Filozofia - Krótki zarys filozofii.pdf - Literatura - amm055

Krótkizarysfilozofii

WSTĘP(działyfilozofii)

Filozofia czyli umiłowanie mądrości jest refleksją nad rzeczywistością. Jako, Ŝe rzeczywistość jest

bardzo złoŜona, filozofia, aby ją ogarnąć we wszystkich aspektach dzieli się na wiele dziedzin

(działów).

Ontologia(metafizyka)

zgodniezLexiconPhilosophorum (1613),naukao"pierwszychzasadachiostatecznychprzyczynach"

bytu.Wtakimujęciunaukaobyciejakotakim,którejzadaniemjestdociekanienaturywszystkiego,

cokolwiekistnieje,czyli"tego,cojest",zarównowsferzerealnejprzedmioty,zdarzenia,faktyjak

teŜwyabstrahowanejpojęcia,kategorie,terminy.

Epistemologia(gnoseologia,teoriapoznania)

w granicach tej dziedziny mieszczą się pojęcia dotyczące poznania bytu. Usiłuje ona sformułować

odpowiedźnapytania:czymjestpoznanie,jakajestjegogeneza,jakiesąjegowarunki,czymjest

podmiot, przedmiot iakt poznania, czy istnieją granice poznania. Prawie kaŜdy filozof przedstawia

własną teorię dotyczącą tych kwestii. Ogólnie moŜna stwierdzić, Ŝe teorie poznania dzielą się na

racjonalne, przyjmujące za kryterium poznania sprawdzalność lub falsyfikowalność wysuwanych

twierdzeń(np.Arystoteles),iirracjonalne,uznającezakryteriumpoprawnościspecyficzneprzeŜycie

poznawcze, np. oświecenie, ekstazę itp. (np. Plotyn). Jedne znich upatrują źródło poznania

wdoświadczeniu zmysłowym (np. J. Locke), inne wdziałalności rozumu (np. Kartezjusz). Zteorią

poznania wiąŜą się takie pojęcia, jak sceptycyzm, polegający na podaniu wwątpliwość twierdzeń,

iagnostycyzm,negującymoŜliwośćpoznaniacałejrzeczywistościlubjejczęści.

Aksjologia

ogólnateoriawartościiwartościowania.BadanaturęróŜnegorodzajuwartości,szczególnieetyczno

moralnychiestetycznychichpochodzenie,sposóbistnienia,strukturęihierarchie,zasadystosowania

ifunkcjonowania,zmiennośćwczasieiprzestrzeniorazzaleŜnośćodinnychelementówrzeczywistości

ludzkiejipozaludzkiej,zajmujesięteŜsposobamiichpoznawania

Antropologiafilozoficzna

dziedzina filozofii, której głównym przedmiotem jest człowiek. Ujmuje go wieloaspektowo,

wwymiarach metafizycznoontologicznym, moralnoetycznym, estetycznym, psychologicznym,

społecznokulturowym itd., próbując zarazem dać całościową odpowiedź na pytanie oto, kim jest,

iokreślić jego strukturę ontyczną oraz miejsce wśród innych bytów. Rozwija się od staroŜytności,

wwiększym lub mniejszym związku zpozostałymi dyscyplinami filozofii, atakŜe zantropologią

biologiczną ikulturową, psychologią, socjologią, medycyną, zyskując niekiedy np. whumanizmie,

wfilozofii Ŝycia czy wegzystencjalizmie znaczą autonomię. U jej podstaw leŜy przekonanie

ospecyficzności związanej zczłowiekiem problematyki filozoficznej, wynikające często zprzyjętych

wcześniejprzesłanekświatopoglądowych,zwł.religijnych(antropologiabiblijna,bądźreligijna).MoŜe

mieć, ale nie zawsze ma charakter antropocentryczny. Wniektórych ujęciach przyjmuje postać

metanauki, tj. metodologii nauk szczegółowych traktujących oczłowieku, lub ich swoistego

uogólnienia. MoŜe rozwijać wątek praktycystyczny, stając się tzw. sztuką Ŝycia izbliŜając do

prakseologii.

Etyka

nauka omoralności, zajmująca się wyjaśnieniem iustalaniem takich kategorii, jak dobro izło,

odpowiedzialność, sumienie, powinności oraz wytyczaniem zasad inorm moralnego postępowania.

Dzieli się na aksjologię (teorię wartości) ideontologię (naukę opowinnościach). Obserwując

rzeczywistość, moŜna zauwaŜyć, Ŝe istnieją ścisłe związki między moralnością, apolityką. WyróŜnić

moŜnaczterysposobyzachowaniawzaleŜnościodprzyjętychzasad:

a) nadrzędnośćnormmoralnychnadpolitycznymi–zakłada,iŜjednostka(polityk)powinnabyć

wiernauznawanymzasadommoralnym;

b) nadrzędność polityki nad moralnością –oznacza, Ŝe interes polityczny jest waŜniejszy niŜ

obowiązującezasadymoralne;makiawelizm;

c) polityka imoralność są niezaleŜne (autonomiczne) –działanie polityczne tylko do pewnego

stopnia poddane jest ocenie moralnej, aakceptowanie przez jednostkę autonomiczności

polityki imoralności jest równoznaczne zjej odcinaniem się od spraw bieŜącego Ŝycia

społecznegoipolitycznego;klerkizm;

d) między celami polityki azasadami moralnymi istnieje wzajemna więź –formy aktywności

politycznejjednostkipowinnybyćocenianezpunktuwidzeniamoralnego,alezarazemnormy

moralneniemogąhamowaćosiągnięciacelupolitycznego.

Estetyka

jednazdziedzinfilozofiiteoriiwartościoboketyki,którazajmujesięzagadnieniamipięknaibrzydoty,

harmoniiidysharmonii.Zaczątkiestetykiodnajdujemyusofistów(sensualizm,relatywizm),utworzona

przez nich estetyka zajmowała się głównie teorią poezji ioperowała trzema pojęciami:

naśladownictwa,iluzjiioczyszczenia.

Filozofiaspołeczna

działfilozofiizwiązanyzŜyciemspołecznymczłowieka.NaukaozasadachŜyciaspołecznego,atakŜe

filozoficznaanalizarzeczywistościspołecznej.

Ogólnacharakterystykastanowiskontologicznych

Monizm

wfilozofiipogląd,wmyślktóregookreślonyobiekt(świat,człowiek,rzeczywistośćjakocałość)ma

naturęjednorodną,bezwzględunastopieńswojejzłoŜoności.Specyficznąpostaćmonizmustanowi

panteizm.MonizmjestteŜwzasadziekaŜdymaterializm(choćczystoteoretyczniemoŜnawyobrazić

sobieświatzbudowanyzdwóchlubwieluindyferentnychwzględemsiebiematerii).

Dualizm

pogląd,wmyślktóregookreślonyobiekttworządwaniesprowadzalnedosiebieskładniki.Mogątobyć

np.sferyduchowaimaterialnaalboidealnairealnawprzypadkudualizmumetafizycznego(system

Platona) czy dusza i ciało w przypadku dualizmu antropologicznego (chrześcijaństwo). Na sposób

dualistycznymoŜnateŜtłumaczyćrelacjewzajemnemyśleniaimowy(dualizmjestturównoznaczny

stwierdzeniu,Ŝeniecałemyślenieodbywasięwjęzyku)lubpoznawanejrzeczywistościirzeczywiście

poznawanego(nietoŜsamośćrzeczysamejwsobieifenomenuwfilozofiiI.Kanta).

Pluralizm

wfilozofiipogląd,wgktóregoistniejąodrębnerzeczywistości(pluralizmontologiczny),awpoznaniu

wieleczynników,elementów,zasaddecydującychoprawdzielubzbliŜaniusiędoprawdydotyczącej

rzeczyizjawisk(pluralizmepistemologiczny).

WteoriiprzyrodypluralizmbyłreprezentowanyprzezkoncepcjeEmpedoklesa,Anaksagorasaiinnych

jońskichfilozofów.EmpedoklesuwaŜał,ŜeistniejączteryróŜneskładnikiświata,czyliczteryrodzaje

materii:woda,powietrze,ogieńiziemia.WgAnaksagorasarzeczywistośćmatyleskładników,ilejest

odrębnychjakości.Poglądytezostałynazwanepluralizmeminfinistycznym.

Wteoriibytu(ontologii)pluralizmpojawiłsięutakichfilozofów,jak:G.W.Leibniz,J.F.Herbart,S.

Kierkegaard,J.Ward.WXXw.wpoglądachfilozoficznychW.Jamesa,M.Schelera,neorealistów,w

teoriachsocjologicznychN.Hartmanna.

Wyjaśnijznaczenieterminu„ARCHÉ”

(Tales,Anaksymander,Anaksymenes)

Arché

jednozpodstawowychpojęćfilozofiigreckiej,wprowadzonejeszczeprzezpresokratyków(filozofowie

jońscy),odpowiednikterminuzasada.

Zasada,arché,pierwszazasada,prazasada

jednoznajdawniejszychinajistotniejszychpojęćfilozoficznych,oznaczająceelement,grupęelementów,

zjawisko(np.wodauTalesa,nieskończonośćuAnaksymandra,BógwfilozofiiCh.Wolffa,ścieraniesię

przeciwieństwwsystemachdialektycznychG.W.F.HeglaiK.Marksa),którezgodniezetymologiąsłowa

zasada(igreckiegoarché)znajdujesięzarazemupoczątkówiupodłoŜaalbopewnejwybranejsfery

rzeczywistości,albonajczęściejwszystkiego,cojest.Pytanieoarché,jakiepostawilisobiefilozofowie

jońscy,zapoczątkowałowVIIw.p.n.e.dziejefilozofiieuropejskiej.

AnaksymeneszMiletu(585525p.n.e.)

filozof grecki. Przedstawiciel tzw. jońskiej filozofii przyrody; kontynuator myśli Anaksymandera z

Miletu, był podobnie jak on autorem dzieła Peri fyzeos ("O przyrodzie" zachował się z niego 1

fragment). UwaŜał, Ŝe prazasadę rzeczywistości (arché) stanowi powietrze lub tchnienie (tak jak

duszaoddechjestpodstawowymelementemintegrującymwprzypadkuczłowieka).Zniegopoprzez

rozrzedzanieizagęszczaniepowstajeróŜnorodnośćrzeczyizjawiskwświecierzadkiepowietrzejest

ogniem, w miarę gęstnienia przekształca się kolejno wwiatr,chmury,wodę,ziemię,kamienieitd.

Wszystkietezmianydokonująsiędziękiwiecznemuruchowi.

AnaksymanderzMiletu(610547p.n.e.)

filozofgrecki.Przedstawicieltzw.jońskiejfilozofiiprzyrody,uznawanyzaautorapierwszegowGrecji

dziełafilozoficznego:Perifyzeos("Oprzyrodzie"zaginęło).Zaprazasadęcałejrzeczywistości(arché

terminwprowadzonyprzezAnaksymandra)uznałtzw.apeiron,czynniknieskończonyinieokreślony,

zawierający w sobie wszelkie przeciwieństwa, które wyłaniając się zeń, rozdzielając i ścierając,

utworzyćmiałyświatprzyrody;przyczynątegoprocesubyłodwiecznywirowyruchprazasady.

Anaksymander dokonywał wielu obliczeń astronomicznych, konstruował teŜ zegary słoneczne;

opracował ponadto pierwszą grecką mapę ziemi i morza oraz pierwszy model świata (rodzaj

planetarium).

TaleszMiletu(ok.620ok.540p.n.e.)

filozof, matematyk i astronom grecki, jeden z twórców tzw. szkoły jońskiej. Rozpoczął

systematyzowaniewiedzygeometrycznej.Przypisujemusięwieletwierdzeń(m.in.twierdzenieTalesa,

dzięki któremu miał wyznaczyć wysokość piramidy). Uchodzi za ojca matematyki. Znane mu były

zjawiska oddziaływania magnesu na Ŝelazo i elektryzowania się bursztynu, umiał teŜ przewidzieć

zaćmieniaSłońca.UwaŜanyzapierwszegogreckiegofilozofa.

PodstawowympytaniemTalesa,jakiinnychjońskichfilozofówprzyrody,byłopytanieo"arché",czyli

początek,podstawę,osnowęistrukturęświata.Twierdził,ŜearchétoŜywiołwody,wszystkozniej

pochodzi i do niej powraca wniosek wyciągnął nie odwołując się do mitów, lecz do obserwacji.

Jońscyfilozofowieprzyrodyzwanibylihilozoistami(odgreckiegohyle"materia"izoon"Ŝycie"),

poniewaŜgłosili,ŜemateriaświatajestoŜywiona.

RozwińmyślHeraklita

HeraklitzEfezu(ok.540480p.n.e.)

filozofgrecki,ojciecdialektyki.Przedstawicieltzw.jońskiejfilozofiiprzyrody.Dziełojego(zktórego

zachowało się 130 fragmentów) składało się z trzech traktatów: kosmologicznego, politycznego i

teologicznego.

Za podstawę i zasadę istnienia Wszechświata uwaŜał ogień i jego przemiany. Był przekonany o

zmienności izjawiskowościwświecie.Twierdził:"pantarhei"("wszystkopłynie"),"niemoŜnadwa

razy wstąpić do tej samej rzeki, jej wody bowiem się zmieniają, ciągle płyną". Teorię zmienności

HeraklitazEfezunazwanowariabilizmemlubheraklityzmem.

Wariabilizm

teoriafilozoficznagłoszącapowszechnązmienność.Oddajejąwskrócieformuła:pantarhei (zgreckiego

"wszystko płynie"), łączona z osobą Heraklita, uwaŜanego za ojca wariabilizmu. Zgodnie z

wariabilizmemniemanieruchomego,niezmiennegobytu(ParmenideszElei),jesttylkobędące,które

podleganieustannemuruchowiiwciąŜsięstaje.

Pogląd ten przedstawiany był pod rozmaitymi postaciami, z podaniem róŜnych przyczyn zachodzenia

zmian(ścieraniesięprzeciwieństw,nietrwałośćelementówtworzącychrzeczywistośćitp.).

Znalazł teŜ swoje miejsce w rozwaŜaniach wielu filozofów staroŜytnych, np. Empedoklesa (próbował

uzgodnić wariabilizm z poglądami eleatów), Platona (zmienność uwaŜał za nieodłączną cechę świata

rzeczy).

Wśredniowieczupowróciłwpoglądachortodoksyjnychmyślicieliarabskichmottekaleminów(XIIw.,

którzy twierdzili, Ŝe nie ma w świecie praw ani składników stałych i nic samo zsiebiechoćbyprzez

momentniepozostajetakim,jakimjest,ajedynymtwórcąigwarantemwzględnejtrwałościrzeczyjest

nieograniczonyniczymwswymdziałaniuBóg).

Filozofia - Krótki zarys filozofii.pdf

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: