PROMIENIOWANIE UV

Pigmentacja skóry

Zabarwienie skóry uzależnione jest od jej ukrwienia, a przede wszystkim od zawartego w niej barwnika – melaniny. Ziarenka melaniny wytwarzane są w komórkach pigmentowych – melanocytach w warstwie podstawnej naskórka. Posiadają one dendryty, wypustki przypominające kształtem ośmiornice, których ramiona sięgają do głębszych warstw skóry. Dendryty przenoszą pigment do otaczających je keratynocytów w postaci ziarenek melaniny, zwanych melanosomami. Ziarna melaniny koncentrują się w formie parasola ponad jądrem komórkowym keratynocytów, chronią w ten sposób DNA przed działaniem światła. Im grubsza jest warstwa pigmentu, tym ciemniejsze jest zabarwienie skóry i silniejsz ochrona.

Proces pigmentacji zachodzi zarówno pod wpływem promieniowania UVA jak i UVB. Promienie UVB oddziałują jedynie na na naskórek i nie wnikają w głębsze warstwy skóry. Dendryty nie sięgają jedynie na pow. Naskórka lecz głębiej i zabezpieczają także jądra komórkowe skóry właściwej przed działaniem prom.UV.

Melanina

Melanina znajduje się w skórze, włosach i tęczówce oka składa sięz dwóch rodzajów pigmentu:

brązowo-czarnej EUMELANINY oraz czerwono-żółtej FEOMELANINY.

Zabarwienie skóry zależne jest od stosunku ilościowego obu pigmentów. U osób o ciemnej skórze przeważa eumelanina. W skórze jasnej komórki pigmentowe rozprowadzają melanosomy jedynie do keratynocytów położonych w warstwie podstawnej.

Jedną z funkcji melaniny jest ochrona skóry przed czynnikami zewnętrznymi dzięki czemu promienie UV nie przenikają do głębszych warstw skóry.

Opalenizna jest wynikiem zwiększonego wydzielania melaniny pod wpływem prom.UV.

Mechanizm ten regulowany jest prze hormon wydzielany przez przysadkę mózgową tzw. Hormon melanotropowy MSH, stymulujący funkcjonowanie melanocytów. Hormon ten uaktywnia do pracy większą ilość komórek pigmentowych oraz pobudza je do zwiększenia produkcji melanosomów /ziarenek melaniny/. Pod wpływem MSH pigmentacja skóry staje się bardziej intensywna i skóra zmienia zabarwienie – brązowieje.

Opalenizna powstała pod wpływem prom UVA ma inny odcień i szybciej znika. Tak więc skóra poddawana działaniu prom. UVA opala się, lecz uzyskana opalenizna jest krótkotrwała i nie chroni skóry przed poparzeniem.

UVB staje się przyczyną uruchomienia naturalnego mechanizmu obronnego skóry – zgrubienia warstwy rogowej naskórka.

Brak lub niedobór pigmentu nazywa się hipomelanozą. Charakteryzuje się zmniejszonym lub całkowitym brakiem zabarwienia skóry. /albinizm/.

Brak pigmentu w skórze może być wrodzony lub nabyty np. w następstwie łuszczycy.

W takim przypadku szczególnie ważna jest ochrona skóry przed promieniowaniem UV.

barwnikowe/. Nadmiar pigmentu to zaburzenie zwane hiperpigmentacją. /piegi, znamiona barwnikowe/.

U wielu kobiet w okresie ciąży pojawia się przebarwienie skóry zwane chloazmą. Pod wpływem działania hormonów estrogenu i progesteronu skóra twarzy, a niekiedy nawet szyi pokrywa się bladobrązowymi plamami o nieregularnym kształcie tworząc jakby maskę.

Dolegliwość ta nasila się pod wpływem prom UV. Najlepiej więc unikać słońca i zabezpieczać skórę kremem z filtrem p.słonecz.

Podobne plamy barwnikowe mogą powstać u kobiet stosujących doustne środki antykoncepcyjne oparte na syntetycznych estrogenach; są też działaniem ubocznym niektórych leków.

ZDOLNOŚCI REGENERACYJNE SKÓRY

Pod wpływem działania prom.UV, DNA w komórkach skóry ulega uszkodzeniu. Szkody te mogą być przyczyną procesów mutacyjnych komórek i powstania nowotworu skóry.

