Zmiany w ustawie o rachunkowości od 01.01.2002.pdf

Zmiany w ustawie o rachunkowoŚci od 01.01.2002

Od 1 stycznia 2002 r. obowiązuje obszerna nowelizacja ustawy o rachunkowości wprowadza zmiany niemal we wszystkich

przepisach prawa bilansowego. Obok zmian o charakterze porządkującym, uzupełniającym i doprecyzowującym dotychczasowe przepisy

wiele regulacji ma istotne znaczenie merytoryczne. Wymaga to od słuŜb finansowo-księgowych dokładnego przeanalizowania całego

obszaru tych zmian.

Celem uchwalonych przez Sejm 9 listopada 2000 r. zmian do ustawy o rachunkowości Dz.U. nr 113, poz. 1186) jest przede

wszystkim eliminacja luk w ustawie oraz objęcie nią :zagadnień dotychczas nie uregulowanych, takich jak: fuzje i przejęcia spółek,

instrumenty finansowe, umowy długoterminowe itp. Drugim powodem była konieczność dokonania korekty i uzupełnienia definicji i

postanowień ustawy.

W uzasadnieniu do ustawy ustawodawca za powód nowelizacji podał równieŜ zmniejszenie kosztów prowadzenia rachunkowości i

badania sprawozdań finansowych.

Nowelizacja ustawy o rachunkowości wynika równieŜ z konieczności większego zaangaŜowania się Polski w proces harmonizacji

rachunkowości w warunkach globalizacji. Dokonuje się tego poprzez dostosowanie polskiego prawa bilansowego do warunków

i wymagań gospodarki rynkowej, w tym zwłaszcza rozwoju rynku kapitałowego oraz rozwiązań obowiązujących w tym zakresie w

dyrektywach państw Unii Europejskiej

i Międzynarodowych Standardów Rachunkowości.

DąŜąc do zmniejszenia kosztów prowadzenia rachunkowości w znowelizowanej ustawie rozszerzono pojęcie okresu

sprawozdawczego, którym moŜe być nie tylko miesiąc, ale równieŜ kwartał, półrocze, rok kalendarzowy Zmiana ta powinna ułatwić

prowadzenie szczegółowej ewidencji zapasów, sporządzanie deklaracji podatkowych itp. Uproszczono przepisy o inwentaryzacji, m.in.

przez zwolnienie z obowiązku przeprowadzania inwentaryzacji w drodze spisu z natury własnych składników majątkowych objętych

wyłącznie ewidencją ilościową. Całkowicie zwolniono z obowiązku badania mniejsze jednostki, których sprawozdania podlegały badaniu

raz na trzy lata. Podniesiono progi wielkości obligujące do badania sprawozdań dla pozostałych jednostek. PodwyŜszony został próg

zwolnień z konsolidacji dla małych i średnich grup kapitałowych poprzez zwiększenie średniorocznego zatrudnienia do 250 osób, sumy

bilansowej do 7 500 000 euro oraz przychodu ze sprzedaŜy do 15 000 000 euro.

Nowe zagadnienia w ustawie dotyczą wprowadzenia regulacji księgowego ujęcia takich zdarzeń gospodarczych jak: nie się

spółek (fuzje i przejęcia),inwestycje kapitałowe, leasing finansowy, ustalanie wyniku na kontraktach długoterminowych w toku ich

realizacji (w tym przy realizacji usług budowlanych). Oprócz wskazanych nowych regulacji, nowelizacja ustawy o rachunkowości

wprowadza liczne, często drobne, nie mniej jednak istotne zmiany.

Ze względu na zakres tych zmian, ustawa zobowiązuje marszałka Sejmu do ogłoszenia w Dzienniku Ustaw jednolitego tekstu

ustawy o rachunkowości z uwzględnieniem zmian wynikających z przepisów ogłoszonych przed dniem wydania jednolitego tekstu.

Szczególnie istotne zmiany wprowadzone zostały w zakresie pojęć i definicji. W wyniku tych zmian liczba definicji zawartych w

art. 3 ust. 1 ustawy wzrosła z 22 do 47.

