OSKAR KOLBERG DZIE�A WSZYSTKIE OSKAR KOLBERG DZIE�A WSZYSTKIE TOM 57/1 OSKAR KOLBERG RU� CZERWONA CZʌ� II Zeszyt 1 WHOCLAW POLSKIE TOWARZYSTWO LUDOZNAWCZE WROC�AW-POZNA� LUDOWA SPӣDZIELNIA WYDAWNICZA POLSKIE WYDAWNICTWO MUZYCZNE I 1 WYDANO POD OPIEK� NAUKOW� I Z FUNDUSZU POLSKIEJ AKADEMII NAUK F Z r�kopis�w opracowali W�ADYS�AW KURASZKIEWICZ, BOGUS�AW LINETTE, MEDARD TARKO Redaktor MEDARD TARKO Ze wzgl�du na du�� obj�to��" materia�u i wcze�niejsze ustalenie numeracji kolejnych tytu��w tom 57 dzieli si� na dwa zeszyty nr 57/1 i 57/2 KOMITET REDAKCYJNY Gerard �abuda � przewodnicz�cy, J�zef Burszta � redaktor naczelny, cz�onkowie:] Kazimiera Zawistowicz-Adamska, Mieczys�aw Grad, Czes�aw Hernas, Helena Kape�u�, W�adys�aw Kuraszkiewicz, Anna Kutrzeba-Pojnarowa, Maria Znamierowska-Prufferowa, Roman Reinfuss, Kazimierz Rusinek, Jadwiga So-bieska, Mieczys�aw Tomaszewski, Maria Turczynowiczowa, Stanis�aw Wilczek, Bogdan Zakrzewski o o toc � cti ��L a o 'ST �pot �cia O' � .M � I i o .2 'o a m N o ko�p -yzaj rawy o )3-L obi a V s � O RRAT ne jid� nie w> rzonej kopyt w p�oc u y �o co 2 �>* c in S s do� o�u s o�u s s U ersz o -d o �w o K *s T3 O c^ 0 o o o o EJ co 1�\ co ^O � <M _, ir. i�i o i�1 co a 1�1 m cc CO LO .Go-prof. od rt�re ;enia li na lum-istk� skich �awie roln� racia piio-ob�a-olice sy�y. ie�ni szla-dzie� awie, vsze; Izdannoje 0. M. Bodianskim. �Ctenija v Imperatorskom Obscestve Istorii i Drev-nostej Rossijskich pri Moskovskom Universitete" 1863 T. 3, 1864 T. 4; tego� Narodnyja pes'ni Galickoj i Ugorskoj Rusi c. 1�3 Moskva 1878. s Z. D. Chodakowski 0 S�awia�szczy�nie przed chrze�cija�stwem. �Pami�tnik Lwowski" 1819 T. 1 s. 17�48; [tego� 0 S�awia�szczy�nie przed chrze�cija�stwem oraz inne pisma i listy. Opra�. J. Ma�lanka, Warszawa 1967 s. 26 i in.] im: Kobiety s� tu str�ami wierno�ci dawnym zwyczajom i obyczajom i �piewaj� �po starowyni, jak z dawnych dawen buwa�o"; m�wi� one, �e �to szcze ne za nas nasta�o, ne czerez nas i peresta�o". Gdzie zmieszana jest ludno�� polska i ruska, �piewaj� Polacy wiele pie�ni ruskich, Rusini wiele polskich, tamci tak�e w ten�e spos�b, co i ostatni, odprawiaj� cz�sto zak�adczynu chaty, wesile itd.; nierzadko krom swojego ksi�dza zapraszaj� i popa, aby i on chatu poswiatyw i panachydu odprawyw i duszy pomerszych pomnianuw itp., przy czym s� i knyszy, i ko�ywo itp. Pierwszym, kt�ry da� pop�d do zbierania pie�ni, by� niew�tpliwie Chodakowski przez sw� rozpraw� 0 S�awia�szczy�nie..., drukowan� w 1819 r. w �Pami�tniku Lwowskim"1. Odt�d tu i �wdzie pojawia�y si� pojedynczo i nielicznie zebrane pie�ni. I tak, w �Lwowskim Pielgrzymie" z 1822 r. (wydanym przez K. Gitnera2), jest kilka pie�ni ruskich obok krakowiak�w i mazur�w z muzyk� (�Ne chody, Hryciu, na weczernyci", �Kozak konia napowaw" i in.)3. W 1823 r. w tym�e �Pielgrzymie" (wydanym przez J. Maussa) napisa� o pie�niach w Galicji s��w kilka Dionizy Jan Zubrzycki, przywodz�c tak�e dwie pie�ni (�Szumyt, szumyt dubriwo�ka", �W�e try dni i try nedili")4. W latach 1825 i 1827 Czelakowski, poeta czeski, w swych S�otan-skych ndrodnich pisnech zamie�ci� w pierwszej ksi�dze (s. 112�116) dwie pie�ni (�Sywyj koniu, szczo ty zadumaw sia" i �Koby� ne pyw, mene ne byw"), w drugiej (s. 146�148) r�wnie� dwie (�Sim de� mo�oty�a" i �Bidu-m sobi kupy�a")5. 1 Z. D. Chodakowski op. cit. 8 K. J. de Huttner Kr�tko zebrany statystyczny obras kr�lestwa Galicji. (Przez wydawc�). �Pielgrzym Lwowski, czyli pod�ug nadpoziomu lwowskiego u�o�ony kalendarz na rok po narodzeniu Chrystusa Pana 1822 (licz�cy 365 dni), kt�ry wraz zawiera literackie, ekonomiczne i ku zabawie s�u��ce przedmioty dla p�ci obojej i ka�dego stanu, jako te� w gospodarstwie domowym i zatrudnieniach codziennych po�yteczne wiadomo�ci". Lw�w 1822 R. 1 s. 43�-56. * [K. J. de Huttner] �piewy ludu. �Pielgrzym Lwowski..." 1822 R. 1 s. 86�95. [Nuty Moro�skiego.] 4 D. J. Zubrzycki 0 �piewach ludu pospolitego. �Pielgrzym Lwowski..." 1823 R. 2 s. 49�50. 6 F. L. �elakovsky Slovanske ndrodni pisn� T. 1 Praha 1822 s. 112�116, T. 2 Praha 1827 s. 146�148. [W rkp. O. Kolberga mylnie datowany T. 1: 1825.] W r. 1827 wyda� M. A. Maksymowicz pie�ni ma�orosyjskie w Moskwie1. W zbiorze tym przedrukowa� z �Pielgrzyma" z kilku zmianami pie�ni �Kozak i Dziuba" i �Szumyt dubrowo�ka", a w Dodatku (Prybawleniju) da� jeszcze pi�� pie�ni galicyjskich dostarczonych mu przez I. N. Lubojka, profesora Wile�skiego Uniwersytetu (s. 223�228), mianowicie: �Hej, jicha�y kozaki z za�oha", �Hej na stawku, hej na stawku, z�apa� ore� �astiwku", �Ne tam szcza-stia, ne tam szczastia, de bohaty lud�", �Ste�y sia ze�eny ho-rosze" i �Pry berezi pry mori, hulaw kozak do woli". Oko�o tego czasu tak�e, m�wi Chodakowski w li�cie do J.S. Bandt-kiego o duchowie�stwie ruskim2, �e ma w zamiarze zbiera� �piewy staro�ytne; lecz stan duchowny tyle nabawia nie�mia�o�ci� baby, �e te nic jeszcze parochom nie odkry�y i zamiar duchownych jest nadaremny. W 1829 r. umieszczono kilka pie�ni w �Pami�tniku Narodowym"*. W r. 1833 wyda� we Lwowie Wac�aw z Oleska (Zaleski) zbi�r sw�j pt. Pie�ni polskie i ruskie ludu galicyjskiego z muzyk� instru-mentowan� przez Karola Lipi�skiego*. Obfity ten i na d�ugi czas najlepszy zbi�r, wraz ze znakomitym pi�rem napisan� rozpraw� wst�pn�, zawiera na 516 stronicach w 8� 591 ruskich pie�ni (25 m�skich, 561 �e�skich, w tym weselnych 131, tanecznych 165). A. Bie-lowski da� rozbi�r tego dzie�a w �Rozmaito�ciach" lwowskich, wykazuj�c wszystkie jego pi�kno�ci5. W r. 1835 Kazimierz Turowski wyda� Uwagi nad niekt�rymi pie�niami poet�w ludu6, gdzie zamie�ci� kilka pie�ni ruskich. 1 M. A. Maksimovy� Malorossijskija pes'ni, Moskva 1827. 2 Z. D. Chodakowski op. cit. s. 208 list Do Jerzego Samuela Bandtkiego, Sieniowa 20 V1818. 3 [Odes�anie Kolberga mylne, chodzi o �Pami�tnik "Warszawski" 1829, albo raczej o �Vestnik Evropy" 1829 nr 155 s. 244�250, gdzie opublikowano Neskolko narodnich pesen' izvestnych za Dneprom i v Galicii (iz sobrannych pokojnym Cho-dakovskim)]. * Wac�aw z Oleska (Zaleski) Pie�ni polskie i ruskie ludu galicyjskiego. Z muzyk� instrumentouan� przez Karola Lipi�skiego, Lw�w 1833. Wac�aw z Oleska by� urz�dnikiem w rz�dzie gubernialnym, a od 1848 r. gubernatorem Galicji. 6 A. Bielowski Wac�aw z Oleska (Zaleski) Pie�ni polskie i ruskie... �Rozmaito�ci". Pismo Dodatkowe do �Gazety Lwowskiej" 1833 nr 3�4. 6 J. K. Turowski Uicagi nad niekt�rymi pie�niami poet�w ludu, Lw�w 1835. I W* f W tym�e 1835 r. duchowny J�zef ��zi�ski wyda� w Przemy�lu Ruskoje wesile1, tj. opis obrz�d�w weselnych, przy czym przywi�d� pie�ni umieszczone ju� w zbiorach Zaleskiego i innych oraz niekt�re nowe, w miejscowym narzeczu. Mimo to obraz to, lubo obszerny, lecz niezupe�ny. Drukowanie pie�ni �aci�sk� czcionk� wielu narobi�o mu nieprzyjaci� mi�dzy Rusinami, tak �e p�niej tego zaniecha�, drukuj�c cyrylic�. W r. 1836 wysz�y w Petersburgu Malorossijskija i czerwonorus-skija narodnyja dumy i pies'ni, bez oznaczenia imienia wydawcy, kt�rym by� Platon �ukaszewicz (p�niej pisz�cy pod pseudonimem Czaromyt)2. Czerwonoruskie pie�ni, w liczbie 109, zosta�y wzi�te ze zbioru Zaleskiego. W r. 1837 kilku m�odych Rusin�w w Budzie (Ofen) pod przewodem Miko�aja Wereszczy�skiego wyda�o noworocznik Rusa�ka Dnistrowa9, w kt�rej zamieszczono 50 dum, dumek, pie�ni obrz�dowych, kol�d itp. W 1839 r. Stanis�aw Jaszowski we Lwowie wyda� noworocznik pt. �S�awianin", w kt�rym (T. 2 s. 100�106) zamie�ci� Dumy o zb�jcach na pograniczu Polski i W�gier w liczbie 3, spisanych na wierzchowinie Sanu przez K. Turowskiego4. W latach 1839�1840 ukaza�y si� we Lwowie Pie�ni ludu ruskiego w Galicji zebrane przez �egot� Pauli, w dw�ch tomach5. W zbiorze tym � wi�kszy porz�dek ni� w poprzedzaj�cych zbiorach, niekt�re dumy pe�niejsze; przewy�sza on nawet liczb� zbi�r Zaleskiego (659), a mi�dzy dumami jest kilka nowych, jak Wzi�cie Warny w 1605 r., Odsiecz Lwowa w 1648 r., Oswobodzenie Wiednia w 1683 r. i par� odnosz�cych si� do buntu ukrai�skiego z 1768 r. Mimo to zbi�r jego ni�szy jest od zbioru Wac�awa z Oleska. Jako zrodzony w zachodniej Galicji, �. Pauli wyda� ju� by� w 1838 r. 1 J. �ozinskij Ruskoje vesilie, Peremysly 1835. 2 P. A. �uka�evy�, wyd. Malorossijskija i �ervonorusskija narodnyja dumy i pes'ni, S. Petersburg 1836. 3 Rusa�ka Dniestrovaja. Almanach, u Budimie 1837. J. K. Turowski Dumy o zb�jcach na pograniczu Polski i W�gier. �S�awianin" 1839 T. 2 s. 100�106. * �. Pauli Pie�ni ludu ruskiego w Galicji T. 1�2 Lw�w 1839�1840. Pie�ni ludu polskiego w Galicji1. Do swego zbioru pie�ni ruskich wpisa� on ju� wiele poprzednio przez innych zebranych, mianowicie korzysta� z Maksymowicza Pie�ni ma�orosyjskich (Moskwa 1827) i z Osnowianienki Marusi2, Pracza Sobrannyja russkich narodnich pisen s ich go�osami3 wydanych w latach 1790 i 1806 itd. i tym sposobem przypisa� Galicji wiele takich pie�ni, kt�re nale�� do okolic naddnieprza�skich; dlatego ostro�nie tylko przyst�powa� nale�y do korzystania z jego zbioru. Nieobeznanego z rzecz� zbi� nawet mog� z toru przywiedzione przeze� odcienia w pie�niach r�nych narzeczy; dopuszcza� si� nawet lekkomy�lnie do odmieniania j�zyka ruskiego wedle w�asnego widzenia w pie�niach przes�anych mu w r�kopi�mie. Wydanie to przepe�nione jest nadto omy�kami, obok stronno�ci. W r. 1846 K. Turowski wyda� we Lwowie Dodatek do zbior�w pie�ni ludu polskiego i ruskiego4; w nim umie�ci� 42 pie�ni ruskie r�nej tre�ci. W 1850 r. wyszed� w Przemy�lu Sbornyczok pesnyj dla spiewo-lubnych Rus...
krzyweoko