RUNY - Wawok Iwona.rtf

ęłęó

RUNY

ęłęó    Runy (alfabet runiczny) – alfabet używany do zapisu przez Ormian (wczesna starożytność), ludy germańskie (tzw. alfabet Futhark od pierwszych 6 liter) i celtyckie. Niekiedy nazwę runy odnosi się także do systemów piśmienniczych stosowanych przez ludy tureckie (tzw. alfabet orchońskie) oraz Madziarów (Węgrów) (tzw. rowasz). Używany również w obrzędach magicznych. Staronordyckie słowo *run oznacza 'tajemnicę', 'sekret'. W pierwszej połowie I tysiąclecia n.e. ludy skandynawskie nawiązały kontakty handlowe z imperium rzymskim - tą drogą dotarło do Skandynawii pismo runiczne, które powstało w oparciu o wzory pisma antycznego, prawdopodobnie jednego z plemion północnoitalskich. W epoce wikingów pismo runiczne, składające się dotychczas z 24 znaków, uproszczono do 16 znaków. Najstarsze runiczne zapisy w języku północnogermańskim pochodzą z III wieku

     Obecnie wyróżnia się kilka rodzajów alfabetów runicznych, między innymi:

-Starszy ma 24 runy, był używany od 200 r. p.n.e do 500r n.e.
-Młodszy ma 16 run (ich ilość zmniejszył kościół, chcąc ukrócić korzystanie ze znaków), był używany w VIII-IX wieku.
-Anglosaski ma 33 runy, przetrwał chrystianizację, był używany w X wieku
-Armeński sztuczny, został stworzony przez Giudo van Lista, ma 18 run

     Lecz ja opowiem o wikińskim piśmie runicznym - Futhark ęłęómłodszy nazwany tak od pierwszych 6 run:

Fehu

Uruz

Thurisaz

Ansuz                                                                                            

Raidho

Kenaz 

ęłęóFuthark młodszy w dwóch odmianach: u góry – duńskiej, u dołu – szwedzko-norweskiej:

      Od wieków potomkowie Bardów snują swą opowieść, o powstaniu run, przy blasku skrzącego się ogniska, gdy ciemność zasnuwa nieboskłon:

ęłęóOdyn najpierw poświęcił swoje oko, wrzucając je do studni Olbrzyma Mimira. Mógł za to napić ze źródła wiedzy i mądrości. Tracąc częściowo zdolność widzenia, zyskał zdolność widzenia nadprzyrodzonego. Brak oka, podobnie jak innego rodzaju ułomności, są widomym znakiem związków z zaświatami. Następnie Odyn, składając ofiarę z samego siebie, przebił sobie bok włócznią, a bogowie powiesili go za stopę - głową w dół - na świętym drzewie świata Yggdrasilu. Wisiał tak dziewięć długich dni i nocy, cierpiąc - dopełnił w ten sposób całości misterium wtajemniczenia i śmierci. Po dziewięciu dniach, nawiedziło go światło nareszcie odkrytych run. Odgadując ich sens, Odyn stał się władcą rytych znaków mocy. Wyrył je wszystkie na kijach magicznych, następnie zeskrobał je dobrze naostrzonym nożem na drobne wiórki, które zmieszał z miodem i dał do wypicia ludziom, przekazując im w ten sposób magiczne znaki. Odyn pouczał, że z run należy korzystać we wszystkich życiowych okolicznościach, gdyż są one przewodnikiem i służą pomocą.

      W Skandynawii runy służyły jako pismo do przekazywania krótkich ale treściwych informacji. ęłęóNajsłynniejszy zapis w 24 znakowym Futharku pochodzi z okresu między rokiem 400 a 450 n.e. Umieszczony na wspaniałym dużym rogu ze złota, znaleziony w 1734 r. niedaleko wioski Gallehus w Tonder w Jutlandii.

ęłęóInskrypcja w futharku młodszym na kamieniu runicznym (Vaksala)

   ęłęó

Inskrypcja zawierająca oba pisma runiczne (starszy i młodszy futhark)

na kamieniu runicznym (szwedzki Rökstenen).

     Równie ważnym aspektem run była ich magiczna moc ochronna. Dlatego ryto je na kamieniach, w ogólno dostępnym drewnie, ozdabiano nimi naczynia, a także broń - miały zapewnić pomyślność w walce i odstraszać wrogów. Kiedyś wróżono z run i wykorzystywano ich magiczną moc. Były przypadki kobiet wróżbiarek - wyroczni, które przepowiadały przyszłość czy sprawdzały wynik bitwy na którą mieli wyruszyć Wikingowie.

ęłęó     Chociaż norweska literatura pełna jest wzmianek o runach, to nigdzie nie zawiera określonych instrukcji wróżenia.

Istnieją co najmniej trzy źródła traktujące o wróżeniu, zawierające raczej niejasne opisy, które mogą, choć nie muszą, odnosić się do run. Są to: Germania" Tacyta , Sagi Ynglingów" Snorri Sturluson'a i Vita Ansgari" Rimbert'a.

Pierwsze źródło, Germania Tacyta , opisuje znaki zgrupowane trójkami.

Drugim źródłem jest Saga Ynglingów , gdzie Granmar, król Södermanlandu, jedzie do Uppsali, do blót (germańska światynia pogańska). Sturluson opisuje, jak to w drodze Granmar znajduje drzazgi (lub też patyki), które powiedziały mu, że nie będzie długo żył (Féll honum þá svo spánn sem hann mundi eigi lengi lifa).

Trzecie źródło, Vita Ansgari, zawiera trzy fragmenty, w których prawdopodobnie są opisy wróżenia za pomocą run, choć Rimbert nazywa to ciągnięciem losów. Jedno z tych opisów mówi, jak to szwedzki król-renegat, Anund Uppsale, wpierw sprowadza duńską flotę do Birki, a później zmienia zdanie i prosi Duńczyków, by "pociągnęli losy". Według opowieści, to ciągnięcie losów zrobiono tylko po to, by zdobyć potrzebną informację. Dzięki temu dowiedzieli się, że zaatakowanie Birki przyniosłoby klęskę i że powinni uderzyć na inne słowiańskie miasto.

     Przy tajemnym wróżeniu można odczytywać runy jako jasne i ciemne. Negatywne aspekty run, staronordyckie myrkstafir, odgrywały często dużą rolę. Aspekty określa się na dwa sposoby:1. poprzez pozycję runy po wyrzuceniu jej (zakryta albo nie; na polu albo poza); 2. poprzez kąt, jaki tworzą dwie runy.
Jeżeli przy rzucaniu runy upadnie ona twarzą do góry, traktuje się ją jako jasną. Jeśli upadnie znakiem runicznym do dołu, można ją albo zignorować (co też jest najczęściej spotykaną praktyką), albo potraktować jako ciemną (co jednak trzeba ustalić sobie wcześniej i trzymać się też tego w przyszłości).
Najczęściej są podawane dwa różne znaczenia danej runy.

ęłęóKamień runiczny Björketorp, 4,2 m.                                                                   

Haidz runo runu, falh'k hedra ginnarunaz.

Argiu hermalausz, ęłęó…weladauþe,

saz þat brytz.

Uþarba spa.

Tutaj, ukryłem sekret potężnych run, silnych run.

Człowiek, który naruszy ten pomnik, będzie wiecznie dręczony gniewem.

Zdradziecka śmierć uderzy w niego.

Przepowiadam zgubę.

A oto i one, runy, pismo Ludów Północy:

Starszy Futhark: Fehu
Litera: F
Znaczenie dosłowne: bydło, trzoda, żywy inwentarz,
Symbolizuje: Ogień, pierwotną energię, potencjał, narodziny, początek wszystkiego, ale też pieniądze i dostatek 

Starszy Futhark: Uruz
Litera: U
Znaczenie dosłowne: tur
Symbolizuje: ziemię i jej energię, korzenie, zdrowie, odporność

Starszy Futhark: Thurisaz
Litera: Th (nie używa się w zasadzie)
Znaczenie dosłowne: olbrzym (staronordyckie), cierń (anglosaskie)
Symbolizuje: olbrzymią siłę, ostry cierń, wewnętrzną przemianę, kłótliwość, tarczę ochronną

Starszy Futhark: Ansuz
Litera: A
Znaczenie dosłowne: usta
Symbolizuje: mowę, wymianę myśli, oddech życia, powietrze

Starszy Futhark: Raidho
Litera: R
Znaczenie dosłowne: koło, jeździectwo
Symbolizuje: ruch, rytm, podróż i taniec

Starszy Futhark: Hagal
Litera: H
Znaczenie dosłowne: grad
Symbolizuje: zejście do wnętrza, most między światami, niszczenie i tworzenie, równowagę sił, pokonywanie siebie

Starszy Futhark:. Naudiz
Litera: N
Znaczenie dosłowne: niedostatek
Symbolizuje: Los, przymus, niepomyślność, niedostatek, umieranie

 

Starszy Futhark: Isa
Litera: I
Znaczenie dosłowne: lód
Symbolizuje: Odrębność "Ja", jasność ducha, przejrzystość, zagrożenie skostnieniem i stagnacją

Starszy Futhark: Jeran
Litera: A
Znaczenie dosłowne: rok
Symbolizuje: żniwa, nagroda za rzetelnie wykonaną pracę, systematyczność, krąg czasu, cykl życiowy

Starszy Futhark: Eiwaz
Litera: (nie używa się do pisania)
Znaczenie dosłowne: cis
Symbolizuje: Yggdrasil - drzewo świata, zjednoczenie życia i śmierci, most między światami, podróże duchowe, życie pozagrobowe i doczesne, brama do zaświatów

Starszy Futhark: Algiz
Litera: Z
Znaczenie dosłowne: łoś (poroże łosia)
Symbolizuje: Środek życia, człowieka między niebem a ziemią, śmierć i życie, schronienie, chwilę obecną

Starszy Futhark: Sowelo
Litera: S
Znaczenie dosłowne: słońce
Symbolizuje: promień słoneczny, energię witalną (kundalini), spełnienie, seksualność

Starszy Futhark: Tyr
Litera: T
Znaczenie dosłowne: Bóg Tyr
Symbolizuje: odwagę, uporczywe dążenie do celu, sprawiedliwość, dążenie do celu, godność,

Starszy Futhark: Berkana
Litera: B
Znaczenie dosłowne: brzoza
Symbolizuje: Wielką Boginię, zaufanie, opiekuńczą miłość matki, biust, ochronę, wiedzę Ziemi

Starszy Futhark: Mannaz
Litera: M
Znaczenie dosłowne: człowiek
Symbolizuje: zjednoczenie przeciwności, społeczność, przyjaźń, rozważne życie, szczęście małżeńskie, pogodzenie z samym sobą
 

Starszy Futhark: Laukaz
Litera: L
Znaczenie dosłowne: por, czosnek
Symbolizuje: Wodę, płynność, uwolnienie, uczucia i emocje, moc tworzenia, zapewnienie przychylności

Jako jedną z ciekawostek chciałabym powiedzieć, że kilku ważniejszych Bogów posiadało swoje własne runy:

     Freyja - FEHU

Freyja córka Wanów ze szczepu boga Njord, najpierw była żoną swojego brata, potem rozeszła sie z nim i żyła z Odynem. Wędruje przez świat wozem zaprzężonym w koty; symbolizuje miłość i żyzność.

     Thor - DURISAZ

Jęłęóeden z głównych bogów nordyckich z dynastii Asów, odpowiednik południowogermańskiego Donara. Bóstwo burzy i piorunów, bóg sił witalnych, bóg rolnictwa, jako sprowadzający deszcz odpowiedzialny za urodzaje, patronował także ognisku domowemu i małżeństwu. Syn Odyna i Jörd, małżonek Sif.

     Odyn - ANSUZ

Nęłęóajwyższy z bogów nordyckich z dynastii Asów, bóg wojny i wojowników, bóstwo mądrości, poezji i magii której nauczył się od Freyji. Jest symbolem przebiegłości i śmierci. Jest tym który odkrył runy i wszystko o nich wie.

     Hel - HAGAL

Węłęóładczyni krainy zmarłych śmiercią naturalną - Niflheimu, personifikacja ...