Konkubinat czy małżeństwo (część 3)

Dziedziczenie w małżeństwie a dziedziczenie w konkubinacie

Tematem dalszej części porównywania instytucji małżeństwa i konkubinatu jest kwestia dziedziczenia po zmarłym małżonku albo konkubencie przez pozostałego przy życiu małżonka czy konkubenta.

W polskim prawie spadkowym istnieją dwie ogólne zasady, na jakich odbywa się dziedziczenie- albo według ustawy albo z testamentu. Pierwszeństwo ma dziedziczenie testamentowe. Oznacza to, że jeśli spadkodawca pozostawi ważny testament, to w pierwszej kolejności zostanie uwzględniona jego ostatnia wola w kwestii tego, kto i w jakiej wysokości dziedziczy po nim. Jeżeli spadkodawca nie zostawi testamentu, albo sporządzony przez niego testament będzie nieważny, wówczas dziedziczenie odbędzie się na podstawie ustawy, a więc według zasad określonych w kodeksie cywilnym.

Spadkodawca może swobodnie rozdysponować swoim majątkiem na wypadek śmierci. W polskim prawie nie istnieje obowiązek zachowania tzw. rezerwy dla najbliższych członków rodziny. Bliscy, którzy dziedziczyliby z ustawy, gdyby nie było testamentu, mają prawo do roszczenia o zachowek od tej osoby, którą spadkodawca ustanowił spadkobiercą swojego majątku. Zachowek wynosi część udziału, jaki przypadłby danej osobie, gdyby dziedziczenie odbywało się z ustawy a nie z testamentu. Jest to więc swoiste zabezpieczenie np. dzieci czy niepracującego małżonka na wypadek śmierci.

Zarówno małżonkowie jaki i partnerzy nie zarejestrowanego związku mogą rozporządzić swoim majątkiem bez ograniczeń. Konkubent może ustanowić swojego partnera/kę spadkobiercą, jednak należy się liczyć z tym, że osoby uprawnione do dziedziczenia z mocy ustawy będą miały roszczenie o zachowek. Testament jest jednak dobrym rozwiązaniem, pozwalającym dziedziczyć po sobie konkubentom.

Jeśli małżonek zostawia testament i na jego mocy przekazuje cały swój majątek osobie trzeciej, pomijając żyjącego małżonka, wówczas małżonek ma prawo wystąpić o zachowek. Wysokość zachowku ( a więc udział w ogóle spadku) zależy tu od tego, ile jest jeszcze osób uprawnionych do dziedziczenia z ustawy (czy np. są jeszcze dzieci) oraz czy małżonek jest zdolny do pracy. Jeśli małżonek jest trwale niezdolny do pracy, to zachowek wyniesie 2/3 tego, co otrzymałby, gdyby dziedziczenie odbywało się z ustawy. Jeśli małżonek jest zdolny do pracy-