zzsk.pdf

Physiotherapy & Medicine

www.pandm.org

ZESZTYWNIAJ ġ CE ZAPALENIE STAWÓW KR Ħ GOSŁUPA - ZZSK

Zesztywniaj Ģ ce zapalenie stawów kr ħ gosłupa (choroba Betchereda, spondyloartritis

dycylopoetica) jest procesem zapalnym, przewlekłym, post ħ puj Ģ cym z okresami zaostrze ı i

długotrwałych remisji, rozpoczyna si ħ na ogół zmianami stawów krzy Ň owo – biodrowych,

nast ħ pnie obejmuje drobne stawy kr ħ gosłupa, pier Ļ cienie włókniste, wi ħ zadła kr ħ gosłupa

prowadz Ģ c do ograniczenia ruchomo Ļ ci a nast ħ pnie do całkowitego ich zesztywnienia.

Choroba wyst ħ puje 9 razy cz ħĻ ciej u m ħŇ czyzn ni Ň u kobiet. Choroba najcz ħĻ ciej rozpoczyna

si ħ mi ħ dzy 20 – 30 rokiem Ň ycia.

Etiologia

Etiologia choroby jest nieznana. Uwa Ň a si ħ , Ň e jest predysponowana genetycznie.

Jednocze Ļ nie nale Ň y doda ę , Ň e jest brany tak Ň e pod uwag ħ czynnik infekcyjny zwłaszcza tych,

które przebiegaj Ģ z zaka Ň eniem dróg moczowych.

Patogeneza

Patogeneza choroby jak do tej pory nie jest wyja Ļ niona. Wiadomo, Ň e proces zapalny dotyczy

pocz Ģ tkowo przyczepów Ļ ci ħ gnistych gdzie powstaje ziarnina. W miejscach zmienionych

chorobowo szybko dochodzi do odkładania si ħ soli wapnia, nast ħ pnie do kostnienia.

Kostnienie pier Ļ cieni włóknistych, stawów mi ħ dzykr ħ gowych i wi ħ zadeł kr ħ gosłupa prowadzi

do jego zesztywnienia. Tworz Ģ si ħ mostki kostne ł Ģ cz Ģ ce ze sob Ģ s Ģ siednie kr ħ gi zw.

sydesmofitami pocz Ģ tkowo w odcinku l ħ d Ņ wiowym a potem stopniowo obejmuj Ģ kr ħ gosłup

piersiowy. Kr ħ gosłup przybiera wygl Ģ d kija bambusowego. W trzonach kr ħ gów powstaje

zanik kostny, niekiedy znaczny. Stan zapalny toczy si ħ tak Ň e w stawach biodrowych, w

samych ko Ļ ciach, w okostnej, w Ļ ci ħ gnach w miejscu ich przyczepu do ko Ļ ci (gł. w

Achillesie), w tkankach okołostawowych. Zesztywnienie stawów skroniowo – Ň uchwowych

utrudnia a nawet uniemo Ň liwia przyjmowanie pokarmów. Wyst ħ puj Ģ równie Ň zmiany w

mi ħĻ niach, których bóle powoduj Ģ odruchowy, obronny skurcz, który z czasem utrwala si ħ .

Pojawiaj Ģ si ħ zaniki mi ħĻ ni głównie przykr ħ gosłupowych i obr ħ czy ko ı czyn górnych.

Charakterystyczna jest tzw. sylwetka narciarza, któr Ģ chory przyjmuje dla równowagi.

- -

Physiotherapy & Medicine

www.pandm.org

Objawy

Pocz Ģ tek choroby jest niezauwa Ň alny.

Wczesne objawy choroby to:

•

T ħ py, gł ħ boki ból w okolicy l ħ d Ņ wiowej promieniuj Ģ cy do po Ļ ladków

•

Nasilanie bólów w nocy i nad ranem

•

Bóle obustronne i nasilaj Ģ ce si ħ w spoczynku

•

Sztywno Ļę kr ħ gosłupa nad ranem.

Wczesne objawy choroby towarzysz Ģ ce to:

•

Uczucie osłabienia

•

Stany podgor Ģ czkowe

•

Spadek masy ciała

•

Brak apetytu

•

M ħ czliwo Ļę

W miar ħ rozwoju choroby doł Ģ czaj Ģ si ħ objawy:

•

Bóle kr ħ gosłupa i klatki piersiowej

•

Nasilanie bólu klatki piersiowej podczas oddychania, ból promieniuje od kr ħ gosłupa

wzdłu Ň Ň eber

•

Zmiana toru oddechowego na brzuszny

•

Ograniczenie a potem unieruchomienie odcinka szyjnego kr ħ gosłupa

•

Zaj ħ cie stawów obwodowych w formie ostrego zapalenia pojedynczego stawu,

najcz ħĻ ciej biodrowego, kolanowego, skokowego

•

Ból i obrz ħ k okolicy stawów mostkowo – obojczykowych

•

Bóle pi ħ t.

