Komar.docx

Okładkę projektował Michał Mary ni ak

Redaktor

Izabella Konieczna-Śnieżawska

Redaktor techniczny Krystyna Dawidczyk

Korekta

ISBN 83-208-0974-6

Władysława Nastemak

Tytuł dotowany przez Ministerstwo Edukacji Narodowej

® Copyright by Państwowe Wydawnictwo Ekonomiczne Warszawa 1994

5

Spis treści

Wprowadzenie                             9

1. Założenia gospodarki rynkowej i rola sektora publicznego              13

1.1.    Procesy gospodarcze                             13

1.2.    Cykl koniunkturalny i interwencja państwa ....              22

1.3.   Dochód i jego podział                             26

1.4.   Pieniądz i oprocentowanie                             32

2.i Pojęcie i funkcje finansów publicznych                             41

2.1.    Dobra i usługi publiczne                             41

2.2.    Podejmowanie decyzji w dziedzinie finansów pub­licznych                             48

2.3.    Funkcje finansów publicznych                             58

3. Problematyka budżetu publicznego                             65

3.1.    Pojęcie i cechy budżetu                             65

3.2.    Zasady i metody planowania budżetu                             74

3.3.    Zasady uchwalania, wykonywania i kontroli budżetu              87

4.    Dochody państwa                             101

4.1.    Pojęcie i formy dochodów publicznych                             101

4.2.    Podatki i ich systematyka                             105

4.3.    Skutki opodatkowania                             124

5.    Podatki dochodowe                             131

5.1.    Zagadnienia ogólne                             131

5.2.    Podatek dochodowy od osób fizycznych                             132

5.3.    Polski podatek dochodowy od osób fizycznych .              144

5.4.    Podatek od zysku osób prawnych                             154

5.5.    Podatek dochodowy od osób prawnych                             160

6.    Podatki przychodowe, obrotowe i od wydatków                             165

6.1.       Podatki przychodowe — zagadnienia ogólne . .              165

6.2.       Podatek gruntowy                             167

6.3.       Podatek przemysłowy                             169

6.4.       Podatek od nieruchomości                             171

6.5.       Podatek rolny                             172

6.6.       Podatki obrotowe                             175

6.7.       Podatek od wartości dodanej                             178

6.8.       Podatek od towarów i usług (polski VAT) ...              181

6.9.       Akcyzy                             185

6.10.    Podatek od wydatków                             188

7.    Podatki od majątku                             193

7.1.    Formy opodatkowania majątku                             193

7.2.    Skutki opodatkowania majątku                             197

7.3.    Podatek od spadków i darowizn                             201

8.    Składki z tytułu ubezpieczeń społecznych                             205

9.    Dług publiczny                             207

9.1.    Systematyka i rodzaje długu publicznego                             207

9.2.    Granice zadłużenia publicznego                             211

9.3.    Skutki zadłużenia                             215

10. Wydatki publiczne                             219

10.1.   Zadania i wydatki publiczne                             219

10.2.   Kształtowanie się wydatków publicznych                             225

10.3.    Struktura wydatków publicznych                             229

10.4.   Granice wydatków publicznych                             244

1L Założenia funkcji finansów publicznych                             251

11.1.   Uwagi ogólne                             251

11.2.   Funkcja alokacyjna                                           252

11.3.   Funkcja rozdzielcza                             254

11.4.   Funkcja stabilizacyjna                             261

12. Niektóre aspekty finansów Unii Europejskiej                             267

12.1.   Założenia gospodarki budżetowej                             267

12.2.   Harmonizaqa podatków                             293

Bibliografia (pozycje wybrane)                             307

Summary                             309

23

Rysunek 1.1

Podaż i popyt gospodarstw domowych oraz przedsiębiorstw

nych podmiotów, którego nie można łagodzić za pomocą koor­dynacyjnego oddziaływania systemu cen. Dostrzegalne jest to przede wszystkim na przykładzie zakłócenia swobody konkuren­cji, którą państwo ma przywrócić. Występuje tu jednak pewne niebezpieczeństwo, że ingerencja państwa może stanowić pretekst do utrwalenia się jego monopolu na rynku.

Usunięcie zewnętrznych, negatywnych wpływów na funkcjono­wanie rynku należy również do zadań państwa. Chodzi o to, aby

uczestnik, powodujący powstanie kosztów, negatywnie oddziałują­cych na innych, był zobowiązany do ich poniesienia.

Jednym z zadań państwa jest także dostarczanie dóbr publicz­nych, których wytwarzanie jest dla gospodarki prywatnej nieopła­calne. Dobra te mogą być wytwarzane przez przedsiębiorstwa lub instytucje państwowe albo przez przedsiębiorców prywatnych. Omówione to zostanie w następnym rozdziale, gdyż dobra pub­liczne stanowią istotny składnik finansów publicznych.

Państwo powinno również dążyć do zachowania sprawiedliwo­ści w podziale dochodu i majątku, a przede wszystkim zapewnić określonym jednostkom lub gospodarstwom domowym dochód na poziomie minimum egzystencji. Tego postulatu nie może spełnić rynek, który w tym względzie jest egoistyczny i dlatego dbałość o dobro słabiej uposażonych spoczywa na państwie.

Wreszcie państwo nie może pozostać obojętne na zakłócenia cyklu koniunkturalnego, zwłaszcza na wysoką stopę inflacji i bez­robocie. Wiąże się to zarówno z odpowiednią polityką podat­kową, jak i pieniężną państwa. Zagadnienie to zostanie szerzej omówione w następnym rozdziale.

W gospodarce rynkowej istotną rolę odgrywają kapitał, po­dział pracy i pieniądz. We współczesnej gospodarce nie...