rehabilitacja_po_amputacjach.pdf
(
246 KB
)
Pobierz
Microsoft Word - amputacja.doc
www.pandm.org
REHABILITACJA PO AMPUTACJACH KO
İ
CZYN GÓRNYCH I DOLNYCH
Amputacje -
to odj
ħ
cie ko
ı
czyny w celu :
•
Poprawy zdrowia
•
Poprawienia funkcji
•
Kosmetycznym ( poprawa wygl
Ģ
du)
Amputacje dzielimy na :
1.Urazowe
2.Zaplanowane
Amputacje urazowe –
jest wtedy, gdy ko
ı
czyna została zmia
Ň
d
Ň
ona i nie ma szans na jej
rekonstrukcj
ħ
, przeprowadza si
ħ
j
Ģ
w wyniku ci
ħŇ
kich wypadków,
urazów, zgorzeli, w stanach zagro
Ň
enia
Ň
ycia.
Wykonuje si
ħ
j
Ģ
mo
Ň
liwie jak najbardziej obwodowo.
Amputacje planowane
– wykonywane na poziomach z wyboru.
Metody amputacji:
1.
konwencjonalna
tzw.mioplastyczna w skład której wchodz
Ģ
: płatowa, gilotynowa
2.
fizjologiczna
Amputacja konwencjonalna
•
polega na prawidłowym obci
ħ
ciu ko
ı
cówki kostnej, tzn. kikut kostny musi by
ę
krótszy od kikuta mi
ħĻ
niowego. Szczyt kikuta kostnego jest zabezpieczony okostn
Ģ
.
•
wa
Ň
ne jest zabezpieczenie naczy
ı
krwiono
Ļ
nych. Du
Ň
e pnie naczyniowe kikuta s
Ģ
podszywane, małe – koagulowane.
•
nale
Ň
y wła
Ļ
ciwie zabezpieczy
ę
zako
ı
czenia nerwów obwodowych: wyłapuje si
ħ
nerw,
wstrzykuje si
ħ
ksylokain
ħ
, podwi
Ģ
zuje i obcina pod podwi
Ģ
zaniem. Sposób ten
ogranicza bóle fantomowe oraz zapobiega tworzeniu si
ħ
nerwiaków.
•
nale
Ň
y prawidłowo uformowa
ę
masy mi
ħĻ
niowe kikuta, przeci
ħ
te mi
ħĻ
nie zostaj
Ģ
zszyte, tzn. antagonistyczne grupy mi
ħĻ
ni zszywa si
ħ
ze sob
Ģ
pod pewnym napi
ħ
ciem
włókien mi
ħĻ
niowych (15% napi
ħ
cia mi
ħĻ
ni). Zszywa si
ħ
je tak, aby pokryły szczyt
kikuta. Blizna nie mo
Ň
e by
ę
na szczycie kikuta ani na powierzchni oporowej
(amputacja uda, powierzchnia przednia – blizna z tyłu, podudzie, powierzchnia
przednia – blizna z tyłu)
•
nale
Ň
y wła
Ļ
ciwie zabezpieczy
ę
skór
ħ
, tzn. poszczególne warstwy skóry musz
Ģ
by
ę
ze
sob
Ģ
zszyte (skóra wła
Ļ
ciwa do skóry wła
Ļ
ciwej itd.).
Amputacja fizjologiczna
Oprócz cech amputacji klasycznej stosuje si
ħ
dodatkowo:
•
przytwierdzenie antagonistycznych grup mi
ħĻ
niowych do ko
ı
cówki kostnej,
•
zaprotezowanie kikuta jest na stole operacyjnym lejem gipsowym z
unieruchomieniem stawu powy
Ň
ej amputacji.
•
pierwsze protezy zakładane pacjentowi to s
Ģ
tymczasowe (lej gipsowy, bez stopy
protezowej tzw.pylon ) , po uformowaniu si
ħ
kikuta pacjent otrzymuje protez
ħ
ostateczn
Ģ
, najcz
ħĻ
ciej z lejem z tworzywa z odpowiednimi wkładkami
- -
1
www.pandm.org
•
proteza ostateczna musi mie
ę
but protezowy i wypełnienie kosmetyczne
•
wymogiem amputacji fizjologicznej jest prawidłowy zoperowany kikut
•
celem rehabilitacji amputacji fizjologicznej jest stworzenie warunków do jak
najlepszego wykorzystania mo
Ň
liwo
Ļ
ci biomechanicznych, przy małym wydatku
energetycznym
Porównanie amputacji
KONWENCJONALNA
FIZJOLOGICZNA
- blizna przechodzi przez szczyt kikuta
- wczesne zaprotezowanie (na stole
operacyjnym)
- brak plastyki mi
ħĻ
ni , ogranicza mo
Ň
liwo
Ļę
kikuta
- zszywano tylko powi
ħ
zie i skór
ħ
- dobrze formowane s
Ģ
kikuty lub eliminuje
konieczno
Ļę
kształtowania kikuta
- dłu
Ň
sza rehabilitacja
- rehabilitacja bardziej efektywna
- brak profilaktyki przeciw przykurczowej
(pierwsza proteza) , nie daje niekorzystnych
zmian morfologicznych i w kształcie kikuta
- sygnalizuje si
ħ
pacjenta o utracie ko
ı
czyny - nie sygnalizuje si
ħ
pacjenta o utracie
ko
ı
czyny
- utrzymuj
Ģ
cy si
ħ
ból
- mniejszy ból
- utrzymuj
Ģ
cy si
ħ
obrz
ħ
k
- mniejszy obrz
ħ
k
- mo
Ň
e dochodzi
ę
do opó
Ņ
nienia gojenia si
ħ
rany
- nie dochodzi do opó
Ņ
nienia gojenia si
ħ
rany
Kikut funkcjonalny to taki który
:
•
mo
Ň
e przenosi
ę
obci
ĢŇ
enia osiowe i obci
ĢŇ
enia na
Ļ
cianach bocznych,
•
ma wła
Ļ
ciwie ukształtowan
Ģ
mas
ħ
mi
ħĻ
niow
Ģ
, która nadaje mu wła
Ļ
ciwy kształt,
umo
Ň
liwia zachowanie spr
ħŇ
ysto
Ļ
ci, j
ħ
drno
Ļ
ci. Wła
Ļ
ciwe ukształtowanie masy
mi
ħĻ
niowej ułatwia zaprotezowanie,
•
ma prawidłowe ukrwienie,
•
ma prawidłowe unerwienie,
•
przesuwalna i niebolesna skóra z blizn
Ģ
nie stwarzaj
Ģ
c
Ģ
problemów czynno
Ļ
ci kikuta
•
pełen zakres ruchu w stawie powy
Ň
ej poziomu amputacji,
•
pełna siła mi
ħĻ
niowa mi
ħĻ
ni steruj
Ģ
cych kikutem
Poziomy amputacji ko
ı
czyny dolnej
•
amputacja palców – upo
Ļ
ledza chód w fazie odbicia, nie protezuje si
ħ
, a wypełnia
wkładk
Ģ
obuwia,
•
amputacja Lisfranck’a – mi
ħ
dzyst
ħ
pem a
Ļ
ródstopiem, jest to amputacja przodostopia,
nie protezuje si
ħ
, a wypełnia wkładk
Ģ
obuwie, upo
Ļ
ledza prac
ħ
obu stawów
skokowych, konieczna rehabilitacja,
•
amputacja Choparta – mi
ħ
dzy ko
Ļ
ci
Ģ
skokow
Ģ
a ko
Ļ
ci
Ģ
łódkowat
Ģ
, bocznie na linii
stawu pi
ħ
towo – sze
Ļ
ciennego, rzadka, nie protezowana a wypełniana wkładk
Ģ
,
zniesione odbicie, hamowanie jest ograniczone, konieczna rehabilitacja (utrzymanie
zakresu ruchu w stawie skokowym i siły prostowników stopy),
- -
- cz
ħ
sto pojawiaj
Ģ
ce si
ħ
przykurcze,
trudno
Ļ
ci w uformowaniu kikuta
2
www.pandm.org
•
amputacja przez staw skokowy:
o
według Syme’a – usuwana stopa wraz z kostkami ko
Ļ
ci podudzia, trudna do
protezowania, bardzo dobra funkcjonalnie, brak przykurczy, mo
Ň
na obci
ĢŇ
a
ę
osiowo,
o
według Pirogowa – pozostawione s
Ģ
obie kostki podudzia, pomi
ħ
dzy które
wło
Ň
ona jest obrócona ko
Ļę
pi
ħ
towa, łatwa do protezowania, mo
Ň
na obci
ĢŇ
a
ę
osiowo, mankament to cz
ħ
ste zwichni
ħ
cia ko
Ļ
ci pi
ħ
towej co stwarza
konieczno
Ļę
Ļ
rubowania, cz
ħ
ste problemy z ukrwieniem ko
Ļ
ci pi
ħ
towej co
ł
Ģ
czy si
ħ
z jej martwic
Ģ
i konieczno
Ļ
ci
Ģ
usuni
ħ
cia.