W czasie zaostrze ı choroby pojawiaj Ģ si ħ zmiany ogólne.

W badaniu przedmiotowym stwierdza si ħ :

•

Zniesienie lordozy l ħ d Ņ wiowej

•

Pogł ħ bienie kifozy piersiowej

•

Bolesno Ļę w stawach krzy Ň owo biodrowych

•

Przesuni ħ cie łopatek i barków do przodu

•

Pogł ħ bienie lordozy szyjnej

•

Głowa przesuni ħ ta do przodu w skłonie w tył

•

Zaw ħŇ enie kr ħ gu widzenia na skutek ograniczenia ruchomo Ļ ci kr ħ gosłupa, chory

obraca si ħ całym ciałem

•

Klatka piersiowa spłaszczona

•

Tendencja do usztywnienia w pozycji skłonu w przód.

W badaniu laboratoryjnym stwierdza si ħ :

• Obecno Ļę antygenu HLA – B 27

• Wzrost OB.

• Niedokrwisto Ļę

• Przesuni ħ cia w strukturach białkowych.

W badaniu RTG s Ģ widoczne charakterystyczne zmiany zarostowe w stawach krzy Ň owo –

biodrowych, w kr ħ gosłupie, w przyczepach Ļ ci ħ gien do miednicy i ko Ļ ci pi ħ towej. Zmiany w

- -

Physiotherapy & Medicine

www.pandm.org

stawach krzy Ň owo – biodrowych s Ģ wczesne i symetryczne, szpara stawowa nierówna, zatarta

az do jej całkowitego zaro Ļ ni ħ cia. W kr ħ gosłupie widoczne sydesmofity i charakterystyczny

kij bambusowy.

U chorych na ZZSK s Ģ tak Ň e zmiany w narz Ģ dach wewn ħ trznych i w oku. Najcz ħĻ ciej s Ģ to

zaburzenia wentylacji płuc, cz ħ sto zapadaj Ģ na kamic ħ nerkow Ģ , cz ħ ste zapalenia t ħ czówki.

Postaci ZZSK

•

Klasyczna – zaj ħ cie stawów biodrowo – krzy Ň owych i kr ħ gosłupa

•

Zaj ħ te s Ģ stawy krzy Ň owo – biodrowe, stawy kr ħ gosłupa oraz stawy barkowe i

biodrowe

•

Zaj ħ te s Ģ stawy biodrowo – krzy Ň owe, stawy kr ħ gosłupa, stawy łokciowe, stawy

kolanowe, stawy nadgarstkowe i stawy skokowe

•

Skandynawska – obj ħ te s Ģ stawy biodrowo – krzy Ň owe, stawy biodrowe, stawy

kr ħ gosłupa, du Ň e stawy przykr ħ gosłupowe i drobne stawy r Ģ k i stóp.

Rzymskie kryteria diagnostyczne:

ból i sztywno Ļę w obr ħ bie klatki piersiowej

ograniczenie ruchomo Ļ ci odcinka l ħ d Ņ wiowego kr ħ gosłupa

ból i sztywno Ļę okolicy l ħ d Ņ wiowej utrzymuj Ģ ca si ħ trwale powy Ň ej 3 miesi ħ cy

ograniczenie ruchomo Ļ ci klatki piersiowej

fakt przebycia w przeszło Ļ ci lub wyst Ģ pienie obecnie z objawów zapalenia t ħ czówki lub

jego nast ħ pstw

objawy RTG obustronnych zmian stawów krzy Ň owo – biodrowych charakterystyczne dla

ZZSK

Nowojorskie kryteria diagnostyczne:

•

kryteria kliniczne:

ograniczenie ruchomo Ļ ci odcinka l ħ d Ņ wiowego w 4 kierunkach

wywiady dotycz Ģ ce bólu odcinka piersiowo – l ħ d Ņ wiowego, b Ģ d Ņ l ħ d Ņ wiowego

kr ħ gosłupa

ograniczenie ruchomo Ļ ci oddechowej klatki piersiowej co najmniej do 2,5 cm

mierzone na poziomie 4 przestrzeni mi ħ dzy Ň ebrowej

kryteria radiologiczne zmian stawów krzy Ň owo – biodrowych:

0. bez zmian

1. podejrzenie obecno Ļ ci zmian

2. zmiany minimalne

3. zmiany zaawansowane

4. całkowite zesztywnienie

Pewne rozpoznanie stawiamy gdy:

• gdy jest 3 lub 4 kryterium radiologiczne i jedno kliniczne

• 2 kryterium RTG i 1 kliniczne

• 2 kryterium RTG i 2 i 3 kliniczne

Prwdopodobne ZZSK jest gdy jest 3 lub 4 okres zmian RTG bez Ň adnego klinicznego.

Kryteria z Warszawskiego Instytutu Reumatologicznego wg Sadowskiej–Wróblewskiej:

•

obustronne zmiany radiologiczne w stawach krzy Ň owych polegaj Ģ ce na obecno Ļ ci

nad Ň erek, nierównomiernej szeroko Ļ ci szpar z lub bez towzrysz Ģ cych odczynów

sklerotycznych w cz ħĻ ciach przystawowych

obecno Ļę minimum 1 sydesmofitu

ograniczenie ruchomo Ļ ci odcinka l ħ d Ņ wiowego poni Ň ej 3 cm

- -

Physiotherapy & Medicine

www.pandm.org

ograniczenie rozszerzalno Ļ ci oddechowej klatki piersiowej poni Ň ej 2,5 cm

Rozpoznanie jest pewne, gdy spełnione jest kryterium 1 i jedno z pozostałych.

Przebieg choroby

Przebieg z okresami zaostrze ı i remisji. Mog Ģ by ę jednocze Ļ nie zaj ħ te ró Ň ne odcinki

kr ħ gosłupa. Nie mo Ň na przewidzie ę przebiegu choroby. Ró Ň ny jest post ħ p choroby. U kobiet

łagodniejszy przebieg. Ci ĢŇ a i poród nie maj Ģ wpływu na chorob ħ . Główn Ģ przyczyn Ģ

inwalidztwa jest zesztywnienie stawów biodrowych, zaburzenia wentylacji płuc, obni Ň enie

ostro Ļ ci wzroku oraz wyj Ģ tkowo uszkodzenia rdzenia kr ħ gowego jako nast ħ pstwo

podwichni ħ cia lub zwichni ħ cia w stawie szczytowo – obrotowym.

Leczenie

Jest to leczenie kompleksowe obejmuj Ģ ce:

•

farmakologi ħ , przeciwbólow Ģ i przeciwzapaln Ģ

•

fizykoterapi ħ , przeciwbólow Ģ i przeciwzapaln Ģ : ciepło, Ļ wiatłolecznictwo,

elektryzacj ħ (pr Ģ dy diadynamiczne i jontoforeza), balneologi ħ (gor Ģ ce zawijania

borowin Ģ , k Ģ piele siarczkowo – siarkowodorowe, k Ģ piele solankowe, k Ģ piele

radonowe. Wszystkie k Ģ piele musz Ģ mie ę temperature powy Ň ej 36 0 C za wyj Ģ tkiem

radonowej), w pierwszym okresie choroby du Ň e opó Ņ nienie w postepie daj Ģ

ultrad Ņ wi ħ ki na stawy biodrowo – krzy Ň owe, ła Ņ nia parowa, gor Ģ ce k Ģ piele, parafina

na kr ħ gosłup, masa Ň r ħ czny i podwodny

•

operacyjne – korekta wtórnych zniekształce ı

•

kinezyterapia: przeciwbólowa, rozlu Ņ niaj Ģ ca, odci ĢŇ aj Ģ ca

•

psychoterapia: u chorych cz ħ sto pojawia si ħ nerwica neurasteniczna, czasem depresja

co uzasadnia wprowadzenie psychoterapii ju Ň we wczesnym etapie ZZSK.

Cele kinezyterapii:

•

maksymalne opó Ņ nienie procesu zesztywnienia z ukierunkowaniem sztywnienia w

pozycji wyprostnej

•

zachowanie zdolno Ļ ci wentylacyjnych dla zapewnienia wydolno Ļ ci kr ĢŇ eniowo –

oddechowej

•

zachowanie samoobsługi i lokomocji

zapobieganie deformacjom, przykurczom i ich likwidacja

Stosuje si ħ :

•

- -

Physiotherapy & Medicine

www.pandm.org

gimnastyk ħ porann Ģ

• wła Ļ ciwe ę wiczenia lecznicze

• ę wiczenia w basenach

•

pływanie, głównie klasykiem na grzbiecie

•

gry sportowe

•

spacery na trasach o ró Ň nej długo Ļ ci i ró Ň nych k Ģ tach nachylenia.

Chorzy wymagaj Ģ zaopatrzenia ortopedycznego z chwil Ģ pojawienia si ħ zmian zapalnych i

zesztywnienia jednego lub obu stawów biodrowych. Dla odci ĢŇ enia stosuje si ħ :

•

chodzenie przy balkoniku

•

kule pachowe

kule łokciowe

• laski.

Niektórzy zalecaj Ģ noszenie gorsetów ortopedycznych do czasu wyga Ļ ni ħ cia choroby lub do

zako ı czenia sztywnienia kr ħ gosłupa, zdejmuj Ģ c go kilkakrotnie w ci Ģ gu dnia do ę wicze ı .

Chory nosiłby taki gorset nawet kilkadziesi Ģ t lat co w praktyce si ħ nie zdarza. Jest wielu

przeciwników gorsetów, uwa Ň aj Ģ oni, Ň e gorset jest konieczny u tych chorych, u których

mimo ę wicze ı szybko post ħ puje choroba i zmiany w postawie.u pozostałych wystarczy

systematyczna gimnastyka. Gorset gipsowy jest konieczny po zabiegu operacyjnym.

Cz ħ sto prowadz Ģ c ę wiczenia dla zminejszenia bólów podaje si ħ leki przeciwbólowe. Dodaje

si ħ tak Ň e zabiegi fizykalne. W I okresie choroby nale Ň y utrzyma ę pełn Ģ ruchomo Ļę

kr ħ gosłupa, stawów ko ı czyn i klatki piersiowej, wzmacniamy tak Ň e mi ħĻ nie. Du Ň y nacisk

kładziemy na ę wiczenia oddechowe i staramy si ħ przywróci ę ewentualnie utracony Ň ebrowy

tor oddychania.

Zapobiegaj Ģ c niekorzystnym zmianom w postawie ciała wprowadzamy ę wiczenia

wzmacniaj Ģ ce prostownik grzbietu oraz mi ħĻ nie cofajace barki. Je Ļ li pacjent jest młody

ę wiczenia s Ģ intensywne. Nie wolno stosowa ę ę wicze ı w postaci skoków i podskoków. U

starszych intensywno Ļę ę wicze ı mniejsza ze wzgl ħ du na zaburzenia wentylacji i ewentualne

zmiany w układzie kr ĢŇ enia.

Rehabilitacja w stanie ostrym ZZSK

Chory le Ň y w łó Ň ku. W le Ň eniu na wznak konieczne jest umieszczenie wałeczka pod

odcinkiem l ħ d Ņ wiowym kr ħ gosłupa, a uło Ň enie ko ı czyn górnych nale Ň y cz ħ sto zmienia ę . 2 –

3 razy dziennie pacjent powinien le Ň e ę na brzuchu po 20 – 30 minut. S Ģ podawane leki

przeciwzapalne i przeciwbólowe. Koniecznie wykonujemy kilka razy dziennie ę wiczenia

oddechowe, ę wicze ı izometrycznych, prostych ę wicze ı czynnych w le Ň eniu. Przy bardzo

ostrym stanie zapalnym w stawie nale Ň y go unieruchomi ę na 4 – 5 dni. Ę wiczenia bierne s Ģ

rzadko wykonywane u chorych na ZZSK, tylko u tych, którzy unikaj Ģ ruchów w obawie przed

bólem. Je Ň eli w danym stawie rozpoczyna si ħ stan zapalny to natychmiast musimy

przeciwdziała ę tworz Ģ cemu si ħ w nim przykurczowi poprzez odpowiednie uło Ň enie, wyci Ģ gi,

szyny korekcyjne, obci ĢŇ anie ko ı czyn woreczkami z piaskiem.

Czas przebywania w łó Ň ku skracamy do minimum. Brak aktywno Ļ ci ruchowej sprzyja

pogł ħ bianiu si ħ zmian. Fizykoterapia jest w tym czasie bardzo ograniczona, stosuje si ħ

wła Ļ ciwie tylko krioterapi ħ , ewentualnie delikatny masa Ň bardzo napi ħ tych mi ħĻ ni zwłaszcza

przykr ħ gosłupowych.

Rehabilitacja w okresie remisji

Stosuje si ħ ę wiczenia wolne, które zapobiegaj Ģ ograniczeniu ruchów kr ħ gosłupa, jego

zmianom w krzywiznach fizjologicznych, oraz zapobiegaj Ģ ograniczeniom zakresu ruchów w

stawach. Je Ļ li zmiany ju Ň istniej Ģ to ę wiczenia te powoduj Ģ ich zmniejszenie. Ę wiczenia te

- -

•

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: