lekami.
Zatrucia dorosłych:
Ø ekspozycja trucizn w czasie pracy (5%)
Ø tentament suicidi (65%)- samobójcze
§ leki (nasenne, uspakajające, psychotropowe)
§ alkohole (etanol, metanol, glikole)
§ gazy (tlenek węgla)
Ø śmiertelność 1%
Ø najczęściej wystarczają klasyczne metody terapeutyczne.
Dawka ma zasadnicze znaczenie w definicji trucizny:
Ø Dawka toksyczna (dosis toxica) jest to ilość substancji, która po wchłonięciu do organizmu wywołuje efekt toksyczny.
Ø Dawka śmiertelna (dosis letalis) jest to ilość substancji powodująca śmferć organizmu po jednorazowym podaniu.
Ø Drugim bardzo ważnym pojęciem jest stężenie- ilość obecna w medium podlegającym badaniu.
Podział trucizn:
1. pod względem toksyczności
2. podział ze względu na zmiany w organizmie
Trucizny powodujące wyraźne zmiany:
Ø działające miejscowo- kwasy, ługi, brom- powodują martwicę tkanek
Ø miąższowe- metale, sole metali ciążkich- uszkadzają nerki, wątrobę, serce
Trucizny mogące nie wywoływać wyraźnych zmian:
Ø lotne- działają na ośrodkowy układ nerwowy- rozpuszczalniki, alkohole
Ø krew- CO, cyjanki, fenole, leki, narkotyki
O toksyczności swoistej i odległych skutkach działania różnych związków chemicznych świadczą:
Ø ch. nowotworowe
Ø zmiany genetyczne
Ø uszkodzenie immunologiczne
Ø zaburzenia psychiczne
Ø wady rozwojowe
Ekspozycja (narażenie)
Fizyczny kontakt żywego organizmu z czynnikiem chemicznym, fizycznym lub biologicznym,
wyrażony stężeniem lub natężeniem i czasem trwania.
Podczas narażenia może dojść do pobrania substancji chemicznej, a następnie jej wchłonięcia, które
określa dawka wchłonięta. Obecność w próbkach materiału biologicznego może być dowodem narażenia.
Efekt
Każda biologiczna zmiana w organizmie, narządzie lub tkance spowodowana lub związana z narażeniem na substancją chemiczną.
Efekt szkodliwy
Nieodwracalna zmiana biologiczna, skutek narażenia (czynnościowa, morfologiczna)
Skutki zatrucia
Ø miejscowe
Ø uogólnione- systemowe
Mogą również być:
Ø łagodne (nudności, wymioty)
Ø ostre- poważne (zaburzenia oddychania, zaburzenia rytmu serca)
Dawka- ilość podana trucizny
Stężenie- ilość trucizny obecna w medium
Stężenie krytyczne w komórce- stężenie, przy którym zachodzą zmiany czynnościowe komórki odwracalne lub nieodwracalne, niepożądane lub szkodliwe.
Narząd krytyczny- narząd, który jako pierwszy osiąga stężenie krytyczne substancji toksycznej.
Drogi skażenia:
Ø spożycie (przewód pokarmowy)- dzieci, samobójcy, alkoholicy
Ø iniekcja-narkomani, ukąszenia, użądlenia inhalacja- gazy, pary, aerozole
Ø absorbcja (skóra)- związki fosfoorganiczne
Ostre zatrucie
Stan spowodowany nagłym wchłonięciem substancji, która w wyniku swoistych właściwości toksodynamicznych powoduje ciężkie zaburzenia czynności organizmu do jego śmierci włącznie.
W2
Leczenie na oddziale ratunkowym
Po stabilizacji chorego- leczenie:
1. Dekontaminacja (np. płukanie żołądka)
2. Eliminacja
3. Odtrutki
Odtrutki
Odtrutki stosowane w procesie leczniczym ostrych zatruć powinny być podawane po dokładnym rozpoznaniu substancji trującej. Dawki odtrutki uzależnione są od:
Ø rodzaju spożytej trucizny
Ø wieku i masy ciała poszkodowanego
Rozpoznanie
W rozpoznaniu zatrucia podstawowe znaczenie pełni wywiad i badanie fizykalne, mające na celu stwierdzenie zespołów objawów klinicznych towarzyszących zatruciu.
Ośrodki toksykologiczne:
Ø wsparcie
Ø informacje
Ø diagnostyka
Ø leczenie
Pierwsza pomoc
Każde ostre zatrucie jest stanem potencjalnego zagrożenia życia. Wdrażane postępowanie opiera się więc na strategii i procedurach leczenia ratunkowego, czyli ABC.
Wstępna ocena stanu pacjenta (diagnostyka):
Ø obejmuje stopień zagrożenia podstawowych funkcji życiowych, czyli stanu układu oddechowego i krążenia
Ø niezbędne jest określenie stopnia utraty świadomości
Ø także celem wstępnej diagnostyki, opartej na szczegółowym wywiadzie, jest odpowiedź na jaką substancję pacjent był narażony i jak długo
Ø wstępna stabilizacja (ABC)
Wywiad
Ø co?
Ø jak długo?
Ø jaka ilość?
Ø kiedy?
Ø czas narażenia
Ø obserwacje otoczenia (opakowanie, rodzina, świadkowie)
Wtórna ocena (leczenie)
Opiera się na pełnym stanie pacjenta, badaniu klinicznym i wnikliwej ocenie występujących objawów, a także na badaniach dodatkowych potwierdzających rozpoznanie kliniczne. Zidentyfikowanie toksykodromu może pomóc w zwężeniu diagnostyki różnicowej, jeśli trucizna nie jest znana. W leczeniu mamy wpływ zarówno na fannakokinetykę, jak i na farmakodynamikę trucizny.
Farmakokinetyka :
Matematyczna ocena ilościowa procesów kinetycznych, jakim lek podlega w organizmie:
Ø wchłanianie
Ø przenoszenie przez krew
Ø rozmieszczenie w tkankach
Ø biotransformacja
Ø wydalanie
Farmakodynamika
Bada wpływ leku na organizm i poszczególne narządy oraz mechanizm jego działania.
Badanie fizykalne:
1. ABC
2. Badanie neurologiczne:
Ø stan świadomości
Ø wielkość i reaktywność źrenic
Ø obecność objawów ogniskowych
3. Toksykodromy- objawy kliniczne zespołów toksykologicznych pomocne w ustaleniu rozpoznania
4. Inne objawy, inne choroby (urazy głowy, cukrzyca, niedoczynność tarczycy)
Dekontaminacja powierzchni ciała:
Ø rozebranie
Ø zmycie (spojówki)
Dekontaminacja przewodu pokarmowego:
1. Płukanie żołądka (najskuteczniejsze w 1-szej godzinie)
Ø krótki okres od zażycia leków (chory nieprzytomny- intubacja)
Ø duża ilość leków
Ø zagrażające życiu trucizny nie mające odtrutek
2. Substancje absorbujące-węgiel aktywowany (lg/kg)
NIE- zatrucia alkoholami, litem, żelazem, ołowiem, węglowodanami, substancjami żrącymi-
utrudnia diagnostykę endoskopową.
3. Płukanie jelit np. Sorbitol (osmotyczne środki przeczyszczające)
Ø leki o przedłużonym działaniu
Ø nie są absorbowane przez węgiel
Ø połknięcie fiolek, całych opakowań, torebek wlewy doodbytnicze
Antidotum
Ø już w czasie dekontaminacji
Eliminacja
Ø pierwotna eliminacja trucizny
Ø wtórna eliminacja trucizny-usunięcie toksyn już wchłoniętych
Ø alkalizacja moczu hemoperfuzja diureza osmotyczna, wymuszona:
§ zalkalizacją
§ neutralna
Kontrola bilansu wodnego, cewnik Foleya)
Po targnięciach samobójczych
Ø konsultacje psychiatryczne
Badania dodatkowe
Ø badania laboratoryjne
§ przesiewowe w kierunku leków
§ ...
Meg_an