•
amputacje na poziomie podudzia, nie stosuje si
ħ
jej w rejonie ko
ı
cówki podudzia ze
wzgl
ħ
du na brak masy mi
ħĻ
niowej. Mamy kikuty długie 1/3
ã
2/3 długo
Ļ
ci i krótkie
do 1/3 długo
Ļ
ci. Im kikut krótszy tym krótsza d
Ņ
wignia dla mi
ħĻ
ni uda, co ogranicza
ich funkcj
ħ
zwłaszcza mi
ħĻ
nia prostego uda. Im krótszy kikut tym wi
ħ
ksza tendencja
do przykurczu zgi
ħ
ciowego stawu kolanowego. Konieczne protezowanie. Mamy tu 3
typy lejów:
o
PTS
(
prothese tibiale supracondylienne
) – przednia kraw
ħ
d
Ņ
leja si
ħ
ga ponad
rzepk
ħ
, a lej trzyma si
ħ
dzi
ħ
ki przyparciu przedniej kraw
ħ
dzi w okolicy
nadrzepkowej po wyprostowaniu kolana. Przeciwucisk daje kraw
ħ
d
Ņ
tylna w
okolicy dołu podkolanowego,
o
KBM
(
kondylenbettung Münster
) – modyfikacja PTB, podwy
Ň
szone
kraw
ħ
dzie boczne leja do okolicy nadkłaykciowej, zawieszenie za pomoc
Ģ
klina od przy
Ļ
rodka,
o
PTB
(
patellar tendon bearing
) – okolica wi
ħ
zadła wła
Ļ
ciwego opiera si
ħ
na
wyst
ħ
pie powierzchni wewn
ħ
trznej przedniej
Ļ
ciany leja, tylna
Ļ
ciana
przypiera kikut zapobiegaj
Ģ
c jego
Ļ
lizganiu si
ħ
, górna kraw
ħ
d
Ņ
tylnej
Ļ
ciany
leja powinna by
ę
na wysoko
Ļ
ci półki podpieraj
Ģ
cej.
•
amputacje przez staw kolanowy, trudne do protezowania cz
ħ
sto wykonywane u dzieci,
zwłaszcza wariant B, w którym usuni
ħ
te jest podudzie, a pod ko
Ļę
udow
Ģ
poło
Ň
ona
jest rzepka ze wzgl
ħ
du na zachowanie chrz
Ģ
stki, jest to wariant , w którym dochodzi
do niestabilno
Ļ
ci. W wariancie A usuni
ħ
te jest podudzie i chrz
Ģ
stki kłykci ko
Ļ
ci
udowej,
•
amputacje na poziomie uda, niestosuje si
ħ
jej na poziomie ostatnich paru centymetrów
uda ze wzgl
ħ
du na brak mi
ħĻ
ni. Im kikut dłu
Ň
szy tym bardziej funkcjonalny, im
krótszy tym wi
ħ
ksza tendencja do przykurczy zgi
ħ
ciowo – odwiedzeniowo –
rotacyjnie zewn
ħ
trznego, konieczne protezowanie, lej udowy mo
Ň
e by
ę
kształtu
czworok
Ģ
tnego lub trójk
Ģ
tnego, stosuje si
ħ
leje pełnokontaktowe lub z półk
Ģ
siedzeniow
Ģ
pod guz kulszowy (wa
Ň
ne jest tu miejsce zwane trójk
Ģ
tem skarpy na
przednio – bocznej cz
ħĻ
ci leja, który dociska kikut do półki siedzeniowej).
•
Zawieszenie lejów udowych jest na :
o
pasach biodrowych:
a)
Ļ
l
Ģ
skich – pas przebiega poni
Ň
ej grzebienia biodrowego strony
zdrowej, zapina si
ħ
około 5 cm poni
Ň
ej górnej kraw
ħ
dzi przedniej
Ļ
ciany leja, boczne mocowanie pasa jest na bocznej
Ļ
cianie protezy
0,5 cm wy
Ň
ej i z tyłu kr
ħ
ta
Ň
a,
b)
kalifornijskich – krótkie kikuty u dzieci i u otyłych, ma 2
podwieszenia skórzane, uko
Ļ
ne, zapobiegaj
Ģ
ce skr
ħ
caniu si
ħ
protezy i
1 pas elastyczny od tyłu zapobiegaj
Ģ
cy zsuwaniu si
ħ
protezy.
o
podci
Ļ
nieniowe
– w dolnej cz
ħĻ
ci leja umieszczony jest zawór powietrzny,
pacjent wkłada kikut w lej przy otwartym zaworze wypychaj
Ģ
c z niego
powietrze, lej jest pełnokontaktowy, po wło
Ň
eniu kikuta otwór zamykamy.
- -
3
www.pandm.org
•
wyłuszczenie w stawie biodrowym – protezowanie wymaga stosowania kosza
biodrowego oraz sztucznego stawu biodrowego i kolanowego. S
Ģ
to stawy
jednoosiowe z mo
Ň
liwo
Ļ
ci
Ģ
blokady obu stawów, chodzi na zablokowanych.
Wyłuszczenie mo
Ň
e by
ę
w postaci:
o
całkowite usuni
ħ
cie ko
Ļ
ci udowej, rzadziej;
o
pozostawienie szyjki i głowy ko
Ļ
ci udowej.
Poziomy amputacji ko
ı
czyny górnej
•
amputacja r
ħ
ki:
o
amputacja kciuka, staramy si
ħ
go pozostawi
ę
jak najwi
ħ
cej;
o
amputacja palców, przy kilku lub jednym nie protezujemy, je
Ň
eli amputowane
s
Ģ
palce II – V to protezujemy dla przeciwstawienia kciukowi;
o
amputacja wszystkich palców, zostawienie
Ļ
ródr
ħ
cza, tylko u dzieci;
o
amputacja
Ļ
ródr
ħ
cza, trudna do protezowania.
•
wyłuszczenie w stawie promieniowo – nadgarstkowym r
ħ
ki z usuni
ħ
ciem obu
wyrostków rylcowatych, zachowana supinacja i pronacja, protezowanie r
ħ
k
Ģ
protezow
Ģ
:
o
kosmetyczn
Ģ
bez
Ň
adnych funkcji;
o
ko
ı
cówki funkcjonalne, z mo
Ň
liwo
Ļ
ci
Ģ
chwytu (ruchomy kciuk lub ruchome
palce). Sterowanie tymi systemami jest ró
Ň
ne:
Û
linki, zgi
ħ
cie stawu łokciowego to chwyt;
Û
tunelizacje – podł
Ģ
czenie do
Ļ
ci
ħ
gien;
Û
sterowanie napi
ħ
ciem mi
ħĻ
ni tzw. biokinematyczne
o
nasadka funkcjonalna – ortoza, na przedrami
ħ
zakładana jest nasadka z
zestawem ko
ı
cówek:
Û
kosmetyczna;
Û
szczypce w ró
Ň
nych wariantach z sił
Ģ
zacisku 2 x wi
ħ
ksz
Ģ
ni
Ň
w
ko
ı
cówkach funkcjonalnych;
Û
nó
Ň
;
Û
młotek;
Û
piła.
•
amputacje przedramienia, ka
Ň
dy cm ubytku to strata supinacji i pronacji. W około ¾
długo
Ļ
ci jest ju
Ň
50% mniej tych ruchów, a przy ½ długo
Ļ
ci zupełny brak.
Protezowanie jest podobne jak przy stawie promieniowo – nadgarstkowym, jest lej i
r
ħ
ka protezowa (kosmetyczna, funkcjonalna, nasadka funkcjonalna). Mog
Ģ
by
ę
próby
sztucznego stawu promieniowo – nadgarstkowego, zwłaszcza przy krótkich kikutach,
gdzie nie ma supinacji i pronacji. Sterowanie jest bardzo trudne. Mo
Ň
e si
ħ
odbywa
ę
poprzez:
o
linek (4) ruch jest sterowany z barku, trudne do obsługi;
o
bokinematyczny z czujnikami w leju, drogi.
•
wyłuszczenie w stawie łokciowym z zachowaniem chrz
Ģ
stki nasadowej zwłaszcza u
dzieci.
•
amputacje ramienia, stosowany jest sztuczny staw łokciowy zawiasowy i r
ħ
ka
protezowa. Rozró
Ň
niamy amputacje:
o
długie, maj
Ģ
dług
Ģ
ko
ı
cówk
ħ
kostn
Ģ
, s
Ģ
dobr
Ģ
d
Ņ
wigni
Ģ
dla ruchów w stawie
ramiennym, jest to ok. ½ długo
Ļ
ci ramienia, co daje dobre zawieszenie dla leja
i du
ŇĢ
mas
ħ
mi
ħĻ
niow
Ģ
. Protezowanie jest korzystne. Ruch ramienia powoduje
sterowanie ruchem protezy;
- -
4
www.pandm.org
o
krótkie, długo
Ļę
kilka cm, jest zł
Ģ
d
Ņ
wigni
Ģ
dla ruchów w stawie ramiennym,
jest mała masa mi
ħĻ
niowa, proteza obejmuje staw barkowy, sterowanie
poprzez ruch w stawie obojczykowo – barkowym lub ruch łopatki, a cz
ħ
sto
nawet z drugiego barku.
•
wyłuszczenie w stawie ramiennym, cz
ħ
sto zwi
Ģ
zane z amputacj
Ģ
łopatki, głównie jako
nast
ħ
pstwo nowotworów, protezowanie kosmetyczne.
Po operacyjne zmiany fizykalne i patologiczne.
Wczesne powikłania :
- nieodpowiednia technika chirurgiczna powoduje :
•
obumarcie mia
Ň
d
Ň
onych tkanek
•
nadmiar pozostawionych szwów
•
przedłu
Ň
ony wysi
ħ
k
•
zbyt napi
ħ
te szwy mog
Ģ
przerwa
ę
mi
ħĻ
nie
•
przykurcze
•
protruzja ko
Ļ
ci w wyniku obumarcia zbyt krótkich płatów skórnych nad kikutem
•
krwotok do tkanek rany amputacyjnej
ã
utrata krwi
krwiak
ã
martwica mi
ħĻ
ni, zaka
Ň
enia
-inne, tendencje do ustawienia
•
kikut uda
ustawia si
ħ
w : odwiedzeniu i zgi
ħ
ciu w st.biodrowym
•
kikut podudzia
ustawia si
ħ
w : zgi
ħ
ciu
•
kikut ramienia
ustawia si
ħ
w : odwiedzeniu , zgi
ħ
ciu i rotacji wewn
ħ
trznej
Pó
Ņ
ne powikłania :
- proteza , przewlekłe dra
Ň
nienie, długi ucisk, tarcie
•
zgrubienie skóry
•
tworzenie modzeli
•
rogowacenie
•
cysty łojowe
•
torbiele skórzaste
•
zapalenia skóry
•
owrzodzenia
•
wytworzenie fałdów skórnych pod wpływem sił rozciagania
•
zanik mi
ħĻ
ni
•
zanik tk.tłuszczowej
•
sinica
•
zastój
Ň
ylny
•
tworzenie nerwiaków
•
zrzeszotnienie ko
Ļ
ci
•
ostrogi
- -
5
•
Plik z chomika:
OdrzutDiabua
Inne pliki z tego folderu:
zaopatrzenie ortop. w neurologii.ppt
(15655 KB)
przepuklina__amputacje__mastektomia_i_zabiegi_operacyjne (6).jpg
(166 KB)
przepuklina__amputacje__mastektomia_i_zabiegi_operacyjne (5).jpg
(812 KB)
przepuklina__amputacje__mastektomia_i_zabiegi_operacyjne (4).jpg
(137 KB)
przepuklina__amputacje__mastektomia_i_zabiegi_operacyjne (3).jpg
(202 KB)
Inne foldery tego chomika:
Biomechanika kliniczna
Chemia
Dermatologia
Fizjologia
Fizyko
Zgłoś jeśli
naruszono regulamin