Łańcuch DNA jest nośnikiem informacji genetycznej. Znajdujący się w kom. Skóry DNA odpowiada za dostarczenie odpowiednich informacji koniecznych w wypełnianiu witalnych zadań komórek.

ŁAŃCUCHY DNA mają dł.ok.2m. Przypominają one dwuczęśćiową, skręconą nitkę wełny, zwiniętą w kłębek. DNA wysyła instrukcję do komórki. Odbywa się to przez kopiowanie części łańcucha genetycznego. Kopie DNA nazywamy przekaźnikem RNA /kwasów rybonukleinowych/. /DNA – kwasy dezoksyrobonukleinowe/.

Przekaźnik ten przemieszca się z jądra komórki do jej ciała, gdzie zostaje zamieniony w białko.Ta przemiana zmusza komórkę do wypełniania zapisanej w DNA funkcji. Dzięki temu procesowi, podstawowy zapis w DNA zostaje dobrze zachowany. Sama tylko skóra składa się z miliardów komórek, których odnowienie wymaga nieskończenie wielu instrukcji wypełnianych przez różne rodzaje białka.

Szkody wywołane w łańcuchu DNA powodują przekazywanie fałszywej informacji, co z kolei może spowodować obumarcie komórki lub niekontrolowany jej rozrost, czyli powstanie nowotworu.

Struktura DNA w komórkkach skóry jest najbardziej wrażliwa na działanie promieni słonecznych. Siła promieni UV jest ogromna. Przedostają się one przez powierzchnię skóry, wnikają do komórek i wywołują określone połączenia chemiczne w DNA. Struktura DNA ulega wówczas zmianie i jeśli nie zostanie szybko naprawiona, to po pewnym czasie łańcuch DNA zacznie wysyłać fałszywe informacje do ciała komórki.

Promienie UV mogą na trzy sposoby wywoływać zmiany w strukturze DNA:

bezpośrednie, pośrednie oraz poprzez długotrwały, łańcuchowy proces starzenia się.

Szkody bezpośrednie zachodzą w jądrze komórki pod wpływem prom.UVC /nie dochodzą do Ziemii/ i

przez najbardziej mutagenne promieniowanie słoneczne – promienie UVB.

Zniszczenie następuje bezpośrednio w strukturze DNA, gdyż UVB jest pochłaniane przez DNA, powodując zmiany w komórkach i ich ewentualne transformacje.

Szkody pośrednie zostają wywołane zarówno przez UVB jak i UVA.

Promienie UVA wywołują reakcję chemiczną, podczas której uwalniane są wolne rodniki atakujące DNA.

Starzenie się komórek odbywa się w reakcji łańcuchowej. Obrona organizmu wiąże się ze zwiększeniem melaniny, skóra pogrubia się jednocześnie niszczony jest w komórkach kolagen i elastyna, a to z kolei przyśpiesza starzenie się.

DNA posiada możliwości naprawcze w postaci enzymów. Enzymy naprawcze DNA kontrolują nieustannie łańcuch DNA i w momencie odkrycia uszkodzenia niezwłocznie przystępują do działania. Obie splecione ze sobą nici DNA zostają rozplątane w miejscu uszkodzenia. Kawałek nici zawierający błąd zostaje wycięty, a w jego miejsce zostaje wpleciona kopia informacji z drugiej nici. W ten sposób enzymy dbają o to, by informacje wysyłane z DNA były bezbłędne.

Jeśli szkoda jest większa enzymy napr. DNA blokują przepływ informacji do ciała komórki, a więc również jej podział, by w ten sposób uniknąć stałych, nieodwracalnych mutacji w strukturze DNA, a w ich rezultacie przemian nowotworowych. Gdy proces szkody jest nieodwracalny, enzymy inicjują proces samounicestwienia komórki.

Sprawność naprawczych enzymów DNA zależy od cech dziedzicznych. A także fototypu skóry.

Skóra typu I jest bardziej podatna na nieodwracalne zmiany w strukturze DNA niż skóra typu IV.

Im częściej się opalamy i im częściej ulegliśmy poparzeniu tym większe jest ryzyko iż zniszczenia DNA są nieoddwracalne.

Szkody wyrządzone w DNA w młodym wieku zwiększają znacznie ryzyko nieodwracalnych zmian struktury kodu genetycznego w wieku starszym

3