Oto najwaŜniejsze nowe definicje:

Okres sprawozdawczy - Okres, za który sporządza się sprawozdanie finansowe w trybie przewidzianym ustawą lub inne sprawozdania

sporządzone na podstawie ksiąg rachunkowych

Przyjęte zasady(polityka) rachunkowości - Wybrane i stosowane przez jednostkę, odpowiednie do jej działalności, rozwiązania

dopuszczone przepisami ustawy

i zapewniające wymaganą jakość sprawozdań finansowych

Aktywa - Kontrolowane przez jednostkę zasoby majątkowe o wiarygodnie. określonej wartości, powstałe w wyniku przeszłych zdarzeń,

które spowodują w przyszłości wpływ do jednostki korzyści ekonomicznych

Aktywa trwałe - Aktywa jednostki, które nie są zaliczane do aktywów obrotowych

Inwestycje - Aktywa nabyte w celu osiągnięcia korzyści ekonomicznych wynikających z przyrostu wartości tych aktywów, uzyskania z

nich przychodów w formie odsetek, dywidend (udziałów w zyskach) lub innych poŜytków, w tym równieŜ z transakcji handlowej, a w

szczególności aktywa finansowe oraz te nieruchomości i wartości niematerialne, które nie są uŜytkowane przez jednostkę, lecz został w

celu osiągnięcia tych korzyści. W przypadku zakładów ubezpieczeń przez inwestycje rozumie się lokaty.

Aktywa obrotowe - Część aktywów jednostki, które w przypadku:

a) aktywów rzeczowych - są przeznaczone do zbycia lut w ciągu 12 miesięcy od dnia bilansowego lub w ciągu normalnego cyklu

operacyjnego właściwego dla danej działalności, je on dłuŜej niŜ 12 miesięcy;

b) aktywów finansowych - są płatne i wymagalne lub prze; do zbycia w ciągu 12 miesięcy od dnia bilansowego lub od złoŜenia,

wystawienia lub nabycia albo stanowią aktywa pienięŜne

c) naleŜności krótkoterminowych - ogół naleŜności z tytuł~ i usług oraz całość lub część naleŜności z innych tytułów nie zaliczonych do

aktywów finansowych, a które stają się wy w ciągu 12 miesięcy od dnia bilansowego;

d) rozliczeń międzyokresowych - trwają nie dłuŜej niŜ 12 miesięcy od dnia bilansowego

Zobowiązania - Wynikający z przeszłych zdarzeń obowiązek wykonania świadczeń

o wiarygodnie określonej wartości, które spowodują wykorzystanie juŜ posiadanych lub przyszłych aktywów jednostki

Instrumenty finansowe kontrakt, który powoduje powstanie aktywów finansowych ze stron i zobowiązania finansowego albo instrumentu

kapitałowego u drugiej ze stron pod warunkiem, Ŝe z kontraktu zawartego dwiema lub więcej stronami jednoznacznie wynikają skutki

gospodarcze, bez względu na to, czy wykonanie praw lub zobowiązań wynikających z kontraktu ma charakter bezwarunkowy lub

warunkowy

Aktywa finansowe aktywa pienięŜne, instrumenty kapitałowe wyemitowane przez jednostki, a takŜe wynikające z kontraktu prawo do

otrzymania aktywów pienięŜnych lub prawo do wymiany instrumentów finansowych z inną jednostką na korzystnych warunkach

Aktywa pienięŜne aktywa w formie krajowych środków płatniczych, walut obcych i dewiz. Do aktywów pienięŜnych zalicza się równieŜ

inne aktywa finansowe, w tym w szczególności naliczone odsetki od aktywów finansowych. JeŜeli aktywa te są płatne lub wymagalne w

ciągu 3 od dnia ich otrzymania, wystawienia, nabycia lub załoŜenia (I~ na potrzeby rachunku przepływów pienięŜnych zalicza się je do

środków pienięŜnych, chyba Ŝe ujmuje się je w przepływach z działalności inwestycyjnej (lokacyjnej)

Instrumenty kapitałowe kontrakty, z których wynika prawo do majątku jednostki, pozostałego po zaspokojeniu lub zabezpieczeniu

wszystkich wierzycieli, zobowiązanie się jednostki do wyemitowania lub dostarczenia własnych instrumentów kapitałowych,

a w szczególności, udziały opcje na akcje własne lub warranty

Zobowiązania finansowe zobowiązanie jednostki do wydania aktywów finansowych wymiany instrumentu finansowego z inną jednostką,

na niekorzystnych warunkach

Nowelizacja włączyła do środków trwałych zaliczane wcześniej do wartości niematerialnych i prawnych:

- spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu mieszkalnego,

- spółdzielcze prawo do lokalu uŜytkowego,

- prawo uŜytkowania wieczystego gruntu.

Wyłączono ze środków trwałych nieruchomości lub inne aktywa trwałe o charakterze rzeczowym lub zrównanym, np. prawo

uŜytkowania wieczystego gruntu, które zostało nabyte w celu osiągnięcia korzyści ekonomicznych na skutek wzrostu ich cen. Nie

podlegają one wówczas amortyzacji i są zaliczane do grupy inwestycji długoterminowych lub krótkoterminowych, w zaleŜności od

przewidywanego okresu ich wykorzystania przez jednostkę.

