idee_30.03.2010 agata.docx

IDEE POLITYCZNE EUROPY NOWYŻTNEJ I WSPÓŁCZESNEJ                                                        30.03.2010

15 CZERWCA 2010 EGZAMIN O GODZINIE 1100

Deklaracja praw człowieka i obywatela – władza deklaruje, że będzie ich strzec.

·         Idee praw człowieka nawiązują do filozoficznych koncepcji praw natury – zanim powstało państwo i społeczeństwo mieliśmy te prawa

·         Prawa obywatela wynikają z tego, że istnieje państwo i społeczeństwo. Mają być czymś trwalszym niż ustrój

Za podstawową zasadę naturalnego porządku, która została wyrażona w Art. 1 deklaracji uznano – ludzie rodzą się wolni i równi wobec prawa. To nie oznacza, że wszyscy ludzie muszą być równi w sferze majątkowej, ponieważ równość w sferze majątkowej byłoby sprzeczne z liberalną zasadą indywidualizmu. Różnice społeczne między ludźmi mogą występować. Państwo, władza nie może stwarzać żadnemu człowiekowi od momentu jego urodzenia żadnych przeszkód formalnych w urzeczywistnianiu jego prawa wolności i równości.

Równość nie jest równoznaczna z równością społeczną. Zasada równości została wyrażona w Art. 6 deklaracji – prawo ma być jednakowe dla wszystkich zarówno gdy chroni, jak też gdy karze. Każdy ma równy dostęp do dostojeństw, stanowisk i urzędów publicznych wedle swego uzdolnienia i bez żadnych innych wyróżnień.

Deklaracja z 1789roku - Bogactwo, majątek stanowi wartość godną naśladowania i uznania, chociaż bogactwo nie powinno stwarzać żadnych przywilejów politycznych. Według deklaracji nie powinno być cenzusów majątkowych. Własność należy do kategorii praw człowieka. Prawa człowieka są ważniejsze od praw politycznych, bo są wcześniejsze. Zaznaczono, że wywłaszczenie(pozbawienie jednego z praw) może nastąpić tylko w wyjątkowych przypadkach określonych przez ustawę i tylko wtedy, gdy wymaga tego potrzeba ogółu, czyli ze względu na dobro publiczne. Przewidziane jest też sprawiedliwe odszkodowanie za wywłaszczenie. Według deklaracji nie może być zabronione to, czego nie zakazuje ustawa. Prawo ma stać na straży naszej wolności, a nie żeby tą wolność nam ograniczało. Ale to prawo określa granice naszej wolności, bo żyjąc w państwie nie ma wolności absolutnej.
Mamy w deklaracji również określone zadania państwa. Jest też zawarta zasada ograniczonej zasady państwa.
Funkcje państwa:

·         Państwo ma przede wszystkim gwarantować realizację praw jednostek

Władza jest ustanowiona dla pożytku ogółu, ponieważ władza pochodzi od narodu Art.3 deklaracji. Za zasadę przyjęto ideę suwerenności ludu w ujęciu zaproponowanym przez J.J. Rousseau, czyli suwerenność przysługuje nie każdemu człowiekowi z osobna, tylko zbiorowość jest suwerenem. Kompetencje stanowienia i znoszenia prawa, powoływania władzy przynależą ludowi, a nie poszczególnym ludziom. Przynależność do narodu nie została obwarowana statusem majątkowym. Wszystkich ludzi należy traktować na zasadzie równości wobec prawa, również ze względu na kwestię majątkową.
Koleją ideę przyjęto z Monteskiusza dotycząca podziału władzy. W deklaracji nie ma mowy, że jest to trójpodział władzy, tylko podział. Ten podział władzy to jest sposób zabezpieczenia praw człowieka i obywatela, zwłaszcza przed ewentualną tyranią. Tyrania – ustrój, w którym prawa człowieka i obywatela są „deptane” – najlepszym sposobem zabezpieczenia praw naturalnych jest podział władzy, ale ten podział władzy nie oznacza podziału suwerenności, bo suwerenem nadal jest lub. Rządzący mają obowiązek zdawać sprawę ludowi z wykonywanych czynności. Naród ma prawo wymagać od rządzących zdawania relacji z wykonywanych przez nich czynności służbowych – możliwość kontroli administracji ze strony obywateli, która jest istotna z punktu widzenia ochrony naszych praw. Jeśli władza przekształci się w tyranię, to lud ma prawo do oporu przeciwko uciskowi. Prawo przeciwko uciskowi uznano za prawo człowieka.
Z zasady suwerenności narodu autorzy deklaracji dowiedli konkretne prawa obywatelskie, czyli wolności polityczne – one odnoszą się przede wszystkim do sfery swobodnego działania jednostek w państwie. Za jedno z najcenniejszych praw w tej dziedzinie uznano swobodną wymianę myśli i poglądów, polegającą na nieskrępowanym przemawianiu, pisaniu i drukowaniu, o ile nie stanowią one przewidzianego w obowiązujących ustawach nadużycia. Wśród wolności politycznych, mamy zasadę tolerancji religijnej, natomiast nie zasada pełnej wolności wyznania i to wynika z tego, że religię uznawano za ostoję poprzedniego ustroju. Warunkiem stosowania tolerancji było nienaruszanie przez wiernych porządku publicznego.
W deklaracji są też zapisane inne prawa obywatelskie takie jak:

·         Domniemanie niewinności

·         Zakaz bezpodstawnego aresztowania, oskarżenia i uwięzienia

·         Stosowanie tylko przewidzianych prawem kar

Prawa obywatelskie składają się na ideę praworządności. I ta idea praworządności jest zasadą określającą relację między władzą a obywatelem. Jeżeli patrzymy się na relację obywatel <–> władza, to te relacje powinny być wyznaczone przez prawo. Wszyscy tym normom, prawom podlegają – i rządzący i rządzeni.

Deklaracja z 1789 roku nie wymienia obowiązków człowieka i obywatela, są w niej zapisane tylko prawa. deklaracja wskazuje, że istnieje związek jednostki ze społeczeństwem. Pośrednio wywodzi się z niego powinność respektowania przez człowieka uprawnień zbiorowości. Zbiorowość jest suwerenem, a suwerenność polega na kompetencji stanowienia i tworzenia prawa. człowiek ma obowiązek respektować prawo, które tworzy lud, czyli obowiązek przestrzegania prawa jest pośrednio wywiedziony.

Ta deklaracja stanowiła uwieńczenie procesu kształtowania się koncepcji liberalnej praw człowieka. Wszystkie późniejsze akty normatywne, które zawierały prawa człowieka i obywatela nawiązywały do koncepcji stworzonych w XVII i XVIII wieku, a szczególności do deklaracji praw człowieka i obywatela z 1789roku.

Deklaracja praw człowieka i obywatela to był akt polityczny zgromadzenia narodowego, natomiast postanowienia tej deklaracji nie znalazły konkretyzacji w ustawach zgromadzenia narodowego. Proklamowana równość obywateli wobec prawa została pogwałcona w kolejnych ustawach przegłosowana w zgromadzeniach narodowych podzielonych na czynnych i biernych - zakaz ogłaszania strajków, ograniczona wolność prasy.

Konstytucja Jakobińska 1793roku – prawo do własności uznano za prawo obywatela, a nie prawem człowieka. Osłabiała ona rangę prawa do własności. Według Jakobinów obywatelem był ten, kto nie posiadał więcej dóbr niż mu na to pozwala ustawa.

XVII wiek – przełom w debacie dotyczącej praw natury

XVIII wiek – odejście od praw natury

XIX wiek uznany jest za okres dominacji pozytywizmu prawnego

Odrodzenie praw natury, rozważań na ten temat nastąpiło po II WŚ – myśliciele zaczęli się zastanawiać, czy istnieją jakieś obiektywne wartości. Naziści chętnie mówili o prawie natury, które utożsamiali z darwinistycznym prawem walki o byt.
W państwach bloku wschodniego  ideologią dominującą był marksizm, a według marksizmu prawa natury to ideologiczny wytwór burżuazji.

Formuła Radbrucha – lata 60. Mówi, że jaskrawo niesprawiedliwe normy prawa stanowionego po prostu prawem nie są i nie obowiązują.

W Polsce w latach 1994-97 toczyła się debata jak ma wyglądać konstytucja. Był przedstawiony również projekt społeczny przez partie prawicowe – w nim było zapisane, że mamy nadrzędność prawa natury nad prawem stanowionym. Prawo natury utożsamiono ze społecznym nauczaniem kościoła katolickiego.

Podsumowując powojenną naukę dotyczącą kwestii praw natury to przede wszystkim prawa natury pojmowano:

·         Jako prawa człowieka, prawa naturalne

·         Jako uniwersalne zasady sprawiedliwości

Przeprowadzono pozytywizację praw natury i praw naturalnych człowieka w aktach normatywnych. Źródła poznania praw natury – badacze nie bazują na założeniach religijnych, ale na rozumie ludzkim.

3