Układy i ....pdf

Układ krąŜenia krwi składa się z naczyń krwionośnych (tętnic, Ŝył, naczyń włosowatych) oraz serca.

Tętnice są naczyniami, którymi krew jest rozprowadzana z serca do wszystkich części ciała, natomiast

Ŝyłami powraca ponownie do serca. WyróŜnia się dwa układy krąŜenia, czyli przepływu krwi w

organizmie: duŜy i mały tzw. płucny. W duŜym układzie krąŜenia krew utlenowana (bogata w tlen)

wypływa z lewej komory serca do duŜych tętnic, a następnie przechodząc przez sieć naczyń

włosowatych we wszystkich narządach ciała, powraca jako krew nieutlenowana (uboga w tlen) do

prawego przedsionka serca. W płucnym układzie krąŜenia krew nieutlenowana wypompowywana jest

z prawej komory do tętnic płucnych, następnie wypełnia sieć naczyń włosowatych w płucach i powraca

Ŝyłami płucnymi, jako krew utlenowana, do lewego przedsionka serca.

Budowa serca:

Serce jest pompą ssąco-tłoczącą, połoŜoną w klatce piersiowej w śródpiersiu środkowym. Z zewnątrz

otoczone jest workiem zwanym osierdziem. Serce jest mięśniem o specyficznej, unikalnej budowie,

zupełnie róŜnej od budowy mięśni szkieletowych, czy teŜ mięśniówki gładkiej. Serce dzielimy na cztery

części tzw. jamy serca: dwa przedsionki i dwie komory. Od wewnątrz jamy serca wyścielone są

warstwą tkanki łącznej zwanej wsierdziem. Pojemność wszystkich jam serca wynosi 500-750 ml

Biorąc pod uwagę rodzaj krwi przepływającej przez serce jego lewą część tj. przedsionek lewy i

komorę lewą, nazywa się "serce lewe" lub tętnicze, część zaś prawą tj. przedsionek prawy i prawą

komorę "serce prawe" lub Ŝylne. Przedsionki serca mają ścianę znacznie cieńszą od ścian komór.

Przedsionki (prawy od lewego) i komory (prawa od lewej) oddzielone są przegrodami przedsionkową i

komorową. Przedsionek prawy łączy się z prawą komora przez zastawkę trójdzielną, a lewy z lewą

komorą przez zastawkę dwudzielną (mitralną). Prawy przedsionek otrzymuje krew odtlenowaną

powracającą Ŝyłami z całego ciała i dostarcza ją przez zastawkę trójdzielną do prawej komory. Prawa

komora pompuje krew przez zastawkę tętnicy płucnej do tętnicy płucnej i następnie do płuc. Do

lewego przedsionka utlenowana krew wpływa Ŝyłami płucnymi i następnie przepływa przez zastawkę

mitralną do lewej komory. Lewa komora pompuje krew przez zastawkę aortalną do głównej tętnicy

ciała zwanej aortą i dalej naczyniami na obwód. Między poszczególnymi jamami serca oraz między

jamami serca i duŜymi naczyniami znajdują się zastawki serca regulujące przepływ krwi.

Naczynia serca czyli naczynia wie ń cowe:

Do nieprzerwanej pracy serce potrzebuje tlenu i substancji odŜywczych. Im bije ono szybciej np.

podczas wysiłku lub zdenerwowania, tym więcej potrzebuje tlenu. Krew dopływa do serca przez

tętnice wieńcowe prawą i lewą, których początek znajduje się tuŜ ponad zastawką aorty w jej opuszce,

a następnie oplatają one mięsień sercowy i dzieląc się na drobne gałązki wnikają w jego głąb do

komórek mięśnia sercowego. Przez serce przepływają dwa prądy krwi: krąŜenie przez jamy serca i

krąŜenie wieńcowe, zaopatrujące ściany serca. KrąŜenie wieńcowe tworzy niezwykle bogatą sieć

naczyń wieńcowych, która przy przeroście mięśnia sercowego nie zwiększa się co powoduje jego

gorsze zaopatrzenie w krew. Zdolność naczyń wieńcowych do tworzenia krąŜenia obocznego,

omijającego miejsca przewęŜone lub zamknięte, w wielu wypadkach warunkuje Ŝycie chorego,

zwłaszcza gdy dojdzie do nagłego zamknięcia światła większej gałęzi lub pnia tętnicy wieńcowej.

Układ przewodz ą cy serca:

Praca serca polega na naprzemiennych, rytmicznych skurczach i rozkurczach. Jego prawidłowa

czynność zaleŜy w duŜym stopniu od impulsów elektrycznych powstających w samym mięśniu serca,

niezaleŜnie od układu nerwowego. Serce człowieka posiada zdolność wytwarzania bodźców

elektrycznych, które rozchodząc się w nim, pobudzają je do pracy. Układ nerwowy wpływa na

czynność serca głównie przez przyspieszanie lub zwalnianie jego akcji.

Wyspecjalizowana tkanka mięśnia sercowego, tzw. tkanka nerwowo-mięśniowa, układa się w dwa

węzły: zatokowy i przedsionkowo-komorowy oraz odchodzące od nich włókna. W warunkach

fizjologicznych bodźce do skurczów mięśnia sercowego powstają w węźle zatokowo-przedsionkowym.

Jest on głównym rozrusznikiem serca, a jego impulsy rozchodzą się do przedsionków i następnie

przez węzeł przedsionkowo-komorowy do komór, pobudzając je do skurczu. Impulsy te przewodzone

są równieŜ przez inne tkanki aŜ na powierzchnię skóry, gdzie moŜna je zarejestrować w postaci

elektrokardiogramu. Zaburzenia w przewodzeniu bodźców w sercu mogą być przyczyną bloków

przewodnictwa, natomiast nieprawidłowa czynność rozrusznika zatokowego lub wzmoŜona,

nadmierna pobudliwość pozazatokowych ośrodków bodźcotwórczych, są przyczyną zaburzeń rytmu

serca, które odczuwać moŜna w postaci napadów kołatania czy niemiarowego bicia.

UKŁAD NERWOWY

| Obwodowy układ nerwowy | O ś rodkowy układ nerwowy (OUN) | Układ autonomiczny |

Ukrwienie mózgu | Przewodnictwo nerwowe | Opony i płyn mózgowo-rdzeniowy |

Podstawowym elementem składowym układu nerwowego jest neuron, czyli komórka nerwowa. W

neuronie wyróŜnia się ciało komórki i dwa rodzaje wypustek: wypustkę długą -akson i liczne wypustki

krótkie -dendryty. Liczbę neuronów szacuje się na około 30 miliardów. Ze względu na pełnione funkcje

w układzie nerwowym wyróŜnia się neurony czuciowe, ruchowe i pośrednie.

Układ nerwowy składa się z części ośrodkowej (centralnej) i obwodowej Jego zadaniem jest

zapewnienie stałego kontaktu organizmu ze środowiskiem zewnętrznym oraz integrację narządów

wewnętrznych. Kontakt ze światem zewnętrznym zapewniają narządy zmysłów, natomiast doznania z

narządów wewnętrznych rejestrowane są przez zakończenia czuciowe w poszczególnych narządach.

Układ nerwowy rejestruje, przekazuje i analizuje napływające pobudzenia z zakończeń czuciowych

oraz bierze udział w realizacji prawidłowych reakcji adaptacyjnych na zmieniające się warunki świata

zewnętrznego i środowiska wewnętrznego. Podstawowe reakcje adaptacyjne są wrodzone (np.

reakcje odruchowe), inne wykształcają się w trakcie Ŝycia osobniczego (np. reakcje psychiczne).

Poszczególne komórki nerwowe łączą się ze sobą poprzez złącza (synapsy), które pośredniczą w

przekazywaniu informacji. Komórkom nerwowym towarzyszą komórki glejowe, które spełniają funkcje

pomocnicze (odŜywcze, izolacyjne, podporowe).

Obwodowy układ nerwowy:

Obwodowy układ nerwowy tworzą korzenie rdzeniowe i nerwy obwodowe. Układ ten odpowiada za

odbiór doznań czuciowych oraz przewodzi pobudzenia z ośrodków nerwowych (rdzeń, mózg) do

narządów wykonawczych (mięśni, gruczołów dokrewnych). Nerwy obwodowe zbudowane są z włókien

nerwowych ruchowych, czuciowych i autonomicznych. Włókna ruchowe i autonomiczne przewodzą

pobudzenia do narządów wykonawczych (mięśni, gruczołów wydzielania wewnętrznego). Włókna

czuciowe są dendrytami i przewodzą pobudzenia do ośrodków nerwowych.

O ś rodkowy układ nerwowy (OUN):

Ośrodkowy układ nerwowy obejmuje mózgowie (mózg, pień mózgu i móŜdŜek) oraz rdzeń kręgowy.

OUN poddaje rejestracji i analizie pobudzania dopływające z układu obwodowego i zapewnia

prawidłową reakcję organizmu na te bodźce. Największą część mózgu stanowią półkule mózgu, które

dzieli się na cztery płaty: czołowy, ciemieniowy, skroniowy i potyliczny. KaŜdy z płatów związany jest z

określonymi funkcjami. Płat czołowy z czynnościami ruchowymi i psychicznymi. Uszkodzenie tego

płata jest przyczyną niedowładów lub poraŜenia kończyn, a w niektórych wypadkach moŜe ujawniać

się zaburzeniami cech osobowości. Płat ciemieniowy bierze udział w analizie doznań czuciowych, a

następstwem uszkodzenia tego płata jest przeciwstronna niedoczulica. W płacie potylicznym znajdują

się ośrodki wzrokowe. Jeśli dojdzie do upośledzenia funkcji tego płata, pacjent będzie miał zaburzenia

w polu widzenia. Analiza doznań słuchowych odbywa się w płacie skroniowym.

Zewnętrzną powierzchnię półkul mózgowych pokrywa kora mózgowa. Uszkodzenie kory mózgowej

moŜe doprowadzić do zaburzeń funkcji związanej z uszkodzonym obszarem (np. niedowład,

zaburzenia mowy, niedowidzenie) lub wyzwolić nadmierną aktywność komórek leŜących w

sąsiedztwie uszkodzenia. Taka nadpobudliwość moŜe być przyczyną wystąpienia napadów

padaczkowych. Od komórek nerwowych kory mózgu do struktur pnia mózgu przebiegają włókna

łączące, które tworzą istotę białą mózgu. We wnętrzu półkul mózgowych znajdują się skupiska

komórek nerwowych, tzw. zwoje podstawy, które regulują napięcie mięśniowe oraz zapewniają

kontrolę ruchów zautomatyzowanych. Uszkodzenia zwojów podstawy wyraŜają się zaburzeniami

ruchowymi i postawy ciała.

Pień mózgu stanowi połączenie między półkulami mózgu i rdzeniem kręgowym. W obrębie pnia

mózgu znajduje się szereg ośrodków odpowiedzialnych za funkcjonowanie najwaŜniejszych dla Ŝycia

czynności, jak oddychanie, praca serca, przemiana materii i regulacja temperatury.

MóŜdŜek moduluje napięcie mięśni i wpływa na utrzymanie prawidłowej postawy ciała. Uszkodzenie

móŜdŜku doprowadza do zaburzeń w wykonywaniu ruchów precyzyjnych oraz powoduje trudności w

utrzymywaniu równowagi.

Rdzeń kręgowy znajduje się w kanale kręgowym i pośredniczy w przekazywaniu pobudzeń

czuciowych do mózgu oraz bodźców wykonawczych do nerwów obwodowych.

Na przekroju poprzecznym rdzenia kręgowego widoczne są skupiska komórek nerwowych (istota

szara), które zajmują centralną część rdzenia. Istota szara ułoŜona jest w kształcie litery "H", tworząc

rogi tylne (grzbietowe) i rogi przednie (brzuszne). Do rogów grzbietowych dochodzą korzenie

grzbietowe, które pośredniczą w przekazywaniu pobudzeń czuciowych. W rogach przednich

zgrupowane są neurony ruchowe, których wypustki unerwiają komórki mięśniowe. Zewnętrzną

warstwę rdzenia stanowi istota biała utworzona z włókien nerwowych.

Układ autonomiczny (wegetatywny):

Układ autonomiczny kieruje czynnościami narządów wewnętrznych a zwłaszcza funkcją układu

sercowo-naczyniowego, oddechowego, pokarmowego i przemiany materii. Jest czynnościowo ściśle

połączony z układem hormonalnym. Ośrodki sterujące tego układu znajdują się w ośrodkowym

układzie nerwowym. Układ ten dzieli się na dwie części:

a. układ współczulny (sympatyczny),

b. układ przywspółczulny (parasympatyczny).

Ośrodki układu sympatycznego zlokalizowane są w bocznych rogach rdzenia kręgowego w odcinku

piersiowym i lędźwiowym.

Ośrodki parasympatyczne znajdują się w międzymózgowiu i odcinku krzyŜowym rdzenia kręgowego.

Ukrwienie mózgu:

Krew doprowadzana jest do mózgu przez 2 tętnice szyjne i 2 tętnice kręgowe. Mózg otrzymuje

znacznie więcej krwi aniŜeli inne narządy. Mimo iŜ masa mózgu wynosi tylko około 2% cięŜaru ciała to

przez mózg przepływa aŜ 15% krąŜącej krwi. Taki dopływ krwi zabezpiecza odpowiednią podaŜ tlenu i

glukozy, które są niezbędne dla utrzymania prawidłowej funkcji mózgu. Wiadomo, iŜ zapotrzebowanie

mózgu na tlen jest 10-krotnie większe niŜ np. mięśnia sercowego. Mózg zuŜywa 20% tlenu

przyswajalnego przez cały organizm.

Przewodnictwo nerwowe:

Jedną z podstawowych właściwości komórek nerwowych jest zdolność do wytwarzania i

przewodzenia pobudzeń nerwowych. Szybkość przewodzenia pobudzeń elektrycznych zaleŜy od

średnicy włókien nerwowych. Nerwy obwodowe zbudowane są z włókien grubych, średnich i cienkich,

a szybkość przewodzenia w nerwie obwodowym zaleŜy od ilości poszczególnych włókien tworzących

dany nerw.

Szybkość przewodzenia w nerwach obwodowych maleje przy obniŜaniu temperatury lub w trakcie

niedokrwienia nerwu, a takŜe wskutek działania róŜnych czynników uszkadzających (urazy, zatrucia,

zaburzenia przemiany materii np. w cukrzycy).

Opony i płyn mózgowo-rdzeniowy:

Mózg i rdzeń kręgowy otoczone są przez 3 opony: twardą, pajęczynówkę i miękką. Pomiędzy oponą

pajęczynówkową i miękką znajduje się przestrzeń wypełniona płynem mózgowo-rdzeniowym.

Podstawowe znaczenie opon i płynu mózgowo-rdzeniowego to ochrona mózgu przed wstrząsami i

urazami mechanicznymi.

Prawidłowy płyn mózgowo-rdzeniowy jest wodojasny przejrzysty i wypływa pod ciśnieniem 100 - 200

mm H20 (1,0 - 2,0 kPa). W płynie mózgowo-rdzeniowym bada się głównie ilość i rodzaj komórek,

stęŜenie białka, glukozy i chlorków.

Badanie płynu mózgowo-rdzeniowego ma podstawowe znaczenie w rozpoznawaniu zapaleń mózgu i

opon mózgowo-rdzeniowych, oraz krwawienia podpajęczynówkowego.

UKŁAD ODDECHOWY

dróg oddechowych | Płuca | Wymiana tlenu i dwutlenku w ę gla w płucach czyli dyfuzja |

Oddychanie |

Narządy biorące udział w procesie oddychania tworzą układ oddechowy. W skład układu

oddechowego wchodzą: górne i dolne drogi odechowe oraz płuca. Górne drogi oddechowe to jama

nosowa i gardło. Do dolnych dróg oddechowych zaliczamy krtań, tchawicę i oskrzela. Drogi

oddechowe kończą się w płucach, czyli właściwych narządach oddechowych, w których odbywa się

wymiana gazowa. Płuca połoŜone są w klatce piersiowej.

Klatka piersiowa:

Klatka piersiowa stanowi górną połowę tułowia. Jej ściany tworzy szkielet, mięśnie, błony i skóra.

Obejmują one przestrzeń zwaną jamą klatki piersiowej, zawierającą narządy: serce, wielkie naczynia

(np. aorta), tchawicę, płuca, przełyk i inne.

Szkielet jest tak skonstruowany i połączony, Ŝe jego ruchy powodują zwiększenie (wdech) lub

zmniejszenie (wydech) pojemności jamy klatki piersiowej. śebra ułoŜone równolegle są połączone od

przodu z mostkiem chrząstkami. Przedzielone są przestrzeniami międzyŜebrowymi. W kaŜdej takiej

przestrzeni znajdują się mięśnie międzyŜebrowe, tętnica, Ŝyła i nerw międzyŜebrowy.

Przepona jest głównym mięśniem oddechowym, który stanowi ruchome dno jamy klatki piersiowej.

Oddziela ona jamę klatki piersiowej od jamy brzusznej. Jej skurcz w czasie wdechu przesuwa ją w dół,

co zwiększa objętość jamy klatki piersiowej.

Jama klatki piersiowej:

W obrębie jamy klatki piersiowej moŜna wyodrębnić 3 mniejsze przestrzenie: 2 jamy połoŜone bocznie

tj. prawą i lewą jamę opłucnej oraz przestrzeń połoŜoną pośrodkowo między nimi, zwaną

śródpiersiem. KaŜda jama opłucnej wysłana jest błoną surowiczą - tzw. opłucną, tworzącą oddzielny,

zamknięty worek dla znajdującego się w nim jednego płuca. KaŜda opłucna ma 2 blaszki: opłucną

ścienną wyściełającą jamę klatki piersiowej, oraz opłucną płucną pokrywającą całe płuco. Między obu

blaszkami znajduje się szczelina zwana jamą opłucnej. W jamie opłucnej istnieje ujemne ciśnienie w

stosunku do ciśnienia atmosferycznego.

Śródpiersie jest połoŜone pośrodkowo między prawym a lewym workiem opłucnej. Od przodu

ogranicza je mostek, od tyłu - kręgosłup piersiowy, od dołu - przepona. W części środkowej

śródpiersia znajduje się serce.

Górne i dolne drogi oddechowe:

Powietrze atmosferyczne przechodzi początkowo przez górne drogi oddechowe tj. przez nozdrza

przednie nosa zewnętrznego, dostaje się do jamy nosowej (nosa wewnętrznego), a z niej przez

nozdrza tylne do jamy gardła. Z gardła wędruje do dolnych dróg oddechowych, do których zalicza się:

krtań, tchawicę, oskrzela, oskrzeliki oraz właściwe narządy wymiany gazowej – płuca. Krtań ku dołowi

przechodzi w tchawicę długości 10 - 12 cm, o średnicy światła od 1,5 do 2,5 cm. Jej część górna leŜy

w obrębie szyi, część dolna w śródpiersiu tylnym (z tyłu tuŜ za tchawicą na całej jej długości znajduje

się przełyk). Wewnętrzna powierzchnia dróg oddechowych pokryta jest błoną śluzową zawierającą

liczne gruczoły surowicze i śluzowe. Jest ona pokryta nabłonkiem oddechowym migawkowym.

Zewnętrzną powłokę tchawicy tworzy błona włóknista, zawierająca 16-20 podkowiastych chrząstek.

Oskrzela:

Tchawica dzieli się na dwa oskrzela główne: prawe i lewe, doprowadzające powietrze do płuca

odpowiednio prawego i lewego. Oskrzela główne zbudowane są jak tchawica. Rozgałęziają się one

wewnątrz płuca na coraz mniejsze gałęzie, tworząc tzw. drzewo oskrzelowe. Oskrzela główne dzielą

się na oskrzela płatowe, prawe na 3 (górne, środkowe i dolne), lewe na 2 (górne i dolne). Oskrzela

płatowe z kolei dzielą się na oskrzela segmentowe. Następne wielokrotne podziały na coraz mniejsze

gałęzie doprowadzają do powstania najmniejszych oskrzeli, z których ostatecznie tworzą się oskrzeliki

o średnicy światła 0,5 - 1 mm. Najmniejsze oskrzeliki noszą nazwę oskrzelików oddechowych lub

pęcherzykowych, poniewaŜ w ich ścianie znajdują się pęcherzyki płucne.

Rola dróg oddechowych:

Drogi oddechowe doprowadzają (podczas wdechu) i odprowadzają (podczas wydechu) powietrze z

płuc, powodują ocieplenie wdychanego powietrza do ciepłoty ciała, nawilŜenie parą wodną oraz

oczyszczenie tj. zatrzymanie cząsteczek kurzu, pyłu, bakterii, grzybów i innych zanieczyszczeń na

migawkach (rzęskach) nabłonka błony śluzowej oraz wydzielinie surowicze-śluzowej jej gruczołów.

Migawki przesuwają wydzielinę z zanieczyszczeniami po powierzchni nabłonka do gardła, skąd ulega

ona odkrztuszeniu lub połknięciu. Krtań jest narządem wytwarzania głosu oraz ochrony dolnych dróg

oddechowych przy przełykaniu.

Płuca:

Człowiek posiada płuco prawe i lewe. Są one zawieszone w odpowiednich jamach opłucnej klatki

piersiowej. Płuco zbudowane jest z oskrzeli, oskrzelików, pęcherzyków płucnych, tkanki

śródmiąŜszowej oraz pokrywającej je opłucnej płucnej. Szczeliny płuc dzielą płuco prawe na 3 płaty:

górny, środkowy i dolny, natomiast płuco lewe - na 2 płaty: górny i dolny. W obrębie płatów

wyodrębnić moŜna jeszcze mniejsze części miąŜszu płucnego: segmenty oskrzelowe-płucne dzielące

się na podsegmenty, te na mniejsze zraziki i następnie na najmniejsze grona.

Pęcherzyki płucne mają ścianę zbudowaną z płaskich komórek nabłonkowych noszących nazwę

nabłonka oddechowego oraz komórek ziarnistych, produkujących i wydzielających surfaktant (czynnik

powierzchniowy pęcherzyka płucnego), który cienką błonką pokrywa warstwę płynu surowiczego we

wnętrzu pęcherzyków płucnych. Surfaktant ułatwia rozpręŜanie pęcherzyków podczas oddychania. Od

zewnątrz ściana pęcherzyków jest opleciona gęstą siecią naczyń krwionośnych włosowatych

(włośniczek płucnych). Pomiędzy powietrzem w pęcherzyku a krwią włośniczki znajduje się błona

pęcherzykowo-włośniczkowa. Przez nią odbywa się wymiana gazów, czyli dyfuzja (tlenu, dwutlenku

węgla) pomiędzy powietrzem pęcherzyków a krwią włośniczek płucnych.

Wymiana tlenu i dwutlenku w ę gla w płucach czyli dyfuzja:

Jedynie w pęcherzykach płucnych ma miejsce proces wymiany gazów. Czynnikiem decydującym o

dyfuzji jest istnienie róŜnicy ciśnień parcjalnych (cząstkowych) gazu po obu stronach błony

pęcherzykowo-włośniczkowej. Dyfuzja odbywa się zgodnie z róŜnicą ciśnień parcjalnych

(cząstkowych) gazów (zgodnie z gradientem ciśnień). Cząsteczki tlenu dyfundują (przechodzą) ze

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: