Zdanie i sąd.docx

Zdanie i sąd

Myśli nasze wyrażamy zazwyczaj całymi zdaniami. Gramatyka wymienia różne rodzaje zdań, jak np. zdania oznajmiające (np. ?walczymy o pokój"), zdania pytające (?czy walczymy o pokój?"), zdania rozkazujące (?walczcie o pokój!") itp. Z wszystkich tych rodzajów zdań wymienionych w gramatyce interesują nas w logice najbardziej zdania oznajmujące. Ten rodzaj zdań najprościej można określić w następujący sposób: jakieś wyrażenie jest (przy pewnym swymznaczeniu) zdaniem oznajmującym, gdy jest ono (przy tym swoim znaczeniu) prawdą lub fałszem. Zdaniami oznajmującymi są więc (przy swych zwyczajnych w języku polskim znaczeniach) np. zdania: ?ziemia jest planetą"; ?jeżeli jakaś liczba jest podzielna przez 4, to jest ona też podzielna przez 2"; ?każdy kwadrat jest pięciobokiem"; ?na Marsie istnieją istoty żywe lub na Marsie nie istnieją istoty żywe". Każde bowiem z przytoczonych tu wyrażeń jest (przy swym zwykłym znaczeniu) prawdą lub fałszem. Własności tej nie mają ani zdania pytające, ani zdania rozkazujące, ani żadne inne zdania wymieniane przez gramatykę prócz zdań oznajmujących. W dalszych naszych wywodach będziemy się zajmowali niemal wyłącznie zdaniami oznajmującymi, dlatego też, gdy w dalszym ciągu mówić będziemy krótko ?zdanie" bez żadnej przydawki, będziemy mieć przy tym na myśli zdanie oznajmujące.

Znaczenie zdania nazywa się sądem. Różnym zdaniom mającym to samo znaczenie odpowiada jeden i ten sam sąd. Tak np. zdaniu polskiemu ?dwa razy dwa jest cztery", zdaniu rosyjskiemu ?HBa pasa asa ^ertipe" i zdaniu niemieckiemu ?zwei mai zwei ist vier" odpowiada jeden i ten sam sąd jako ich wspólne znaczenie. Sądom przysługuje cecha prawdziwości lub fałszywości na równi ze zdaniami. Prawdziwy jest mianowicie sąd będący znaczeniem zdania prawdziwego, fałszywy zaś ? sąd będący znaczeniem zdania fałszywego.

Jeśli ktoś, posługując się jakimś zdaniem, rozumie je zgodnie z jego znaczeniem, to mówimy, iż żywi on odpowiadający temu zdaniu sąd. Jeśli ktoś np. ze zrozumieniem wymawia lub słyszy zdanie ?Warszawa jest stolicą Polski", to powiemy o nim, że żywi sąd, iż Warszawa jest stolicą Polski. Owo żywienie sądu może przyjąć jedną z następujących dwu postaci. Wymawiając ze zrozumieniem zdanie ?Warszawa jest stolicą Polski", a więc żywiąc odpowiedni sąd, nie tylko rozumiemy powyższe zdanie, ale jesteśmy nadto przeświadczeni, że jest tak, jak to zdanie głosi. Gdy żywiąc jakiś sąd jesteśmy o tym, co sąd ten głosi, przeświadczeni, wówczas mówimy, iż sąd ten wydajemy, że żywimy odpowiednie przekonanie, albo też, że uznajemy odpowiednie zdanie. Zdarza się jednak, że wymawiając zdanie rozumiemy je wprawdzie, ale bynajmniej nie jesteśmy przekonani o tym, że jest tak, jak to zdanie głosi, ani też, że tak nie jest. Po prostu rozumiemy tylko owo .zdanie, lecz nie zajmujemy żadnego stanowiska w sprawie, której to zdanie dotyczy. Każdy z nas, wymawiając zdanie ?umrę w dniu o dacie parzystej", rozumie dobrze, co mówi, ale ani nie wierzy, że tak będzie, ani też ? że tak nie będzie, jak to zdanie głosi. Po prostu tylko rozumie to, co mówi, ale nie zajmuje w tej sprawie .stanowiska. W takich wypadkach nie mówimy o tym, że odpowiedni sąd wydajemy ani że żywimy przekonanie, lecz że żywimy sąd tyl.ko pomyślany, ale nie wydany.
(K. Ajdukiewicz, Zarys Logiki, Warszawa 1959, s. 12-13.)