hg1.doc

Wynalazcy i wynalazki:

Aiken Howard Hathaway (1900-1973) współtwórca pierwszej na świecie uniwersalnej automatycznej maszyny cyfrowej MARK I (1944), a następnie dalszych elektromech. maszyn cyfrowych (MARK II–IV); jeden z pionierów informatyki, wywarł znaczny wpływ na rozwój komputerowych technik obliczeniowych.

Mauchly John William (1907-1980), konstruktor maszyn analogowych i cyfrowych; projektant i konstruktor (wraz z J.P. Eckertem) pierwszego komputera na świecie (ENIAC), a także pierwszego komputera będącego produktem handlowym (UNIVAC I 1951); autor prac poświęconych m.in. zastosowaniu metod mat. do przewidywania pogody.

Arkwright Sir Richard (1732-1792), 1769 zbudował pierwszą przędzarkę do bawełny, 1775 zastosował do niej napęd wodny, a 1790 jeden z pierwszych napędów parowych; oryginalność wynalazku Arkwrighta jest często kwestionowana, jego bezsporną zasługą jest natomiast wkład w stworzenie podstaw nowoczesnego przemysłu.

Baird John Logie (1888-1946), jeden z twórców podstaw telewizji; jeden z twórców technik telewizyjnych, 1924 zbudował telewizor; 1926 wynalazł noktowizor; 1928 przekazał obraz telewizyjny z Europy do Ameryki; wynalazca (1939) telewizji barwnej.

Bardeen John (1908-1991), wraz z W.H. Brattainem, wynalazł tranzystor ostrzowy (za co wspólnie z W. Shockleyem otrzymali 1956 Nagrodę Nobla); współtwórca (wraz z L. Cooperem iJ.R. Schriefferem) pierwszej mikroskopowej teorii wyjaśniającej zjawisko nadprzewodnictwa (tzw. teoria BSC), za co 1972 wspólnie otrzymali Nagrodę Nobla.

Bayer Friedrich (1825-1880) – w roku 1863 założył słynną niemiecką spółkę produkującą m.in. tworzywa sztuczne, farmaceutyki, środki ochrony roślin, farby, lakiery, detergenty. Aspirynę wynalazł w roku 1897 Felix Hoffman, niemiecki chemik, który pracował wówczas dla firmy chemicznej "Friedrich Bayer & Co". Był to pierwszy sztuczny lek, nie będący kopią czegoś istniejącego w przyrodzie i kamień węgielny przemysłu farmaceutycznego.

Bell Alexander Graham (1847-1922), 1876 wynalazł telefon; pracował również nad skonstruowaniem przyrządu do wykrywania kawałków metalu w ranach ciała oraz tzw. sondy telefonicznej do celów chirurgicznych; 1886 opublikował pracę dotyczącą sposobu zapisywania i odtwarzania mowy.

Benz Karl Friedrich (1844-1929), twórca pierwszych samochodów z silnikiem benzynowym; 1885 zbudował pierwszy (3-kołowy) samochód z silnikiem benzynowym (niezależnie od G. Daimlera); 1883 zał. firmę Benz & Co, z której po fuzji z zakładami G. Daimlera 1926 powstały zakłady Daimler-Benz A.G., produkujące samochody marki Mercedes-Benz.

Bessemer Sir Henry (1813-1898), 1856 oprac. proces otrzymywania stali (konwertorowy proces besemerowski), który wywołał przewrót w hutnictwie.

Braun Werner (1912-1977) i Walter Dornberger;1937–45 organizatorzy i kierownicy techniczni wojskowego ośrodka badań rakietowych Peenemünde, gdzie opracowali niemiecki A-4 (V-2) pocisk balistyczny z autonomicznym układem sterowania, napędzany jednostopniowym silnikiem rakietowym na paliwo płynne, pierwszy udany start 1942; 1944 dwa pierwsze pociski wystrzelono na Paryż (nie osiągnęły celu).

Doliwo-Dobrowolski Michał (1862-1919) pionier techniki prądu trójfazowego; 1888 pierwszy zbudował prądnicę prądu przemiennego trójfazowego, a 1889 trójfazowy silnik indukcyjny z wirnikiem klatkowym; twórca m.in. transformatora trójfazowego, miernika współczynnika mocy, dzielnika napięcia.

Cartwright Edmund (1743-1823), 1785 opatentował i wprowadził do przemysłu krosno mechaniczne, a 1789 czesarkę wełny, usprawnił maszynę parową; twórca różnorodnych urządzeń rolniczych.

Cort Henry (1740-1800), 1783 uzyskał patent na walcowanie prętów stalowych za pomocą walców bruzdowych, a 1784 na pudlarski proces otrzymywania stali w wyniku prażenia surówki.

Crompton Samuel (1753-1827), 1779 skonstruował przędzarkę do przędzenia bawełny (zw.mule-jenny) o 48 wrzecionach, z mechanicznym formowaniem i naciąganiem nici, umożliwiającą wytwarzanie cienkiej przędzy; była ona ulepszoną wersją przędzarek skonstruowanych przez R. Arkwrighta i J. Hargreaves’a.

Crick Francis Harry Compton (1916- ) i Watson James Dewey (1928- ) 1954 odkrywcy struktury przestrzennej kwasu deoksyrybonukleinowego DNA (Watsona–Cricka model DNA); badania kodu genet. warunkującego przekazywanie informacji genetycznej; wyjaśnili rolę trójkowej sekwencji zasad DNA i wprowadzili dla niej nazwę kodonu; 1962 otrzymali Nagrodę Nobla (z M.H.F. Wilkinsem).

Daguerre Louis Jacques Mandé (1787-1851), wprowadził technikę dioramy, podejmując eksperymenty J.N. Niépce’a, rozwinął technikę dagerotypii (pierwszej techniki fotografii).

Darby Abraham I (1677–1717), zastosował w hutnictwie węgiel kamienny (1713); Abraham II (1711–63), użył koksu do wytopu rudy żelaza (1735); Abraham III (1750–91), zbudował (z J. Wilkinsonem) most żelazny.

Daimler Gottlieb (1834-1900), 1883 zbudował, przy współpracy W. Maybacha, lekki, szybkobieżny benzynowy silnik spalinowy, a 1885 niezależnie od C.F. Benza, samochód i motocykl z takim silnikiem, 1890 założył przedsiębiorstwo Daimler-Motoren-Gesellschaft, z którego po fuzji z zakładami Benz & Co powstały zakłady Daimler-Benz A.G. (1926); od 1902 wszystkie samochody Daimlera ukazywały się pod marką Mercedes.

Diesel Rudolf Christian Carl (1858-1913), konstruktor silników spalinowych; 1897 zbudował pierwszy, w pełni udany, wysokoprężny silnik na olej napędowy o samoczynnym zapłonie wywoływanym przez sprężenie powietrza do 3,5 MPa; silnik Diesla został szybko rozpowszechniony w przemyśle i transporcie.

Dunlop John Boyd (1840-1921), wynalazca opony pneumatycznej, 1888 wynalazł gumową oponę pneumatyczną do kół jezdnych; 1890 założył w Belfaście spółkę Pneumatic Tyre and Booth Cycle Agency, produkującą opony pneumatyczne na skalę przemysłową.

Edison Thomas Alva (1847-1931), twórca wynalazków z wielu dziedzin (ponad 1000 patentów); udoskonalił telefon Bella, stosując cewkę indukcyjną i mikrofon węglowy; 1877 wynalazł fonograf, 1879 żarówkę elektryczną; 1881–82 zbudował w Nowym Jorku pierwszą w świecie elektrownię do publicznego użytku, 1883 odkrył emisję termoelektronową; 1891–1900 pracował nad udoskonaleniem magnetycznej metody wzbogacania rud żelaza; 1904 zbudował akumulator zasadowy niklowo-żelazowy; zorganizował pierwszy w świecie instytut badań naukowo-technicznych (w Menlo Park); był właścicielem wielu przedsiębiorstw w Ameryce Pn. i Europie.

Ericsson Johan (1803-1889) i F. P. Smith - 1836 przystosował napęd śrubowy do okrętów wojennych; 1843 zbudował okręt Princeton z napędem śrubowym; 1862 zbudował opancerzony okręt Monitor z obrotową wieżą działową.

Faraday Michael, (1791-1867), odkryte przez niego 1831 zjawisko indukcji elektromagnetycznej przyczyniło się do powstania elektrodynamiki, prace zaś nad elektrolizą (1833–34), które doprowadziły go do sformułowania praw rządzących tym procesem (Faradaya prawa elektrolizy), stworzyły podstawy elektrochemii. Faraday odkrył również zjawisko samoindukcji, zbudował pierwszy model silnika elektrycznego; 1845 stwierdził, że diamagnetyzm jest powszechną właściwością materii, zaś odkryty przez niego paramagnetyzm — właściwością szczególną niektórych jej rodzajów. Faraday wprowadził pojęcie linii sił pola i wysunął twierdzenie, że ładunki elektr. działają na siebie za pomocą takiego pola; 1848 odkrył tzw. zjawisko Faradaya, mające wpływ na sformułowanie przez C.J. Maxwella elektromagnetycznej teorii światła. W 1825 odkrył benzen; skroplił większość znanych wówczas gazów, oprócz m.in. tlenu i azotu.

Fleming Alexander (1881-1955), 1929 odkrył enzym lizozym; w tymże roku odkrył bakteriostatyczne działanie pleśni pędzlaka i nazwał czynnik produkowany przez pędzlaka, wywołujący to działanie — penicillinum; 1932 ogłosił wyniki swych badań nad leczeniem penicyliną ropiejących ran, stwierdzając, że działa skuteczniej niż bakteriobójcze środki chemiczne; 1945 otrzymał Nagrodę Nobla (wspólnie z H.W. Floreyem i E.B. Chainem).

Fleming John Ambrose (1849-1945) współdziałał z G. Marconim w pracach nad radiotelegrafem; 1904 wynalazł diodę; sformułował regułę prawej dłoni; zajmował się także radiotelefonią i radiotelegrafią.

Ford Henry (1863-1947) założyciel Ford Motor Company, 1892 skonstruował swój pierwszy samochód; 1903 założył w Detroit wielki koncern przemysłu samochodowego (Ford Motor Company), którego zalążkiem była jego fabryka samochodów, stając się współtwórcą amerykańskiego przemysłu motoryzacyjnego; twórca metody organizacji pracy i zarządzania zw. Fordyzmem.

Fulton Robert (1765-1815), budowniczy statków wodnych, 1798–1801 zbudował 3 łodzie podwodne ze śrubą o napędzie ręcznym (zw. Nautilus), 1801–03 mały statek parowy, 1807 w Nowym Jorku pierwszy ekonomiczny parowiec pasażerski (zw. Clermont); 1812 zaprojektował parowy okręt wojenny Demologos, wodowany 1814.

Goodyear Charles (1800–60), wynalazł sposób wulkanizacji kauczuku, w którego wyniku otrzymał gumę.

Hargreaves James (1720-1778), 1765 zbudował pierwszą przędzarkę o pracy przerywanej, napędzaną ręcznie (wielowrzecionową); dzięki prostej konstrukcji i niskiej cenie maszyna Hargreavesa szybko się rozpowszechniła (mimo protestów zagrożonych bezrobociem chałupników, a nawet prób zniszczenia maszyn).

Hertz Heinrich Rudolf (1857-1894), autor pionierskich prac dotyczących fal elektromagnetycznych 1886 wytworzył je po raz pierwszy za pomocą oscylatora elektr. (zw. oscylatorem Hertza), następnie badał ich właściwości, tworząc podstawy rozwoju radiokomunikacji; 1887 zaobserwował zewnętrzne zjawisko fotoelektryczne, zajmował się również mechaniką teoretyczną.

Huntsman Benjamin (1704–1776), po wielu próbach otrzymał stal laną (staliwo) z minimalną ilością zanieczyszczeń; wynalazek ten miał duże znaczenie dla rozwoju przemysłu budowy maszyn.

Jacquard Joseph Marie (1752-1834),skonstruował maszynę do wiązania sieci, 1805 udoskonalił krosno przez zastosowanie dodatkowego urządzenia (mechanizm Żakarda) do wielobarwnego tkania wielowzorzystego (wzory przenosił Jacquard na karty perforowane sterujące ruchami nitek osnowy — było to pierwsze programowe sterowanie w technice światowej).

Kay John (1704-1764), 1730 uzyskał patent na skręcarkę do wytwarzania niedoprzędu z wełny czesankowej; 1733 wynalazł metodę szybkiego przerzucania czółenka, której powszechne zastosowanie w W. Brytanii (ok. 1760) było pośrednio jedną z przyczyną rewolucji przemysłowej XVIII w.

Lenoir Jean Joseph Étienne (1822-1900), 1860 skonstruował pierwszy zdolny do pracy silnik spalinowy (bez sprężania mieszanki, paliwem był gaz, zapłon elektryczny), 1863 — 3-kołowy pojazd napędzany silnikiem na gaz świetlny.

Liebig Justus (1803-1873), pierwszy chemik organik, pionier chemii rolnej; 1831 oprac. metody analizy elementarnej, udoskonalił technikę laboratoryjną, 1856 stwierdził redukujące właściwości glukozy, przeprowadził syntezę wielu związków org. (m.in. 1831 chloroformu, 1835 aldehydu octowego); badał przemianę materii u roślin i zwierząt; sformułował i udowodnił teorię mineralnego odżywiania się roślin (Chemia z zastosowaniem do rolnictwa i fizjologii 1840) i tym samym przyczynił się do rozpowszechnienia nawozów mineralnych; współtwórca chemii rolnej; autor prawa minimum (tzw. prawa L.).

Łukasiewicz Ignacy (1822-1882), pionier europejskiego przemysłu naftowego; 1852 w wyniku destylacji ropy naftowej wydzielił naftę, 1853 skonstruował lampę naftową, wprowadził oświetlenie naftowe w szpitalu lwowskim; 1854 zał. w Bóbrce pierwszą w Polsce kopalnię ropy naftowej (w której zastosował 1862 metodę wiercenia udarowego wolnospadowego), a 1856 wUlaszowicach (k. Jasła) — pierwszą w Polsce destylarnię ropy naftowej.

Marconi Guglielmo (1874-1937), pionier radiotelegrafi, wynalazca radia; pionier radiotechniki; stosując oscylator Hertza jako generator fal elektromagnet., koherer Brandly'ego jako ich detektor oraz wynalezioną przez siebie antenę, 1895–97 zbudował urządzenie radiotechn. — zespół nadawczo-odbiorczy — pozwalające przesyłać na odległość sygnały radiowe, zakodowane alfabetem telegraficznym (Morse'a); 1896 uzyskał radiotelegraf. łączność lokalną, 1899 — przez cieśn. La Manche, a 1902 — przez O. Atlantycki; 1897 zał. w W. Brytanii towarzystwo akcyjne Marconi Wireless Telegraph Co; 1909 otrzymał Nagrodę Nobla w dziedzinie fizyki (wspólnie z K.F. Braunem).

Maiman Theodor 1960 roku zademonstrował laser rubinowy, wytwarzający niezwykle spójną i monochromatyczną wiązkę światła.

Martin Pierre Émilie (1824-1915); 1862–64 zbudował piec płomienny do wytopu stali oparty na wynalazku braci W. i F. Siemens (martenowski proces) i rozwinął produkcję stali (z surówki z dodatkiem złomu stalowego) oraz opracował metody jej uszlachetniania (1867 jego stal uzyskała złoty medal na Wystawie w Paryżu).

Maxim Hiram Stevens (1840-1916), 1883 zbudował pierwszy karabin maszyn. (kaliber 11 mm, szybkostrzelność do 600 strzałów na min), później działo szybkostrzelne (kaliber 37 mm); ok. 1894 prowadził pionierskie prace nad konstrukcją samolotu.

Morse Samuel Finley Breese (1791-1872), 1823 opatentował maszynę do cięcia marmuru; 1835–38 zbudował pierwszy elektromagnetyczny aparat telegraficzny 1840 stworzył dla niego specjalny alfabet telegraficzny (alfabet Morse'a); wprowadził w USA dagerotypię.

Nobel Alfred Bernhard (1833-1896), wynalazca dynamitu (1866), tzw. żelatyny wybuchowej (1875), balistytu (1888) i kilku innych środków wybuchowych (zgłosił ponad 300 wniosków patentowych). Z jego inicjatywy powstała fundacja przyznająca Nagrodę Nobla.

Otto Nikolaus August (1832-1891), współpracował z E. Langenem; 1861 podjęli pierwsze próby zbudowania silnika 4-suwowego, a 1867 zbudowali atmosferę (bez sprężania paliwa) silnik spalinowy tłokowy 2-suwowy i zał. firmę wytwarzającą takie silniki; za silnik atmosferyczny otrzymali 1867 złoty medal na wystawie światowej w Paryżu; 1876 skonstruowali 4-suwowy spalinowy silnik tłokowy (zw. silnikiem Otta) na gaz świetlny ze sprężaniem mieszanki i zapłonem elektrycznym, w silniku tym realizowali koncepcję obiegu cieplnego podaną 1862 przez A. Beau de Rochasa.

Parsons Charles Algernon (1854-1931), 1884 wynalazł parową, wielostopniową turbinę reakcyjną i pierwszy zastosował ją do produkcji turbogeneratorów; 1889 zał. duże zakłady produkujące turbiny parowe i maszyny elektr.; od 1894 pracował nad zastosowaniem turbiny parowej do napędu statków wodnych; 1897 statek Turbinia, z opracowanym przez Pareona układem bezpośredniego napędu turbinami, osiągnął prędkość 34,5 węzła; w zakładach Parsona były też budowane turbiny napędowe pionierskich okrętów i statków, m.in. pancernika Dreadnought i liniowca pasażerskiego Mauretania; Parsons był także konstruktorem i producentem szkieł i urządzeń optycznych, m.in. teleskopów astrologicznych.

Popow Aleksandr (1859-1906), pionier radiotechniki; opierając się na doświadczeniach H.R. Hertza badał właściwości propagacyjne fal elektromagnetycznych; pierwszy użył anteny, przyłączając do koherera Branly'ego odcinek przewodu wyniesionego w górę, i 1894 zbudował urządzenie pozwalające rejestrować wyładowania atmosferyczne (tzw. detektor burz); 1895–97 zbudował, niezależnie od G. Marconiego, zespół nadawczo-odbiorczy umożliwiający przesyłanie na odległość (5 km) sygnałów radiowych, zakodowanych alfabetem telegraficznym (Morse'a); dalsze eksperymenty doprowadziły do uzyskania łączności radiotelegraficznej na odległość 130 km; zastosował też odbiór na słuchawkę oraz strojenie odbiornika.

Siemens Friedrich(1826-1906) i Siemens Wilhelm (1823-1883), 1856 skonstruowali, piec z regeneracją ciepła spalin, zastosowany do przemysłowej produkcji szkła.

Siemens Ernst Werner (1816-1892), 1847 skonstruował elektromagnetyczny, synchroniczno-współfazowy aparat telegraficzny; budował linie telegraficzne; 1866 wynalazł samowzbudną prądnicę elektryczną prądu stałego, 1879 zbudował elektrowóz napędzany prądem o napięciu 150 V, doprowadzonym za pomocą trzeciej szyny, 1887 skonstruował fotometr selenowy.

Solvay Ernest Gaston (1838-1922), 1861–63 opracował przemysłową metodę otrzymywania sody (sodu węglan), zw. też metodą amoniakalną; metoda ta, jako bardziej ekonomiczna wyparła metodę N. Leblanca.

Stephenson George (1781-1848), 1814 zbudował parowóz Blücher, a 1829 parowóz Rakieta (pierwowzór wielu późniejszych parowozów); 1823 zał. pierwszą w świecie fabrykę parowozów; 1825 zbudował pierwszą linię kolei publicznej z Stockton-on-Tees do Darlington; 1837 zastosował w parowozach mechanizm kulisowy; przyczynił się znacznie do rozwoju transportu kolejowego; razem z synem współpracował przy budowie wielu linii kolejowych w W. Brytanii; kilka swych lokomotyw dostarczył do Stanów Zjednoczonych.

Tesla Nikola (1856-1943), 1891 wynalazł transformator elektryczny wielkiej częstotliwości (tzw. transformator Tesla); konstruktor maszyn i układów elektrycznych; 1898 zbudował radiostację o mocy 200 kW.

Watt James (1736-1819), wynalazca, m.in. udoskonalonego przemysłowego silnika parowego; 1769 ulepszył atmosferyczny silnik parowy Th. Newcomena, 1782 zbudował silnik parowy dwustronnego działania, 1788 — odśrodkowy regulator prędkości obrotowej (regulator Watta); 1755 razem z M. Boultonem zał. w Soho pod Birmingham pierwszą na świecie wytwórnię maszyn parowych, do 1800 wytwórnia ta wyprodukowała 250 maszyn.

Whittle Frank (1907-1996), 1930 opatentował silnik turboodrzutowy (zbud. 1937).

Wöhler Friedrich (1800-1882) 1828 po raz pierwszy w dziejach chemii otrzymał związek organiczny — mocznik, obalając tym samym teorię siły życiowej; otrzymał metaliczny glin (1827) i beryl (1828); odkrył węglik wapnia i opracował metodę otrzymywania z niego acetylenu; otrzymał i opisał wiele związków organicznych.

Wright Wilbur (1867–1912) i Wright Orville (1871–1948), 1896–1903 zbudowali wiele szybowców, na których dokonali lotów ślizgowych, 1903 — pierwsze loty samolotem własnej konstrukcji z silnikiem spalinowym; 1908 pierwszy lot z pasażerem; 1909 zał. w USA wytwórnię samolotów i szkołę pilotażu.

Przedsiębiorcy i politycy

Agnelli Giovanni (1866-1945), jeden z założycieli (1899) firmy Fiat i jej prezes od 1920; znakomity organizator przemysłu, jeszcze przed I wojną światową wprowadził masową produkcję samochodów w zakładach w Turynie.

Bismarck Otto (1815-1898), 1862 mianowany pruskim premierem i ministrem spraw zagranicznych, podjął walkę z liberalną większością sejmową; przeprowadził reformę wojskową (m.in. zwiększenie stanu armii do 300 tys.). Dążył do zjednoczenia Niemiec pod hegemonią Prus; W polityce wewnętrznej podjął 1871 walkę z opozycją katolicką (Kulturkampf) oraz socjalistami (ustawy przeciwko socjalistom 1878–90); w celu pozyskania klasy robotniczej przeprowadził (rozpoczęte 1881) reformy społeczne, m.in. skrócenie dnia pracy, 1886 utworzono Komisję Kolonizacyjną. Narastające trudności Niemiec w polityce międzynarodowej i wewnętrznej doprowadziły 1890 do dymisji Bismarcka.

Carnegie Andrew (1835-1919), właściciel wielkich zakładów przemysłu stalowego, zw. królem stali; 1901 wycofał się z działalności gospodarczej i poświęcił działalności filantropijnej oraz społ.-polit.; większą część majątku przeznaczył na fundacje nauk. i społ., m.in. na budowę Carnegie Hall.

Dawes Charles Gates (1865-1951), amerykański polityk i finansista; 1924 autor tzw. planu Dawesa, ustalającego kwoty i terminy spłat niemieckich reparacji wojennych po I wojnie światowej. Zakładał on iż Niemcy muszą otrzymać kerdyty międzynarodowe na rozwój gospodarki, co miało umożliwić spłatę odszkodowań. Pozwoliło to na poważny wzrost potencjału gospodarczego i militarnego kraju. 1925 Pokojowa Nagroda Nobla.

Dodge J. i H., od 1915 założyciele firmy jednej z marek amerykańskich samochodów osobowych i ciężarowych. Przejął ją 1928 koncern Chryslera.

Eiffel Gustave Alexandre (1832-1923), specjalista od konstrukcji żeliwnych i żeliwno-stalowych; mosty (most Aleksandra w Paryżu 1900), wiadukty (kol. koło Garabit 1882), śluzy, konstrukcja posągu Wolności w Nowym Jorku; gł. dzieło — wieża Eiffla; prowadził też badania nad opływem płatów nośnych, śmigieł itp.Swoimi śmiałymi koncepcjami wpłynął znacznie na rozwój architektury współczesnej, zarówno w zakresie nowatorskich efektów przestrzennych jakie daje konstrukcja kratowa, jak również nowej estetyki realizowanej w metalu.

Erhard Ludwig (1897-1977), 1948–49 jako przewodniczący specjalnej komisji, wywarł decydujący wpływ na przeprowadzenie reformy walutowej w zach. strefach okupacyjnych w Niemczech po II wojnie światowej; uważany za „ojca zachodnioniemieckiego cudu gospodarczego” i jednego z twórców społecznej gospodarki rynkowej („dobrobyt dla wszystkich”).

Eastman George (1854-1932), wynalazca, założyciel firmy Kodak (Eastman Kodak Company); pierwszy rozpoczął produkcję: 1884 — błon zwojowych na podłożu papierowym, 1888 — błon zwojowych na celuloidzie (przegrał później proces o prawa patentowe z H. Goodwinem), 1891 — błon fot. do ładowania w świetle dziennym (patent kupiony od S.N. Turnera); wyprodukowany przez Eastmana 1888 prosty aparat fot. Kodak, pierwszy z aparatów na błonę zwojową, rozpowszechnił na wielką skalę fotografię amatorską; dużą część ze swoich ogromnych dochodów Eastman przeznaczył na cele charytatywne, gł. na rozwój nauki.

Gates Bill, właśc. William Henry Gates III (1955-), amer. programista komputerowy, przemysłowiec; założyciel i prezes Microsoft Corporation; współtwórca systemu operacyjnego MS-DOS; autor książki o Internecie i nowych możliwościach przekazu informacji „Droga ku przyszłości”.

Girard Philippe (1775-1845), francuski mechanik i wynalazca; jeden z organizatorów przemysłu włókienniczego w Królestwie Polskim; 1825–44 ekspert rządu Królestwa Polskiego i Banku Polskiego; 1810 wynalazł metodę przędzenia lnu na mokro; 1831 zorganizował przędzalnię w Marymoncie pod Warszawą, a 1833 przeniósł do Rudy Guzowskiej, nazwanej później od jego nazwiska Żyrardowem; zorganizował tam dużą fabrykę wyrobów lnianych; 1844 powrócił do Francji.

Hoover Herbert Clark (1874-1964) polityk amer.; podczas I wojny światowej i po niej organizator i administrator amer. pomocy charytatywnej dla Europy; 1929–33 prezydent USA; W czasie Wielkiego Kryzysu podjął kroki zapobiegawcze (m.in. ograniczył roboty publiczne), ale przeciwstawił się ingerencji państwa w gospodarkę oraz destabilizacji budżetu. Był głównym krytykiem tzw. nowego ładu. 1931 wprowadził roczne moratorium na spłatę długów wojennych przez państwa europejskie; po II wojnie świat. ponownie kierował amer. pomocą żywnościową dla zagranicy.

Kreuger Ivar – szwedzki przemysłowiec. W roku 1925 Sejm Ustawodawczy uchwalił upaństwowienie polskiego przemysłu zapałczanego i utworzenie Polskiego Monopolu Zapałczanego. Wtedy to szwedzki finansista Ivar Kreuger zwany królem zapałczanym wydzierżawił polski przemysł zapałczany. Do tego milionera należało przed wojną 75 % przemysłu zapałczanego.

Krupp Alfred (1812–87), rozbudował zakład, tworząc jeden z największych w świecie koncernów zbrojeniowych. W okresie międzywojennym Krupp był dostawcą broni na skalę światową, poparł przejęcie władzy przez Hitlera; w czasie II wojny światowej zakłady Kruppa były podstawą niemieckiego przemysłu zbrojeniowego, zatrudniały przymusowo ludzi z krajów okupowanych.

Lesseps Ferdinand Marie wicehrabia,(1805-1894), francuski dyplomata, inżynier; 1833 konsul w Kairze; 1848–49 poseł w Madrycie; 1854 uzyskał koncesję na budowę Kanału Sueskiego (otwarty dla żeglugi 1869); 1881 założył towarzystwo budowy Kanału Panamskiego, które 1889 zbankrutowało (tzw. afera panamska).

Malinowski Ernest Adam, (1818-1899), inżynier budowniczy; twórca Ferrccarril Central Trasandinc w Peru — najwyżej położonej linii kolejowej świata, w Limie zasłużył się fortyfikowaniem wybrzeża (zwł. portu Callao); zaprojektował i 1872–76 kierował budową linii kolejowej Callao–La Oroya, sięgającej do wys. 4769 m n.p.m. (najwyżej położona droga kolejowa na świecie).

Michelin André (1853–1931) i Édouard (1859–1940); 1891 zastosowali rozbieralną oponę pneumatyczną z dętką (wynalezioną przez Édouarda — dyrektora zakładów wyrobów gumowych) do kół rowerowych, 1894 — do kół pojazdów konnych, a 1895 — do kół pojazdów samochodowych. Założony przez nich koncen był właścielem m.in. fabryki samochodów Citroen (w latach 1935-1976). Obecnie potentat przemysłu gumowego – jeden z pieciu największych producentów opon na świecie.

Morgan John Pierpont (1837-1913), amer. finansista i przemysłowiec, założyciel banku J.P. Morgan &Co., jednego z najpoważniejszych w Ameryce, finansował fabryki włókiennicze, kopalnie, kontrolował banki, towarzystwa ubezpieczeniowe, linie żeglugowe i in.; znany kolekcjoner dzieł sztuki; jego biblioteka została przekształcona (1924) w fundację.

Morita Aikio (1921-1999) Po zakończeniu II Wojny Światowej, w 1946 roku, Morita wraz ze wspólnikiem Masaru Ibuka założył firmę Tokyo Tsushin Denki, która w 1958 zmieniła nazwę na Sony. Do najbardziej znanych osiągnięć Sony należą: opracowanie kineskopów Trinitron, magnetowidów formatu Betamax, Walkmana, współpraca przy tworzeniu CD, opracowanie standardu video 8 mm i MiniDiscu. Akio Morita był jednym z najbardziej znanych przedstwicieli japońskiego przemysłu.

Philips Gerard – w roku 1891 założył fabrykę oświetleń elektrycznych w holenderskim Eindhoven. Dał początek wielkiemu koncernowi elektrotechnicznemu.

Nixon Richard Milhous (1913-1994), amer. polityk, prawnik; 1969–74 prezydent USA z ramienia Partii Republikańskiej; przy współpracy H. Kissingera zapoczątkował politykę odprężenia w stosunkach z ZSRR (nawiązał rozmowy dotyczące redukcji zbrojeń strategicznych – układ SALT I) i Chinami (zniósł embargo handlowe dotyczące tego kraju); doprowadził do wycofania się USA z wojny wietnamskiej i podpisania (27 I 1973) w Paryżu traktatu pokojowego z Wietnamem; W polityce wewnętrznej napotkał na opór większości demokratycznej w Kongresie. Jego rządowi nie udało się ograniczyć tempa inflacji i przezwyciężyć pogłębiającej się recsji gospodarczej. VII 1974 postawiony przez Kongres w stan oskarżenia w wyniku afery Watergate, 9 VIII zrzekł się urzędu (jako pierwszy w historii USA); objęty przez prez. G. Forda pełną amnestią.

Raiffeisen Friedrich Wilhelm (1818-1888), pionier niemieckiego i światowego ruchu spółdzielczego; jako wójt, w celu ratowania miejscowych chłopów przed lichwą, zał. 1862 pierwszą w historii spółdzielczości kasę pożyczkową, której zasady zdobyły sobie popularność w całych Niemczech, a następnie w wielu innych krajach; w Polsce, wg wzorów kas Raiffeisena, organizował spółdzielnie F. Stefczyk.

Rockefeller John Davison (1839-1937), amer. przemysłowiec i filantrop; pionier przemysłu naftowego w USA; 1865 z bratem, Williamem zał. 2 firmy przetwórstwa ropy naftowej, w tym Standard Oil Co., którą od 1870 kierował i przekształcił w przedsiębiorstwo kontrolujące od lat 70. XIX w. większość wydobycia, produkcji i dystrybucji ropy naftowej w USA (Mobil Corporation); na czele firmy stał do czasu jej rozwiązania; od lat 90. działał też jako filantrop: 1892 ufundował uniwersytet w Chicago, 1901 Instytut Rockefellera zajmujący się badaniami medycznymi, 1913 Fundację — Fundację Rockefellera.

Roosevelt Franklin Delano (1882-1945), amer. polityk, prawnik, demokrata, 1933–45 prezydent USA z ramienia Partii Demokratycznej (wybrany 4-krotnie); w polityce wewnętrznej współtwórca i realizator programu reform New Deal; 1933 nawiązał stosunki dyplomatyczne z ZSRR; wobec Ameryki Łacińskiej od 1933 prowadził politykę dobrego sąsiedztwa; kontynuator polityki izolacjonizmu, od której odstąpił podczas II wojny światowej; w jej początkowym okresie doprowadził do przyjęcia Lend-Lease Act (1941); 1941 współautor i sygnatariusz Karty Atlantyckiej; po przystąpieniu USA do wojny rzecznik ścisłej współpracy aliantów, odegrał dużą rolę w kształtowaniu ich planów militarnych i dyplomacji; uczestnik konferencji międzynarodowej, m.in. w Casablance i Kairze oraz spotkań tzw. wielkiej trójki (z W. Churchillem i Stalinem) w Teheranie i Jałcie; współtwórca powojennego ładu światowego, zwolennik utworzenia ONZ.

Rothschild Mayer Amschel (1744–1812) pochodzi z jednej z najbogatszych rodzin bankierskich; był protoplastą rodu, który 1766 zał., w rodzinnym Frankfurcie n. Menem, dom bankowy, wkrótce zaangażowany w operacje finansowe całej Europy; Jego synowie rozwijali bankowość w całej Europie.

Reagan Ronald Wilson (1911- ) polityk amer., od 1962 działacz Partii Republikańskiej; 1967–75 gubernator Kalifornii; 1981–89 prezydent USA, reprezentant konserwatywnych środowisk republikańskich; realizował politykę gospodarczą zw. reaganomiką (konsekwentny liberalizm gospodarczy, redukcja podatków dochodowych, budżetu federalnego, ograniczenie programów socjalnych państwa), która przyniosła znaczny wzrost gospodarczy; w polityce zagranicznej dążył do odbudowy pozycji USA jako mocarstwa światowego, m.in. przez rozbudowę potencjału militarnego (wzrost wydatków na zbrojenia i nowe programy zbrojeniowe, m.in. 1983 Inicjatywa Obrony Strategicznej, czyli SDI); jednocześnie prowadził z ZSRR rokowania rozbrojeniowe: od 1982 START, 4-krotne spotkania na szczycie z M.S. Gorbaczowem, 1987 układ INF (likwidacja rakiet średniego zasięgu); 1983 podjął decyzję o interwencji w Grenadzie; założeniem swojej polityki zagranicznej (1985, tzw. doktryna Regana) uczynił popieranie ruchów antykomunistycznych, co realizował m.in. wobec Nikaragui i krajów Europy Środk.-Wsch. (wsparcie dla Solidarności); częściowo uwolniony przez Kongres od odpowiedzialności za aferę Iran-contras; popularny w kraju, przyczynił się do wzrostu prestiżu USA w świecie.

Thatcher Margaret Hilda (1925- ), polityk bryt., z wykształcenia chemik i prawnik; 1959–92 czł. Izby Gmin z ramienia Partii Konserwatywnej; 1970–74 min. oświaty i nauki; 1975–90 przywódca Partii Konserwatywnej i 1979–90 premier W. Brytanii (jako pierwsza kobieta). Realizowała liberalną politykę ekonomiczną inspirowaną m.in. koncepcjami monetaryzmu, określaną jako thatcherism; podkreślała rolę jednostki i indywidualnej przedsiębiorczości; ograniczała zakres ingerencji państwa w funkcjonowanie gł. gałęzi przemysłu oraz udział sektora publ. w gospodarce na rzecz prywatnego; wprowadziła rygorystyczną kontrolę wydatków publ. i redukowała wydatki na cele socjalne; przeciwstawiła się żądaniom związków zaw., doprowadzając do znacznego ograniczenia ich wpływów. Efektem tych działań było zdławienie inflacji, wzrost wydajności pracy i ożywienie gospodarki oraz wzrost poparcia warstw średnich dla Partii Konserwatywnej. Politykę zagr. i obronną Thatcher oparła na zasadzie bliskiej współpracy z USA (tzw. stosunki specjalne), podkreślaniu znaczenia NATO oraz umacnianiu bryt. sił nuklearnych; 1982 odpowiedziała zbrojnie na argentyński atak na Falklandy. Zdecydowana i nieustępliwa (zw. Żelazną Damą), swą polityką gosp. i zagr. umocniła międzynarodowe znaczenie W. Brytanii. W końcu lat 80. jej skrajnie liberalne posunięcia...