2.10 antykoncepcja - metody, skuteczność, argumenty.doc

Agnieszka Tryniszewska

Wymienić metody antykoncepcji, omówić ich skuteczność, podać argumenty za ich stosowaniem.

Rozwój cywilizacji technicznej oraz nauk medycznych sprawił, że w dużym stopniu opanowano epidemie, śmiertelność okołopłodową, przez co nasiliły się problemy demograficzne. Rozwój medycyny ukazał też sprzeczność pomiędzy naturalnym kierunkiem ewolucji, a jej rzeczywistym przebiegiem w dzisiejszych czasach. Obecnie rola naturalnej selekcji mniej wartościowych osobników nie ma większego znaczenia wobec możliwości utrzymania przy życiu najsłabszych jednostek. Uwzględniając do tego ambicje zawodowe rodziców, zdrowie ich i ich przyszłych dzieci, zrozumiała staje się konieczność podjęcia problemów planowania rodziny. Bardzo ważną rolę odgrywa tu współpraca i porozumienie obojga partnerów, gdyż dla pary ludzkiej decyzja posiadania dziecka jest jedną z najważniejszych życiowych decyzji. Powołanie do życia nowej istoty wymaga od przyszłych rodziców ogromnej odpowiedzialności i świadomych wyborów jeszcze przed rozpoczęciem współżycia seksualnego. Muszą wziąć pod uwagę, iż posiadanie dziecka oznacza nie tylko podjęcie trudu pielęgnowania i wychowania potomka, lecz również potrzeby zmian w trybie życia, wielu poświęceń i wyrzeczeń, choć z drugiej strony ten nowy członek rodziny staje się źródłem radości i satysfakcji. Zatem dzieci powinny się rodzić w następstwie świadomej decyzji obojga rodziców, mają być owocem miłości, a nie przypadku! I aby do tego nie dopuścić, niezbędna jest wiedza w zakresie antykoncepcji. Wiedza ta pozwala na racjonalne planowanie liczby dzieci, zgodnej z oczekiwaniami i możliwościami rodziców.

Metoda antykoncepcyjna to każda metoda, która pozwala na współżycie płciowe, a jednocześnie zapobiega poczęciu lub redukuje jego prawdopodobieństwo, mając na celu zapobieganie niepożądanej ciąży, a jednocześnie umożliwiając człowiekowi podjęcie niezawisłej decyzji o posiadaniu potomstwa. Wyróżnia się naturalne, mechaniczne i hormonalne metody antykoncepcji.

Działanie metod naturalnych związane jest z cyklicznością dni płodnych i niepłodnych w cyklu miesięcznym kobiety i polegają na czasowej wstrzemięźliwości płciowej. Metoda tzw. kalendarzyka polega na ustaleniu (statystycznie) terminu jajeczkowania i wyodrębnieniu tej fazy, w której zapłodnienie jest najbardziej prawdopodobne oraz wskazaniu dni, w których prawdopodobieństwo zapłodnienia jest niewielkie. Ustalenie dni płodnych opiera się na pomiarze temperatury ciała bądź obserwacji śluzu wytwarzanego w szyjce macicy. Metoda ta nie powoduje efektów ubocznych i jest popierana ze względów etycznych, ale nastręcza wielu trudności w praktyce i często jest zawodna ze względu na niedokładne wyznaczanie dni płodnych. Mogą ją stosować kobiety, które mają bardzo regularny cykl miesiączkowy.

Naturalną metodą zapobiegania ciąży jest także stosunek przerywany, który polega na wycofaniu prącia z pochwy przed wytryskiem nasienia, jednak jest to metoda bardzo niepewna. Nie zapobiega przedostaniu się niewielkiej ilości plemników do pochwy, a także ogranicza psychiczne i fizyczne doznania partnerów.

Istota działania środków mechanicznych polega na nie dopuszczaniu przenikania plemników do macicy i jajowodów poprzez zastosowanie bariery mechanicznej na ich drodze do komórki jajowej.

Najpopularniejszym środkiem jest prezerwatywa (kondom), którą zakłada mężczyzna na wzwiedziony członek. Prezerwatywa jest to woreczek z cienkiej gumy lateksowej lub poliuretanu, często zawiera nawilżacze i środki plemnikobójcze. Zatrzymuje ona w sobie plemniki, uniemożliwiając im przedostanie się do pochwy. Dodatkową zaletą prezerwatyw jest to, że zmniejszają one ryzyko (ale nie w 100%!) zakażenia partnerów chorobami przenoszonymi drogą płciową. Efektywność prezerwatywy wynosi 93-95%, jednak istnieje możliwość uszkodzenia jej w czasie stosunku.

Następną metodą antykoncepcji jest kapturek naszyjkowy, zakładany przez kobietę bezpośrednio na szyjkę macicy na ok. 12-15godz. Stożkowaty lub walcowaty kształt gumowego kapturka, dopasowany do kształtu części pochwowej szyjki macicy ściśle odgranicza macicę i jajowody od pochwy, a prawidłowo założony przylega doskonale do tarczy szyjki. Kapturek jest wielokrotnego użytku, ale jego rozmiar musi być dobrany przez lekarza ginekologa. Środek ten nie zakłóca przebiegu stosunku, gdyż jest niewyczuwalny przez partnerów. Ryzyko zajścia w ciążę przy tej metodzie wynosi 10-15 ciąż na 100 kobiet.

Środkiem mechanicznym jest też krążek dopochwowy (diafragma). Jest to niewielka miseczka z elastycznego tworzywa rozpiętego na sprężystym pierścieniu. Należy ją założyć ok. 1 godziny przed stosunkiem, natomiast usunąć dopiero 8-10 godzin po nim. Diafragmę wkłada się do pochwy pod kość łonową tak, aby zakryła szyjkę macicy i jej ujście zewnętrzne. Dla zwiększenia skuteczności używa się jej z kremem plemnikobójczym, smarując brzegi i wnętrze (najczęściej stosowanym środkiem plemnikobójczym jest nonoksynol-9). Rozmiar diafragmy dobierany jest indywidualnie przez ginekologa, ale jest to środek wielokrotnego użytku. Natomiast ryzyko wynosi 4 ciąże na 100 kobiet.

Kolejną grupę metod antykoncepcyjnych stanowi wkładka wewnątrzmaciczna. Istnieje wiele jej typów różniących się kształtem i ewentualnymi dodatkami (np. drucik lub folia miedziana). Zakłada ją ginekolog bezpośrednio do jamy macicy. Obecność wkładki w macicy powoduje zmiany w składzie śluzu szyjkowego (staje się nieprzepuszczalny dla plemników) oraz zmiany w błonie śluzowej wyściełającej wnętrze macicy. W tej sytuacji nawet gdy dojdzie do zapłodnienia, utrudnione jest zagnieżdżenie zapłodnionego jaja i nie może się ono rozwijać. Jest to metoda wysoce skuteczna (w 97-99%), jednak towarzyszą jej różne skutki uboczne, m.in.: wzmaga się intensywność krwawienia miesiączkowego, wzrasta ryzyko pojawienia się stanów zapalnych narządów rodnych, powstawania bezpłodności oraz wystąpienia ciąży pozamacicznej. Metoda ta niepolecana jest kobietom, które planują jeszcze zajść w ciążę.

Antykoncepcja hormonalna polega na podawaniu do organizmu hormonów z zewnątrz. Najczęściej stosowaną tego typu metodą są doustne tabletki antykoncepcyjne. Zawierają one pojedyncze lub dobrane w odpowiednich proporcjach „syntetyczne hormony”, które wykazują podobne działanie biologiczne do naturalnych hormonów produkowanych przez jajniki zdrowej kobiety. Poprzez działanie na złożone mechanizmy regulacji, podawane hormony przeciwdziałają jajeczkowaniu (nie dojrzewa pęcherzyk Graffa), a niektóre zapobiegają zagnieżdżeniu się zarodka w błonie śluzowej macicy. Do tego szyjka macicy staje się mniej przepuszczalna dla plemników. Wyboru odpowiedniej dla danej kobiety pigułki powinien dokonać ginekolog. Metoda ta wykazuje wysoki stopień niezawodności, gdyż ok. 99%, a dodatkową zaletą jest to, że reguluje cykl miesięczny. Jednak środek ten może zwiększyć krzepliwość i ciśnienie krwi oraz przyczynić się do bezpłodności.

Kolejnym sposobem antykoncepcji są dopochwowe środki chemiczne, które umieszcza się w pochwie. Jeśli mają postać past lub kremów, umieszcza się je za pomocą aplikatura podobnego do strzykawki. Natomiast jeśli występują w postaci gałek, pastylek lub mydełek, wprowadza się je palcem głęboko do pochwy. I wystarczy jeśli zostaną tam umieszczone 2-3 min. przed stosunkiem.

Skuteczną metodą zapobiegania ciąży jest środek hormonalny w postaci zastrzyków (Depo-Provera), wykonywanych raz na trzy miesiące lub Norplant-preparat wszczepiany podskórnie. Obydwa środki za pomocą hormonów blokują jajeczkowanie. Metody te są o to tyle wygodne, że nie trzeba pamiętać o przyjmowaniu pigułek, z drugiej jednak strony powodują nieregularne miesiączki.

Bibliografia:

·         Sokoluk W.: Wychowanie do życia w rodzinie. WSiP Warszawa 2004, rozdz. VIII. Antykoncepcja

·         Lopez R.: Twój nastolatek. Zdrowie i dobre samopoczucie. PZWL Warszawa 2004, s. 220-238

·         Szarewski A., Guillebaud J.: Przewodnik po antykoncepcji. Prószyński i S-ka Warszawa 1999, s.130-188