Modrzewski Andrzej Frycz - O naprawie Rzeczypospolitej [fragm.].pdf

(556 KB) Pobierz
Ze zbiorów
Zygmunta Adamczyka
778684783.001.png
ANDRZEJA FRYCZA MODRZEWSKIEGO
O POPRAWIE RZECZYPOSPOLITEJ:
O OBYCZAJACH
O PRAWACH
W PRZEKŁADZIE CYPRIANA BAZYLIKA (1577 )
FRAGMENTY
KSIĘGI PIERWSZE.
O OBYCZAJACH
CO TO JEST RZECZPOSPOLITA
CZYM W CAŁOŚCI ZACHOWANA BYWA RZECZPOSPOLITA?
O TYM, ŻE DOBREMI OBYCZAJAMI RZECZPOSPOLITA BYWA BARDZO
DOBRZE URZĄDZONA
JAKIE STARANIE MA BYĆ OKOŁO DOBREGO ĆWICZENIA DZIATEK I
MŁODZIEŃCìW
O KRìLU
PANOWIE RADY I POSŁOWIE ZIEMSCY DLACZEGO DO RADZENIA
O RZECZYPOSPOLITEJ BYWAJĄ KRìLOWI PRZYDATNI.
CO PRZYNALEŻY NA SENAT I NA WSZYTKIE INSZE OSOBY RADNE.
O DOZORCACH OBYCZAJìW
O URZĘDZIE, KTìRYBY SIĘ O DOMOWY POKìJ STARAŁ, PRìŻNUJĄCE
Z MIASTA WYGANIAJĄC, A PIJANE I HULTAJE KARZĄC
O DOZORCACH LUDZI UBOGICH
O URZĘDZIECH, NA KTìRE SYNOWIE ALBO DRUDZY POTOMKOWIE PO
RODZICACH WŁAŚNIE NASTĘPUJĄ...
O WYCHOWANIU SYNìW WIELKICH PANìW.
O LUDZKOŚCI PRZECIWKO PODDANYM.
O ZBYTKU, KTìRY BYWA W SZATACH, W POKARMACH I TRUNKACH.
A POTYM O BIESIADACH I TAŃCACH.
ZGROMADZENIE WSZYSTKICH NAUK A ZAMKNIĘCIE PIERWSZYCH KSIĄG
O OBYCZAJACH.
778684783.002.png
Co to jest rzeczpospolita?
Podoba mi przeto ono, co mężowie uczeni przy każdym rozbieraniu za rzecz potrzebną
sądzą, abychmy onej rzeczy, o ktrej mwić mamy, sposb i przyrodzenie naprzd wypisali, a
oznajmienie od onych podane, ktrzy o tej materji przed nami pisali, abychmy tu położyli. Bo oni
tak opisują, że rzeczpospolita są zbory a zgromadzenia ludzkie porządnie zebrane, z rozmaitych
sąsiadw złączone, a ku dobremu a szczęśliwemu życiu postanowione. Bo imieniem
rzeczypospolitej jedna familja albo dom jeden nie bywa nazwań: gdyż jest rzecz osobna jednemu
należąca, ktrą własnym iminiem zowią rzeczą domową albo gospodarstwem, a do tego należy,
aby ona czeladź i wszyscy domownicy wespołek żyli, a do każdej potrzeby albo roboty, ku
pożywieniu należącej, splnie sobie pomagali, a ktokolwiek w domu przedniejszy jest, a nad
czeladzią władność albo panowanie ma, tego zowią gospodarzem. Gdzie się zasię zbierze wiele
tych gospodarzw z czeladzią swoją, i domw wiele, tam bywają miasta albo mnstwo domw,
ulicami porządnie sadzone; z tych zasię miast i wsi stawa się ta obywatelw społeczność, ktrą
nazywamy rzecząpospolitą. A iż się człowiek lepiej, niż ktre insze stworzenie, do takowego
zgromadzenia i splnego obcowania zgodzi: ukazuje to jego przyrodzony dowcip i mowa:
albowiem te dwie rzeczy między ludźmi sprzyjaźną jednego przeciw drugiemu skłonność
najwięcej mnożą, ktra jest najprzedniejszą tak wiela ludzi stowarzyszenia związką; w ktrym ci
co żywo wszytkie swoje prace, starania, roboty, pilność i dowcip do tego ciągnąć mają, aby się
onym wszytkim mieszczanom albo splnie w towarzystwie żywącym obywatelom na wszem
dobrze wodziło, i iżby wszyscy szczęśliwy na świecie żywot wieść mogli.
.................................................................................................
Albowiem ani krl urzędu krlewskiego, ani żaden urząd także urzędu sobie powinnego używać,
ani też żaden priwant (to jest: urzędu żadnego na sobie nie noszący) uciesznego a spokojnego
żywota mimo rzeczpospolitą długo wieść nie może. Lecz jeśli kto jest taki, coby okrom
towarzystwa ludzkiego żyć mgł, a nikomu nie potrzebując samby z sobą przestawał, ten nie za
obywatela ludzkiego, ale albo za bestją albo za jakiego Boga ma być rozumian, jako Arystoteles
powiada. Niechajże tedy ten skutek będzie mieszkania w spłku rzeczypospolitej, aby wszyscy
obywatele szczęśliwie, to Jest (jako Cicero) wykłada) uczciwie a dobrze żyć mogli, aby się w
dostojności i w pożytkach pomnażali, aby wszyscy cichy a spokojny żywot wiedli, aby każdy
swego bronić i używać mgł, aby od krzywd i zabijania każdy był bezpieczen; albowiem dla tych
rzeczy w mieście i w każdej rzeczypospolitej obronę wynaleziono.
...........................................................................................................
Czym w całości zachowana bywa rzeczpospolita i na ktre się części te
księgi dzielą?
Aby tedy rzeczpospolita w całości a w zacności sobie przystojnej zawżdy
zostawała, trzech rzeczy do tego trzeba, to jest: uczciwych obyczajw albo
zwyczajw, srogości sądu, a biegłości w rzeczach wojennych; ktre trzy
rzeczy tak się w sobie mają, aby rzeczpospolita biegłością rzeczy wojennych
od postronnego nieprzyjaciela na Ukrainie była obroniona, a uczciwemi
obyczajami i sprawiedliwemi sądy w swoim porządku zachowana i rządzona
była. Ale nie jednako tych obyczajw i sądw używać trzeba, gdyż to są
rżne rzeczy; albowiem w tym towarzystwie albo splnym mieszkaniu
ludzkim każdy człowiek obyczaje swoje ma, ktremi wedle woli a
upodobania swego sam siebie i sprawy tak swoje, jak i cudze sprawuje z
pochwaleniem albo wszytkich, albo wiela ludzi, albo na ostatek tylko dobrych
a mądrych ; bo ja tu mwię o obyczajach dobrych a uczciwych. Ale sądw
albo praw przeciwko tym, ktrzy z drogi dobrych obyczajw ustąpili, dla tego
używają, aby wżdy oni po niewoli to czynili, czego z dobrej woli swej a za
powodem uczciwych obyczajw czynić nie chcieli. A tak gdy te trzy rzeczy
między sobą zgodnie się mają, tedy też i sama rzeczpospolita w dobrym
porządku bywa; a zasię, jeśli ktra rzecz z onych trzech ma w sobie jakie
ubliżenie, tedy też rzeczypospolitej na jej zacności i całości wiele schodzić
musi. Acz wiem, iż o tych rzeczach może się inaczej mwić, bo miasto
obyczajw może używać albo tego słowa: cnota lub męstwo, albo uczynność,
albo ktrego inszego temu podobnego; ale te rzeczy potrzebują większej
pracy, niźliby tu odemnie wypisane być miały; a jednak też, iż je drudzy
dosyć pięknie opisali, przeto nie potrzebują wykładu naszego. Aleć ja wiem,
dla czego tych przezwisk, ktrem wyżej mianował, używam, mając tę
nanadzieję, iże ludzie mądrzy, ktrzy będą u siebie pilnie uważać to, co dalej
będę mwił, pochwalą to.
.......................................................................................

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika:

Zgłoś jeśli naruszono regulamin