Środki trwałe oddane do uŜywania na podstawie umowy najmu, dzierŜawy lub innej umowy o podobnym charakterze zaliczane będą do

aktywów trwałych jednej ze stron umowy Stanowi o tym art. 3 ust. 4 znowelizowanej ustawy, zgodnie z którym jeŜeli jednostka przyjęła

do uŜywania obce środki trwałe lub

wartości niematerialne i prawne na mocy umowy, zgodnie z którą jedna ze stron, zwana dalej finansującym, oddaje drugiej stronie,

zwanej dalej korzystającym, środki trwałe lub wartości niematerialne i prawne do odpłatnego uŜywania lub równieŜ pobierania poŜytków

na czas oznaczony, to środki te i wartości zalicza się do aktywów trwałych korzystającego, jeŜeli umowa spełnienia co najmniej jeden z 7

warunków wymienionych w tym przepisie. W przypadku spełnienia co najmniej jednego z tych warunków oddane do uŜywania

korzystającemu środki trwale lub wartości niematerialne i prawne zalicza się u finansującego do aktywów trwałych jako naleŜności

Wartości niematerialne i prawne to, od 1 stycznia 2002 r., nabyte przez jednostkę, zaliczane do aktywów trwałych, prawa

majątkowe i zrównane z nimi, nadające się do gospodarczego wykorzystania, o przewidywanym okresie ekonomicznej uŜyteczności

dłuŜszym niŜ rok, przeznaczone do uŜywania na potrzeby jednostki, a w szczególności:

- autorskie prawa majątkowe, prawa pokrewne, licencje i koncesje,

- prawa do wynalazków, patentów, znaków towarowych, wzorów uŜytkowych oraz

zdobniczych,

- know-how,

- nabytą wartość firmy,

- koszty zakończonych prac rozwojowych.

Z zakresu wartości niematerialnych i prawnych wyłączone zostały takŜe koszty

organizacji poniesione przy załoŜeniu lub późniejszym rozszerzeniu spółki akcyjnej. Koszty organizacji od 1 stycznia 2002 r. zmniejszają

kapitał zapasowy do wysokości nadwyŜki wartości emisyjnej nad wartością nominalną akcji, a w części przekraczającej tak powstały

kapitał zapasowy będą obciąŜać pozostałe koszty finansowe. Jednostki, które

1 stycznia 2002 r. posiadały nie zamortyzowane do końca koszty organizacji powinny pozostałą wartość netto przenieść do rozliczeń

międzyokresowych i rozliczać według dotychczasowych zasad.

Nowelizacja włączyła do środków trwałych zaliczane wcześniej do wartości niematerialnych i prawnych: spółdzielcze własnościowe

prawo do lokalu mieszkalnego, spółdzielcze prawo do lokalu uŜytkowego oraz prawo uŜytkowania wieczystego gruntu.

Zmiany zasad rachunkowości

Przy modyfikacji obecnie stosowanych rozwiązań organizacyjnych i ewidencyjnych

w jednostce naleŜy równieŜ uwzględnić zmiany, jakie nastąpiły w zakresie ogólnych zasad rachunkowości. NajwaŜniejszą z nich jest

zasada wyŜszości treści nad formą. Znowelizowany art. 4 ust. 2 oznacza, iŜ w księgach rachunkowych będą ujmowane zdarzenia, w tym

operacje gospodarcze według zasady wyŜszości treści nad formą.

Kolejna istotna zmiana to doprecyzowanie zakresu pojęciowego rachunkowości. Artykuł 4 ust. 3 znowelizowanej ustawy stanowi, iŜ

rachunkowość obejmuje m.in. przyjęte zasady (politykę) rachunkowości, co oznacza, Ŝe nie wystarcza juŜ tylko opis tych zasad, lecz Ŝe

stanowią one część składową systemu rachunkowości. Ponadto rachunkowość obejmuje prowadzenie na podstawie dowodów księgowych

ksiąg rachunkowych, ujmujących zapisy zdarzeń w porządku chronologicznym i systematycznym oraz sporządzanie sprawozdań

finansowych, a nie jak dotychczas równieŜ innych sprawozdań, które wynikają z ksiąg rachunkowych.

Istotną zmianą jest wprowadzenie przepisu, iŜ w przypadku gdy kierownik jednostki powierza obowiązki w zakresie prowadzenia

rachunkowości innej osobie za jej zgodą, nie jest zwolniony od odpowiedzialności z tytułu nadzoru. Dotychczasowy przepis uwalniał

kierownika jednostki od odpowiedzialności w tym przypadku. RównieŜ w przypadku inwentaryzacji, kierownik jednostki, zgodnie z

nowymi regulacjami, nie moŜe scedować odpowiedzialności za jej przeprowadzenie w formie spisu z natury na inną osobę. Wynika to z

faktu, iŜ spisu z natury nie jest w stanie zarządzić Ŝaden pracownik ani księgowy, moŜe to zrobić tylko kierownik jednostki.

Na kierownika jednostki została równieŜ nałoŜona odpowiedzialność za ustalenie czy jednostka będzie kontynuowała działalność czy nie.

Według nowego rozwiązania kierownik jednostki ustalając zdolność jednostki do kontynuowania działalności powinien uwzględnić

wszystkie informacje dostępne na dzień sporządzenia sprawozdania finansowego, dotyczące dającej się przewidzieć przyszłości,

obejmującej okres nie krótszy niŜ jeden rok od dnia bilansowego. Dokonana w przepisie art. 8 ust. 2 ustawy zmiana daje kierownikowi

jednostki moŜliwość podjęcia decyzji - w celu rzetelnego i jasnego przedstawienia sytuacji jednostki - o zmianie dotychczas stosowanych

rozwiązań na inne, przewidziane ustawą w dowolnym terminie, jednakŜe ze skutkiem od pierwszego dnia roku obrotowego.

Dotychczasowy przepis pozwalał na podjęcie takiej decyzji tylko od pierwszego dnia roku obrotowego. Zmiana ta umoŜliwia

wprowadzenie takich zmian nawet ostatniego dnia roku obrotowego, warunkiem jest tylko to, z by były one dokonane od początku roku

obrotowego, a informacja o nich została podana w sprawozdaniu

finansowym jednostki za rok obrotowy, w którym zmiany dokonano.

Nowelizacja czyni odpowiedzialnym za prowadzenie ksiąg rachunkowych kierownika jednostki nawet wówczas gdy powierzy on

obowiązki związane z rachunkowością innej osobie za prowadzenie ksiąg rachunkowych zgodą.

Prowadzenie ksiąg rachunkowych

Opis przyjętych zasad rachunkowości (polityka rachunkowości) po nowelizacji obejmuje

w szczególności:

- zakładowy plan kont, ustalający wykaz kont księgi głównej, przyjęte zasady klasyfikacji

zdarzeń gospodarczych, zasady prowadzenia kont ksiąg pomocniczych oraz ich

powiązania z kontami księgi głównej;

- wykaz ksiąg rachunkowych, a przy prowadzeniu ksiąg rachunkowych techniką

komputerową - wykaz zbiorów danych tworzących księgi rachunkowe na

komputerowych nośnikach danych z określeniem ich struktury, wzajemnych powiązań

oraz ich funkcji w organizacji całości ksiąg rachunkowych i w procesach przetwarzania

danych;

- opis systemu przetwarzania danych, a przy prowadzeniu ksiąg rachunkowych przy uŜyciu

komputera - opis systemu informatycznego, zawierającego wykaz programów, procedur

lub funkcji, w zaleŜności od struktury oprogramowania, wraz z opisem algorytmów

i parametrów oraz programowych zasad ochrony danych, w tym w szczególności metod

zabezpieczenia dostępu do danych i systemu ich przetwarzania, a ponadto określenie

wersji oprogramowania i daty rozpoczęcia jego eksploatacji.

Znowelizowana ustawa wprowadza zmiany w zakresie kompetencji ustalania wzorcowych planów kont. Dotychczas wzorcowe plany

kont mogli ustalać: prezes Narodowe

go Banku dla banków, przewodniczący misji Papierów Wartościowych dla stek działających na podstawie przepisów prawa o publicznym

obrocie papierami wartościowymi i funduszach powierniczych a w porozumieniu z prezesem Narodowego Banku Polskiego - dla

wydzielonych w ramach banku organizacyjnie i finansowo wewnętrznych jednostek organizacyjnych prowadzących działalność

maklerską oraz pozostałych jednostek - minister finansów.

WaŜną zmianą jest nadanie specjalnej rangi Krajowym i Międzynarodowym Standardom Rachunkowości. Artykuł 10 ust. 3

znowelizowanej ustawy o rachunkowości wprowadza zasadę, iŜ w sprawach nie uregulowanych ustawą - dla rzetelnego i jasnego

przedstawienia sytuacji majątkowej i finansowej oraz wyniku finansowego

jednostka moŜe stosować krajowe standardy rachunkowości wydane przez uprawniony do tego Komitet Standardów Rachunkowości.

Standardy te stanowią komentarz do zagadnień nie uregulowanych ustawą bądź uzupełnienie zagadnień mających ogólne uregulowania

w ustawie. Nie będą jednak miały mocy bezwzględnie obowiązującej.

W przypadku braku odpowiedniego standardu krajowego jednostka będzie mogła zastosować Międzynarodowe Standardy

Rachunkowości (MSR) wydane przez Komitet Międzynarodowych Standardów Rachunkowości w Londynie. Standardy te są

przetłumaczone na język polski. Warto zwrócić uwagę, iŜ mimo Ŝe zarówno standardy krajowe, jak i międzynarodowe nie mają mocy

bezwzględnie obowiązującej, powołanie się na nie w ustawie z pewnością rozpowszechni ich stosowanie. Jednostkom będzie ponadto

łatwiej, przy zastosowaniu uregulowań przyjętych w standardach, czy to krajowych czy teŜ międzynarodowych, wytłumaczyć w razie

kontroli czy badania powody zastosowania takich a nie innych uregulowań w jednostce.

W sprawach nie uregulowanych w ustawie jednostka moŜe stosować krajowe standardy rachunkowości, a w przypadku ich braku

Międzynarodowe Standardy Rachunkowości.

Kontrakty długoterminowe i łączenie spółek

Do końca 2001 r. nie było przepisów określających sposoby wyceny kontraktów długoterminowych. Chodzi tu przede wszystkim o

wycenę na dzień bilansowy nie zakończonych prac budowlanych. Materie te rozstrzygają dodane do ustawy art. 34a-34d. Generalną

zasadą jest tu wykazanie w księgach i w sprawozdaniu finansowym rzeczywistych efektów finansowych realizowanych umów (a nie

wynikających z faktur).

Przepisy ustawy w brzmieniu obowiązującym do końca 2001 r. nie zawierały takŜe postanowień dotyczących sposobu ujęcia w księgach

rachunkowych i wykazania

w sprawozdaniu finansowym skutków połączenia się spółek. Nowelizacja wprowadziła rozdział 4a "łączenie się spółek".

Obecnie zasadą jest, iŜ połączenie się spółek powinno zostać rozliczone w księgach rachunkowych spółki, na którą przechodzi majątek

(spółki przejmującej) metodą nabycia. Zakłada ona, iŜ w wyniku połączenia właściciele jednej z łączących się spółek przejęli kontrolę nad

drugą łączącą się spółką. Przy tej metodzie ustala się wartość quasi-rynkową przejętych składników majątku i zobowiązań i porównuje się

do wartości rynkowej wydanych przez spółkę przejmującą akcji (lub udziałów) lub innej formy zapłaty za przejętą jednostkę. RóŜnice

wykazuje się w rachunkowości połączonych spółek jako wartość firmy lub rezerwę kapitałową. Wyjątkiem jest sytuacja, gdy Ŝadna z

łączących się spółek nie moŜe być uznana za spółkę przejmującą. W tym przypadku dla rozliczenia

i ujęcia w księgach stosuje się metodę łączenia udziałów. Metoda ta zakłada, Ŝe grupy akcjonariuszy (udziałowców) łączących się spółek,

w wyniku wymiany akcji (udziałów) przy parytecie, który odzwierciedla ich udział w połączonym przedsiębiorstwie, wnoszą składniki

majątku pod wspólną kontrolę. Połączenie metodą łączenia udziałów polega na sumowaniu poszczególnych pozycji aktywów i pasywów

oraz przychodów i kosztów połączonych spółek według stanu na dzień połączenia (czyli wyłącza się wzajemne rozrachunki oraz

przychody i koszty).

Znowelizowane przepisy przewidują dwie metody księgowego rozliczenia połączenia się spółek: metodę nabycia i metodę łączenia

udziałów. Podstawowym czynnikiem warunkującym zastosowanie jednej lub drugiej metody jest moŜliwość zidentyfikowania

w procesie łączenia się spółek spółki przejmującej.

Zmiany te ominęły równieŜ regulacji dotyczących podatku odroczonego.

W związku z przejściowymi róŜnicami między wykazywaną w księgach rachunkowych wartością aktywów i pasywów a ich wartością

podatkową oraz stratą podatkową, moŜliwą do odliczenia w przyszłości, jednostka tworzy rezerwę i ustala aktywa z tytułu odroczonego

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: