8.10.2008

Podziały nauk a prawoznawstwo

NAUKA- występuje w znaczeniu:

·         pragmatycznym- polega na przyswajaniu i przekazywaniu wiedzy; jest to rzemiosło uczonych, jest określonym warsztatem badawczym; Kustra: proces badawczy.

·         instytucjonalnym- dyscypliny naukowe jako podstawowe jednostki klasyfikacji nauki

·         funkcjonalnym- proces badawczy, weryfikowanie hipotez naukowych, dochodzenie do prawd naukowych

·         apragmatycznym- jako wynik, rezultat procesu badawczego- zbiór tez i hipotez

teza- twierdzenie udowodnione w odniesieniu do aktualnego stanu wiedzy (relatywizacja); stanowią podstawę do:

§         weryfikowania hipotez

§         budowy teorii naukowych

§         przeprowadzania procesu badawczego (przedstawiają metody i techniki)

hipoteza- twierdzenie naukowe, które wymaga udowodnienia

Potrzeba klasyfikacji nauk ze względu na ich rozwój, spowodowany zróżnicowaniem się przedmiotu i metod badawczych.

PODZIAŁY NAUK

1.     Kryterium przedmiotowe, wg Heinricha Rickerta:

a)     o naturze: powstałe samoistnie

b)     o kulturze: wytwór myśli i rąk człowieka

a.     przyrodnicze- rzeczywistość przyrodnicza wraz z człowiekiem, np. Biologia, Chemia, Geologia, Fizyka, Nauki medyczne

b.     humanistyczne ( [^] społeczne): rzeczywistość społeczna, czyli działalność człowieka i zbiorowości ludzkich, jak też wytwory kulturowe tych działań; postrzeganie człowieka wg jego wytworów; np. Politologia, Socjologia, Antropologia Kulturowa

2.     Wg różnic w stosowanej metodzie, wg W. Windelbanda:

a)     idiograficzne: zdarzenia jednostkowe, fakty niepowtarzalne,; np. Nauki Historyczne

b)     nomotetyczne: rządzące się powtarzalnymi prawami; np. Socjologia

3.     Wg typu wypowiedzi:

a)     teoretyczne (deskryptywne): formułują wypowiedzi opisowe i wyjaśniające; opis rzeczywistości i wyjaśnianie tematów, weryfikacja tez i hipotez oraz tworzenie nowych, budowa teorii naukowych; odpowiada na pytanie ”Jak jest?”

b)     praktyczne (normatywne): formułują i udowadniają normy; odpowiadają na pytanie ”Jak być powinno?”; np. Nauki inżynierskie, farmaceutyczne, medyczne, polityka prawa, etyka normatywna

4.     Wg metody udowadniania twierdzeń oraz sposobu ich porządkowania:

a)     formalne: dowodzenie twierdzeń polega na wyprowadzaniu z aksjomatów, np. matematyka, logika formalna

b)     empiryczne (indukcyjne): odwołują się do zweryfikowanego doświadczenia, wyników badań, obserwacji, eksperymentów, które są podstawą do tworzenia twierdzeń.

Proces dezintegracji (rozbicia) nauk, np. wąskie specjalności w obrębie nauk medycznych

PRAWOZNAWSTWO- całokształt nauk o państwie i prawie; zajmuje się ich wzajemnymi relacjami, ma wyodrębniony przedmiot badań i techniki badawcze

POZYTYWIZM PRAWNICZY, Nurty:

§         kontynentalny

§         anglosaski (John Austin- klasyfikacja prawa opiera się na wyróżnieniu porządku prawa boskiego i prawa stanowionego. Podstawą poszukiwań jest prawo stanowione przez ludzi dla ludzi. Pojęcie suwerena jako podmiotu uprawnionego do stanowienia prawa uzasadnia obowiązywanie określonej woli zawartej w normach prawnych)

TRÓJELEMENTOWA DEFINICJA PAŃSTWA G. JELLINKA:

Jest to definicja z przełomu XIX/XX w. i jest najbardziej aktualna do dnia dzisiejszego bo odpowiednio stosowana w ONZ. ONZ gromadzi dziś ok. 200 państw członkowskich. G.Jellinek (1851-1918) to prawnik, teoretyk państwa i prawa, uczony niemiecki pochodzenia czeskiego, profesor uniwersytetu w Bazylei, a przede wszystkim w Heidelbergu w Niemczech.

Jellinek twierdził, że państwo jest zrzeszeniem bazującym na elementach:

·         ludności państwa (Staatsvolk): wielka grupa ludzi tworzących trwały związek)

·         terytorium państwa (Staatsgebiet),

·         władzy państwa (Staatsgewalt): władza zwierzchnia jako władza suwerenna czyli niezależna prawnie od jakichkolwiek innych władz. Władza zwierzchnia może jedynie tworzyć normy obowiązujące na danym terytorium w postaci aktów normatywnych.

Państwo wg Jellinka – państwo to wspólnota ludzi osiadłych na określonym terytorium i poddana jednej władzy najwyższej.

SUWERENNOŚĆ:

Suwerenność państwa:

Władza państwowa ma być suwerenna. Pojęcie suwerenności państwa możemy rozważać w dwóch aspektach – zewnętrznym i wewnętrznym.

Zewnętrzna suwerenność oznacza niezależność i samodzielność władzy państwowej w podejmowanych przez nią decyzjach (mowa tu o niezależności względem innych państw). Państwo suwerenne jest równorzędnym partnerem w politycznych i gospodarczych kontaktach międzynarodowych. To ono decyduje o wstąpieniu bądź nie do jakiejś organizacji. Samodzielnie kształtuje również swój ustrój i wybiera władzę.

Suwerenność wewnętrzna mówi o tym, iż na danym terytorium organy władzy państwowej są władzą zwierzchnią i najwyższą i same decydują o swoim działaniu. Każda organizacja, funkcjonująca na terenie takiego państwa, ma działać zgodnie z prawem państwowym oraz za zgodą władz.

Suwerenność narodu

Jest to prawo każdego narodu do niezależnego bytu państwowego; naród sprawuje władzę przez swych przedstawicieli wybieranych do parlamentu oraz bezpośrednio w referendum.

TERYTORIUM PAŃSTWA:

Pod pojęciem terytorium państwa rozumie się przestrzeń lądową wraz z wodami terytorialnymi i przestrzenią powietrzną, ograniczone granicami stanowionymi lub naturalnymi, placówki dyplomatyczne oraz statki morskie i powietrzne (miejsce, gdzie obowiązuje prawo danego państwa), chyba że odpowiednie akty normatywne stanowią inaczej (np. zagrożenie wścieklizny na terenie pewnej gminy)

Jurysprudencja- nauki prawne ujęte globalnie

Jurysprudencja ogólna – opiera się na pozytywizmie prawniczym, unika wartościowania i preferuje rozważania analityczne, formułuje zagadnienia podstawowe dla nauk dogmatyczno-prawnych.

Jurysprudencja analityczna – zajmuje się analizami pojęciowymi związanymi z dyskursem prawniczym, podejmując problemy językowe.

Niemiecka Szkoła Filozoficzna, podział na nauki:

§         filozoficzne

§         pozytywne: systematyczne (szczegółowe nauki o prawie) i historyczne

W obrębie filozofii klasycznej:

·         ontologia prawa- nauka o bycie; próbuje odpowiedzieć na pytanie ”co to jest prawo”

·         epistemologia prawa- teoria poznania; ”w jaki sposób prawo jest poznawalne”

·         aksjologia prawa- nauka o wartościach; ”jaką wartość posiada prawo”

*Petrażyński: ”prawo jest przeżyciem psychicznym”

*”prawo jest faktem społecznym”

Filozofia prawa

Państwo i prawo w ujęciu społecznym; Nauka, której przedmiotem badań jest pytanie o istotę prawa, jego cel i sposoby osiągnięcia owego celu. Filozofia prawa wzbogacona o aspekt praktyczny to teoria prawa.

Filozofia prawa jest dyscypliną filozoficzną, która zajmuje się przede wszystkim badaniem, czym jest prawo, jaki jest zasięg prawa, jak ono się rozwija. Głównymi problemami rozpatrywanymi przez filozofię prawa są między innymi prawo natury, sprawiedliwość, umowa społeczna, odpowiedzialność, przymus, porządek prawny. Przyczyną tak szerokiej problematyki filozoficzno-prawnej (pokrywającej się przecież z etyką i antropologią) jest fakt, iż “Filozofia prawa jest rezultatem przemyśleń ogólnofilozoficznych oraz aksjologicznych, jak również historiozoficznych i uwarunkowana jest filozofią człowieka”

Nurty badawcze:

§         analityczny- prawo jako zbiór normatywny; język prawniczy

§         empiryczny- społeczne działanie prawa

§         metodologiczny- formułowanie metod zdobywania, porządkowania, przygotowania do korzystania i korzystania z wiedzy.

Funkcjonalizm prawniczy- między prawem stanowionym a prawem w działaniu występują różnice.

Nauki historyczno-prawne- ich przedmiotem badania są wszelkie zjawiska związane z państwem i z  prawem w określonej epoce historycznej lub w określonym państwie w przeszłości:

§         Powszechna historia państwa i prawa

§         Polska historia państwa i prawa

§         Prawo rzymskie (duży wpływ na rozwój prawa kontynentalnego)- rozwój państwa i prawa na przestrzeni wieków

§         Historia doktryn polityczno-prawnych- rozwój poglądów na prawo na przestrzeni wieków

Nauki szczegółowe o prawie (pozytywizm anglosaski)- prawo aktualnie obowiązujące w państwie oraz w stosunkach między państwami; gałęzie:

§         formalne (procesowe, np. prawo karno-procesowe)

§         materialne (np. prawo karne)

Nauki dogmatyczno-prawne: zajmują się ustaleniem jaka norma jest obowiązującą w danym
systemie norm prawnych.

Prawnik:

§         systematyzowanie prawa

§         opisy prawa

§         wykładnia prawa

PRAWO-DOGMAT(YKA PRAWA)

Prawnik nie mógł:

§         krytykować prawa

§         badać wpływu na zachowania społeczne

§         badać komparatywizmu

/analiza prawa- sfera polityki/

Nauka prawa bada przedmiot natury przemijającej.

*deprecjacja (umniejszanie wartości) prawa za PRL

nauki pozasystemowe:

·                    polityka prawa- nauka, która mówi, jak tworzyć dobre prawo, jak je stosować i wykonywać; prawo jako instrument, dzięki któremu osiąga się wyznaczone cele społeczne

·                    socjologia prawa- nauka szczegółowa, zajmująca się wpływem prawa na zachowania ludzi i procesy społeczne

·                    informatyka prawnicza

·                    kryminologia- zajmuje się przyczynami przestępstwa

·                    kryminalistyka- zajmuje się technikami popełniania i wykrywania przestępstw

nauki apragmatyczne:

·                     logika

·                     socjologia

·                     języki

·                     ekonomia

Nauka w znaczeniu dydaktycznym (propedeutycznym)àwprowadzenie w odpowiednią terminologię, instytucje; prawo w ujęciu abstrakcyjnym; badanie cech typologicznych, które odróżniają te instytucje

Cechy badań apragmatycznych:

Korzysta z metod i technik badawczych, właściwych dla jej przedmiotu

Płaszczyny ujmowania i badania prawa

Teoria państwa i prawa powinna udzielić odpowiedzi pytania:

Ø      co to jest prawo/państwo?- odpowiedź należy do ontologii prawa/państwa

Ø      jak prawo/państwo się bada?- odpowiedź należy do metodologii prawoznawstwa

Pojęcie płaszczyzny prawa w rozumieniu ontologicznym:

• prawo jest to :

norma ( system norm )

fakt społeczny

fakt psychiczny.

Pojęcie płaszczyny prawa w rozumieniu metodologicznym:

metody badań w prawoznawstwie :

·         logiczno- językowa ( semiotyczna )àmetody, techniki aparatury pojęciowej, wypracowanych na bazie logiki; logiki:

û       formalne- postać sformalizowanych rachunków (rachunki zdań, rachunki nazw); prawnicy wykorzystują logiki deontyczne- rachunek logiczny, który zajmuje się operacjami na zdaniach, w których występują wypowiedzi normatywne (jest dozwolone, jest nakazane, jest zakazane)

û       nieformalne- to takie rozumowania, które nie prowadzą do formułowania

jakichś rachunków, lecz sprowadzają się do analiz praktycznie przeprowadzanej

argumentacji, a w szczególności argumentacji prowadzonych w sytuacjach sporu i dyskusji.

·                     socjologicznaàwykorzystanie aparatury pojęciowej socjologii; metody i techniki wypracowane a gruncie socjologii szczegółowych; służą do gromadzenia materiału badawczego i do opracowywania go; metody:

û       Obserwacji

û       Eksperymentu

û       Wywiadu

û       Ankiety

û       Statystyczne

û       Analiza ilościowa, jakościowa

û       Badania:

panelowe: analiza poglądów w różnym okresie, np. przez powtarzanie wywiadu

opinii publicznej

·         psychologicznaànp. metoda psychoanalizy Petrażyńskiego; metody:

û       psychologia introspekcyjna ( bezpoś...