NAUKA O SPOŁECZEŃSTWIE 18.03.2010
Przejście od społeczeństwa przednowoczesnego do nowoczesnego
Pojawienie się społeczeństw biurokratycznych było podstawową sprawą
Organizacje biurokratyczne w ujęciu Maxa Webera:
· W ich ramach mieliśmy do czynienia z hierarchią władzy – była istotna dla całego funkcjonowania tego typu organizacji.
· Organizacje biurokratyczne miały ściśle skodyfikowane postępowanie – organizacje biurokratyczne zaczęły działać w sposób powtarzalny
· Personel organizacji pracował w jakimiś wymiarze godzin i uzyskiwał za to wynagrodzenie bez względu na to jaką pracę wykonał
· W organizacjach biurokratycznych bardzo silne zostało oddzielone życie osobiste od pracy – spowodowało to przeskok jakościowy
· Osoba pracująca w organizacji biurokratycznej (urzędnik) nie jest właścicielem miejsca, w którym pracuje. Nastąpiło rozdzielenie – osoby zajmujące miejsce w organizacjach biurokratycznych nie były właścicielami środków wykorzystywanych w ramach pracy
W średniowieczu było dużo instytucji państwowych. Pojawienie się instytucji biurokratycznych spowodowało skodyfikowanie reguł postępowania danych organizacji. Był to pewien proces, który rozpoczął się od XVI wieku, ale zmiany były rozłożone bardzo długo w czasie i w różnych krajach różnie to wyglądało.Do XIX wieku okazało się, że wszystkie organizacje w Europie funkcjonują w porządku biurokratycznym
Dominacja organizacji biurokratycznych oznaczała przejście od form organizacyjnych – wspólnot do zrzeszeń, stowarzyszeń. Organizacje biurokratyczne były zaprojektowane dla osiągania wyznaczonych celów
Procesy demograficzne związane są z przejściem do społeczeństwa nowoczesnego – procesy demograficzne nie mają tylko wpływu na liczebność ale również jest związana z innymi elementami.Koncepcja Davida Reismana (wykres)
1. Mamy zbiorowość, w którym występują 2 tendencje: jest duża dzietność i duża śmiertelność – liczba narodzin jest skontrowana przez dużą śmiertelność – średniawi wieku jest bardzo niska, dominują osoby w młodym wieku, pokolenia zmieniają się w miarę szybko. Takie typy zbiorowości nazywamy zbiorowościami o wysokim potencjale wzrostu – bo pojawienie się czynników, które ograniczą śmiertelność spowodują przejście do drugiego etapu
2. Następuje szybki przyrost ludności. Społeczeństwo przejściowego wzrostu, bo trwa to tylko do pewnego pułapu. Rośnie średnia wieku, ta liczba radykalnie się zwiększa
3. Okres wstępnego spadku ludności, czyli sytuacji, której liczba narodzin i zgonów stają się do siebie podobne. Ta liczba narodzin zostaje ograniczona, a liczba śmiertelności nie. Społeczeństwo zaczyna się starzeć, zmienia się długość życia i zaczynają dominować ludzie starsi, a mniej jest dzieci. Zmiana pokoleniowa zaczyna być rozciągnięta w czasie
Każdy etap jest związany z pewnymi cechami tych zbiorowości. Są to etapy przejścia od społeczeństwa przednowoczesnego do nowoczesnego. Pierwsze 2 etapy pokazują czym różni się społeczeństwo tradycyjne od społeczeństwa nowoczesnego, która zaczyna funkcjonować w wieku XIX na szerszą skalę. To wiek XIX był wiekiem największego przyrostu naturalnego w Europie Zachodniej – bardzo wysoka dzietność połączona z długą żywotnością
Każdy z tych etapów wiąże się z innymi cechami, jeśli chodzi o funkcjonowania całej zbiorowości i jednostek.
Etap 1. Społeczeństwo sterowane tradycją – wysoka dzietność i wysoka śmiertelność. Dominują osoby młode średnia życia jest niewielka, zasadniczo wymiana pokoleń jest bardzo szybko, więc brak jest trwałości. Można wskazać kilka istotnych cech dotyczących tych osób:
· Bardzo silny konformizm – zbiorowości te funkcjonują przekazując z pokolenia na pokolenia istniejące od dawna wzorce zachowań
· Nie jest to zbiorowość ekspansywna – związywane jest to z szybką wymiennością pokoleń i brakiem możliwości planowania działań i potencjał demograficzny takiej zbiorowości jest bardzo niski
Etap 2. Społeczeństwo wewnątrz sterowne – konieczność ekspansji wewnętrznej i zewnętrznej. Szybki przyrost ludności i stare schematy stają się nieprzydatne. Zmienia się wychowanie nowych pokoleń. Punkt odniesienia zostaje przeniesiony z zewnątrz do wewnątrz. Jednostki zostają wychowywane tak, że po wyjściu ze swojego środowiska funkcjonować tak jak zostało im to wpojone w środowisku. Nagle pojawia się duża ilość osób, która posiada dwie cechy:
· Silnie wpojone reguły postępowania
· Przekonanie że te reguły jest słuszne i nie ma innych. Nie dostosowują się do nowego środowiska, tylko starają się nowe środowisko dostosować do siebie
Te jednostki nie interesują kultury, z którymi się spotykają po wyjściu, że swojego społeczeństwa
Sukces społeczeństwa europejskiego spowodował przemiany w organizacji – kwestie związane z rozwojem nauki były powiązane z przyrostem.
Ten etap stanowi również przygotowanie do wojny.
Etap 3. Społeczeństwo zewnątrz sterowane - nagle dzietność zaczyna maleć. To taki typ osobowości, który cechuje bardzo silny indywidualizm, a w pewnym sensie następuje powrót do orientacji w grupach – zanikają osobowy wewnątrz sterowne, które dążą do podbojów itp. , a pojawiają się zewnątrz sterowane, które orientują się w całej sytuacji. Dana zbiorowość przestaje być zbiorowością ekspansyjną, nastawioną misjonarsko, a staje się zbiorowością nakierowaną na przetrwanie. Niewielki przyrost ludności, porównywalna z nią śmiertelność, malejąca powoli liczba osób
Epoka nowoczesna jest
· epoką zjawisk rewolucyjnych
· epoką przemian społeczno-politycznych
3 rewolucje
Procesy rewolucyjne w XX wieku
· Rewolucja rosyjska 1917
· Rewolucja w Meksyku 1919
· Rewolucja w Chinach 1949
JAK PRZEBIEGAŁY REWOLCUJE
JAKĄ FUNCKJĘ PEŁNIĄ REWOLCUJE W SPOŁECZEŃSTWACH NOWOCZESNYCH
· Obalenie starego porządku
· Wprowadzenie nowego porządku w pewnym stopniu racjonalnego
· Przekształcenie struktury społecznej
· Charakter radykalny
· Związane z mobilizacją mas
· Procesy, w których mamy do czynienia ze związaniem emocjonalnym zwolenników lub przeciwników
Co musi być spełnione, by wybuchła rewolucja
· Warunkiem żeby wybuchła rewolucja jest gwałtownym przyrost ludności i duży potencjał demograficzny
· Możliwość wybuchu rewolucji jest powiązana z procesami urbanizacji i uprzemysłowienia
Czynniki strukturalne powiązane z powstaniem rewolucji:
· Gospodarka kapitalistyczna jest potencjalną przyczyną wybuchów rewolucyjnych
· Upowszechnienie edukacji – ludzie stali się bardziej podatki na propagandę
· Zjawisko demokratyzacji – proces rozprzestrzeniania władzy
Co musi istnieć, żeby rewolucja wybuchła i była skuteczna?
· Musi istnieć sytuacja rewolucyjna – stan, w którym występują dwa warunki:
o Mamy do czynienia ze zjawiskiem kryzysu – nie możność poradzenia sobie z jakimś problemem
o Musi istnieć niezadowolenie społecznego z powodu kryzysu
· Muszą pojawić się grupy osób, które będą artykułowały konieczność radykalnej zmiany. Te osoby muszą być osobami spoza istniejących elit władzy. Pojawiają się zawodowi rewolucjoniści – zazwyczaj osoby wykształcone, propagujące potrzebę dokonania pewnego przewrotu. Reakcja obronna istniejącego systemu może pójść w dwóch kierunkach:
o Mogą to być represje w stronę osób chcących dokonać zmiany
o Możemy mieć do czynienia z próbami rozwiązania kryzysu
JAMES DAVIES (wykres)
Mamy na początku pewien kryzys, niezadowolenie społeczne, które próbuje coś zreformować. Wzrasta poziom życia, jednocześnie rosną aspiracje poszczególnych osób. Z jedne strony aspiracje nadal rosną, a poziom życia może maleć. Wg Daviesa rewolucje wybuchają wówczas nie wtedy kiedy jest najgorzej, kiedy są złożone represje, ale w momencie kiedy następuje liberalizacja, rosną aspiracje i wtedy jest potencjał możliwy dla wybuchu rewolucji
Przez pewien czas mamy do czynienia z paraliżem władzy – rozejście się radykalnych sfer, obniżenie poziomu życia i poczucie, że reformy nie przyniosły efektów to wtedy powstaje niepewność prawidłowego działania aparatu władzy – kluczowy moment dla rewolucji, jeśli dokonuje się mobilizacja mas to wybucha rewolucja, jeśli nie, to nie
Rewolucja może być zdławiona jeśli władza ma możliwość wykorzystania zasobów zewnętrznych – jeśli mogą wezwać pomoc z zewnątrz – jeżeli jest niemożliwe to mamy do czynienia z wymianą elit władzy
Krystalizacja elit władzy -> demobilizacja mas, które nie są już potrzebne -> terror porewolucyjny – skierowany przeciwko przeciwnikom rewolucji a potem przeciwko części rewolucjonistów -> sytuacja, w której następuje częściowy powrót do danego reżimu i następuje moment stabilizacji
Rewolucje stały się mechanizmem, który pozwala zmieniać władzę całkowicie
1
umkc