KOMUNIKOWANIE MASOWE mgr Agnieszka Stępinska
Komunikacja międzyludzka to proces dynamicznego porozumiewania się, wymiany informacji.
wg Jakobsona elementy porozumiewania się:
-
Nadawca przekaz odbiorcy
- komunikat,
- kontakt,
- kod,
- kontekst (sytuacja)
Funkcje przekazu informacji (komunikowania się):
1) – R E F E R E N C Y J N A (poznawcza), przejawia się we wszelkich opisach, w przekazach informacyjnych i dziełach naukowych.
2) – K O N A T Y W N A (nakłaniająca), pełnią ją przekazy charakteryzujące się użyciem trybu rozkazującego lub zdań normatywnych.
3) – E K S P R E S Y J N A – (ekspresywna) wyraża się wykorzystywaniem zwrotów wyrażających wyłącznie emocje lub myśli nadawcy.
4) – F A T Y C Z N A - wyraża się w zwrotach o znaczeniu bardziej rytualnym niż związanym z przekazem treści i informacji. Służy nawiązywaniu i podtrzymywaniu kontaktów i więzi społecznych (kom. rytualna).
5) – M E T A J Ę Z Y K O W A – realizowana jako forma teoretycznych rozważań nad językiem Wszelka postać analizy reguł i form językowych służącej badaniu języka.
N. Chomsky, F.de Sausssure. Na język składają się: kompetencje – pewien idealny stan, teoretyczne założenia co do języka.
Idealny użytkownik języka:
- znający w sposób idealny zasady i reguły posługiwania się nim,
- należy do społeczności jednorodnej językowo.
Nadawca język odbiorcy
1) dwoistość- język składa się z dwóch struktur (poziomów):
- gramatyczna
- fonologiczna
Daje to możliwość tworzenia nieskończenie wielu wyrażeń językowych.
2) produktywność – możliwość tworzenia nowych treści za pomocą znanych treści (słów),
3) zdolność do wzajemnej wymiany– posiadając pewną znajomość języka możemy dokonywać wymiany,
4) arbitralność – zerwanie z obrazowością znaczenia, możliwość wyrażania pojęć abstrakcyjnych,
5) specjalizacja – język może być narzędziem oddziaływania na innych,
6) przemieszczanie – możliwość operowania informacjami uzyskanymi np. z historii, z innych kontynentów,
7) transmisja kultury – możemy przekazywać symbole, wartości które są specyficzne dla danej kultury.
Lingwiści nie zajmują się wykonaniem czyli komunikacją językową badają jednak mowę używaną w procesie komunikacji.
Cybernetycy największą uwagę zwracają na efektywność przekazu od nadawcy do odbiorcy a ich repertuary interesują cybernetyków na tyle ile wpływają na tę efektywność.
REPERTUAR to całokształt zdolności i umiejętności uczestnika procesu komunikowania, składa się przede wszystkim z kompetencji językowych i umiejętności społecznych umożliwiających dostosowanie wrażeń językowych nadawcy do możliwości odbiorczych słuchacza oraz pewnych właściwości psychicznych. (Szubin)
Repertuar uczestnika procesu komunikacji:
---------- A/ kompetencje językowe
R -------B/ kompetencje społeczne,
-----------C/ właściwości psychiczne
A- kompetencje językowe wiążą się z tym na ile znamy język i potrafimy go wykorzystać,
B –kompetencje społeczne odnoszą się do tego w jaki sposób potrafimy komunikować się w pewnych sytuacjach społecznych,
C – właściwości psychiczne są to cechy psychiczne predysponujące nas do komunikowania.
W zakresie w którym repertuary N i O pokryły się – komunikowanie będzie najbardziej efektywne, im większa jest część wspólna tym komunikowanie jest bardziej efektywniejsze.
Koncentrowanie się na czynnikach kulturowych nadawcy i odbiorcy które mają wpływ na komunikowanie.
Kultura – to normy, tradycje, zwyczaje, wierzenia, wartości, wzorce myślowe.Elementy kulturowe różniące nadawcę i odbiorcę przyczyniają się do powstawania problemów w procesach kom.
B. L. Whorf – koncepcja zależności między językiem a kulturą (nieaktualna i zbyt radykalna):
Wpływ kultury na ludzi jest transmitowany przez język. Ta sama rzeczywistość będzie miała różne odbicie u osób posługujących się różnymi językami. Język porządkuje sposób postrzegania świata, myślenia.(język) J = K (kultura)
Współczesne koncepcje stwierdzają że między językiem a kulturą zachodzą wzajemne zależności.
J K
Gumperz, Hymes- Częściej wskazuje się, że posługiwanie się językiem w konkretnych warunkach kulturowych i fizycznych wpływa na postać i strukturę tego języka. Struktura danego języka uzależniona jest od rzeczywistości społeczno-kulturalnej w której grupa żyje a jednocześnie od działalności językowej społeczności posługującej się nim.
C. Levi- Strauss z kolei uważa, że między kulturą a językiem nie ma żadnego związku wynikania, język jest jednym z elementów kultury i istnieje między nimi paralelność.
Socjolodzy patrzą na komunikowanie w kontekście społecznym, grup społecznych, cech grup społeczno-demograficznych: wiek, wykształcenie, zawód, wyznanie, miejsce zamieszkania.
Ustalają relacje między struktura społeczna a językiem. Przyjmują, że język jest w pewnym sensie odzwierciedleniem struktury społecznej a jednocześnie istnieje sprzężenie zwrotne jego wpływu na tę strukturę.
Socjolodzy zajmują się wykonaniem językowym zrelatywizowanym dla określonych grup społecznych. Bernstein, Szwejcer, Nikolskij.
BERNSTEIN Bazil- koncepcja socjologiczna- Anglia na przełomie XVIII i XIX w.
Wyodrębnił dwa typy języków:
1/ Cechy języka publicznego- (robotników)
a) szereg krótkich, prostych zdań, często niedokończone wypowiedzi,
b) krótkie pytania i rozkazy,
c) uboga konstrukcja składniowa i gramatyczna, powtarzające się spójniki,
d) sztywne i ograniczone użycie przymiotników i przysłówków,
e) rzadkie stosowanie form nieosobowych.
2/ Cechy języka formalnego- (klasy średniej)
a) zdania rozbudowane gramatycznie i składniowo,
b) bogato wykorzystywane przymiotniki i ozdobników,
c) mniej rozkazów więcej konstrukcji otwartych, generalnych,
d) stosowanie form nieosobowych.
Bernstein zastanawiał się nad pojęciem kodu, wg. niego:
Kod – jest pojęciem abstrakcyjnym, jest to zasada regulująca wybór i organizację wypowiedzi słownych.
Język służy do tego aby rozpoznać kod, rozszyfrować go. Język to coś zewnętrznego, zaś kod to coś co jest w nas. Bernstein wyodrębnił dwa podstawowe typy kodów :
- 1/ kod ograniczony,
- 2/ kod rozwinięty (wypracowany)
1/ Cechy kodu ograniczonego :
1) -ujmowanie wydarzeń w sposób konkretny,
2) -częste stosowanie sygnałów niewerbalnych,
3) -przekonanie o oczywistej słuszności swoich własnych poglądów,
4) trudności w operowaniu materiałem abstrakcyjnym,
5) ujmowanie wydarzeń w perspektywie teraźniejszości i nieumiejętność odraczania gratyfikacji.
2/ Cechy kodu rozwiniętego (wypracowanego):
1) ujmowanie wydarzeń w różnych poziomach abstrakcji,
2) stosowanie subtelności słownych (rozróżnień słownych),
3) przekonanie o względności swoich własnych poglądów, przyznanie innym prawa do racji,
4) łatwość w operowaniu materiałem abstrakcyjnym,
5) ujmowanie wydarzeń w odległej perspektywie czasowej, zdolność odraczania gratyfikacji.
Pewne cechy kodu są rozpoznawalne za pomocą języka. Bernstein stwierdził iż możemy osiągnąć jedynie poziom kodu quasi wypracowany
3/ Kod Quasi Wypracowany - język formalny + kod ograniczony,
4/ Kod Więzi Intymnych –język publiczny + kod rozwinięty.
Cechy człowieka wg BERSTEINA:
a) formalne – odnoszące się do cech języka (formalnego lub publicznego),
b) poznawcze - wiążą się z kodem (ograniczonym lub rozwiniętym).
Bernstein stwierdził że kod przyjmujemy od bliskiego otoczenia, od osób bliskich w 3 – 4 roku życia Wpływ płci na proces komunikacji : płeć determinuje tematy, role pełnione w procesie komunikowania, wpływa na sposób komunikowania.
A. Piotrowski, M. Ziólkowski pojęcie kompetencji sosjolingwistycznych- „idealna znajomość wszystkich reguł używania języka w zależności od sytuacji i roli społecznej.
I. Nadawcę i odbiorcę wyrażeń językowych traktuje się jako aktywne podmioty kształtujące łącznie proces komunikacji językowej
II. Wyjaśnienie procesu komunikacji językowej polega na odwołaniu się do właściwości lub procesów psychologicznych nadawcy i odbiorcy przekazu językowego.
Zwraca szczególną uwagę na aktywne cechy wiążące płeć, osobowość i cechy psychologiczne uczestników w procesie komunikowania.
Trzy kwestie :
1/ czynniki psychospołeczne i ich wpływ na proces komunikowania,
2/ wpływ kontekstu sytuacji (w szerokim znaczeniu fizycznym i psychospołecznym) na proces kom.,
3/ wpływ samego procesu komunikacji na nasze zachowania psychospołeczne.
Są to słowne lub graficzne przedstawienia procesu komunikowania w formie uproszczonej i schematycznej.
Podział modeli (4 podst. typy)
I – modele strukturalne- skoncentrowane na elementach składowych,
II – modele dynamiczne skoncentrowane na przebiegu przekazu informacji,
III – modele funkcjonalne koncentrują się na zależnościach pomiędzy poszczególnymi elementami, i ich wzajemnych oddziaływaniach,
IV – modele operacyjne pozwalające przewidzieć przebieg procesu w zależności od przewidywanych warunków, okoliczności, sytuacji. Obrazują projektowanie przyszłych procesów komunikowania
1/Model Tchakhotina- wszechmocy propagandy 1939 r.(psychologiczny)
Twierdził iż uporczywe powtarzanie ludziom tych samych komunikatów powoduje że przyjmują je jako swoje własne, w pewnym sensie powtarzał myśli Platona.
Propaganda trafia na podatny grunt, na popędy, instynkty. Czakotin skorzystał z pomocy innych dziedzin nauki, wykorzystywał inne instrumenty. Wyróżnił cztery rodzaje popędów (instynktów) :
- agresywny, seksualny, opiekuńczy, pokarmowy.
Wg niego człowiek bardziej kieruje się kategoriami uczucia i instynktu niż rozumu.
Stworzył model bodźca i reakcji .
popędy ludzkie
propagandysta treść propagandy odbiorcy
motywy postawy i zachowania
Jest to model w którym nadawca jest aktywny a odbiorca bierny. Odbiorcą są to masy połączone z środkami masowymi lecz nie wewnętrznie ze sobą, które nie mogą uchronić się przed propagandą. Przykładem wykorzystania takiego modelu może być nowoczesna reklama i tzw. marketing polityczny.
2/Model Shannona -przekazu sygnałów 1948 (cybernetyczny)
Kanał
źródło informacji nadajnik odbiornik adresat
nadawca przekaz
źródło zakłóceń
Sygnał nadany przez nadajnik i odbierany przez odbiornik nie są identyczne po drodze występują zakłócenia tzw. szumy, mogą to być szumy: - kulturowe, psychologiczne, socjologiczne, językowe, techniczne itd. Zakłócenia w wyniku różnic w repertuarach odbiorcy.
Model ten operuje także pojęciami takimi jak pojemności i przepustowości kanału oraz kodu.
Uniwersalność tego modelu jest tak duża, ze ma zastosowanie do wszelkiej wymiany informacji tak między maszynami jak i miedzy ludźmi jednak jest ona opłacona wyłączeniem z modelu wszelkich zmiennych semantycznych, psychologicznych i społecznych Odbiorca z założenia jest tu pasywnym adresatem przekazywanych do niego sygnałów, jego reakcje są z góry zaprogramowane. Badać można tylko wierność przekazu sygnału sprowadzoną do poziomu dokładności technicznej.
Swanlibrary