Hezjod_Prace.pdf

HEZJOD

PRACE I DNIE

MMIII ®

Muzy, wszak śpiew wasz, z Pierii płynący, sławionych

[zaszczyca;

Przyjdźcie wysławiać swą pieśnią Zeusa, waszego rodzica!

Przezeń żyją śmiertelni w pogardzie lub cieszą się sławą,

Rozgłos zyskują lub nikną za Zeusa wielkiego też sprawą.

Łatwo on kogoś wywyższy, a siły mocnego pozbawi,

Łatwo poskromi wielkiego, a nieznacznego znów wsławi;

Łatwo skromnego wyniesie, dumnego z wyżyn zaś strąci

Zeus gromowładny, najwyższy wśród niebian pałac dzier-

żący

Słuchaj — wszak patrzysz i słyszysz — i bieg sprawiedliwy

[daj sprawie,

Ja Persesowi zaś prawdę wyraźnie przed oczy postawię.

Zatem nie jedna jest Walka. Na ziemi są dwa jej rodzaje.

w. l nn. Inwokacja do muz, boginek pieśni i poezji, mających

swą siedzibę w krainie Pierii (na górze Pieros), położonej w połud-

niowo-zachodniej Macedonii, rozpoczyna poeta swoją pieśń o Pra-

cach i dniach. Rodzicami muz są: Zeus i Mnemosyne. One zatem

potrafią najlepiej głosić sławę Zeusa, władcy wszechświata, dbają-

cego o ład i sprawiedliwość na świecie. Poeta ze szczególnym uczu-

ciem mówi o potędze Zeusa spodziewając się, że także w jego spra-

wie zajmie on właściwe stanowisko. Dlatego też podkreśliwszy jego

wszechmoc zwraca się doń z bezpośrednim apelem, aby bieg spra-

wiedliwy dał sprawie, tj- sporowi toczącemu się między nim a bratem

Persesem o spadek po ojcu. W ostatnim wierszu tego prooimion, czyli

przedśpiewu zapowiada poeta, że sam chce się rozprawić z Perse-

sem i powiedzieć mu słowa prawdy. Jest to zapowiedź dalszej treści

poematu napisanego właśnie pod wpływem toczącego się sporu.

w. 11 nn. W Teogonii mającej przedstawić rodowód wszystkich

bóstw mówił poeta tylko o jednej Walce (Eris), o Walce złej

(w. 225 nn.), przynoszącej ludziom wszelkiego rodzaju nieszczęścia.

Tutaj poprawia on swój pogląd stwierdzając, że istnieją dwa rodzaje

Walki: Walka zła i Walka dobra, wiodąca ludzi do pomyślności.

Jedna i druga jest bóstwem, dobrym względnie złym. Zła Walka.

Jedna pochwali ci każdy, kto zdrowo myśleć się zdaje,

Drugą zaś zganić należy. Wszak różne są obu zamiary.

Jedna wojnę sprowadza, nieszczęście przynosi i swary,

Groźna ze wszech miar. Jej żaden śmiertelnik nie lubi. Atoli

Ludzie z przymusu tę Walkę i z bóstw nieśmiertelnych

[czczą woli.

Drugą, od niej wcześniejszą, zrodziła Noc ciemna w Erebie.

Ją to osadził Kronida, co władzę dzierży na niebie,

W ziemi głęboko i lepszą bezsprzecznie uczynił dla ludzi.

Ona i w gnuśnym do pracy skuteczny zapał obudzi.

Jeśli bowiem ktoś widzi, jak wkoło się inni bogacą,

Ci, którzy orzą i sieją, jak dom urządzają, za pracą

Sam wnet zatęskni. Tak sąsiad prześcignąć zapragnie nie-

[bawem

Swego sąsiada. Ta Walka jest dobrym wśród ludzi objawem.

Cieśla zazdrości więc cieśli, a garncarz pilnuje garncarza,

Żebrak śledzi zazdrośnie żebraka, a pieśniarz pieśniarza.

[zgoła.

Niechaj cię Walka niezdrowa od pracy odciągnąć nie zdoła

Zapatrzonego w procesy i w rynku zgiełk wsłuchanego.

chociaż nie lubiana przez ludzi, jako bóstwo ma prawo do czci na

równi z innymi bóstwami.

w. 17. Ereh (Erehos) — podziemie będące mieszkaniem Nocy,

jako bóstwa ciemności.

w. 18. Kronida — syn Kronosa, czyli Zeus, najwyższy bóg w po-

jęciu starożytnych Greków. W tym charakterze mieszkał on na naj-

wyższym szczycie Olimpu, który był siedzibą wszystkich bóstw

tzw. niebiańskich.

w. 29 nn. Perses nie dbał widocznie o uprawę swej ziemi, lecz

chętnie przebywał na rynku, przysłuchiwał się sprawom sądowym

i po wygranym procesie ze swym bratem Hezjodem (por. w. 37—38)

gotów był wytoczyć mu drugi proces, aby jeszcze więcej zyskać dla

siebie. Hezjod ostrzega go przed takim postępowaniem stwierdzając,

że na procesy może sobie pozwolić tylko ten, kto posiada ku temu

wystarczające środki materialne. Pierwszy proces wygrał Perses

Ty zaś, Persesie, zachowaj to wszystko w pamięci swej

Krótki bowiem jest udział w procesach i sporach dla tego,

Komu nie starczy zapasów żywności na roczne potrzeby,

Które Demetra obficie z uprawnej daje nam gleby.

Kto je posiada w dostatku, ten może procesy i spory

Toczyć o mienie nie swoje. Tobie zaś tak po raz wtóry

Działać nie uda się przecie. My zaś zajmijmy się sporem

Według najlepszych praw Zeusa, które praw wszelkich są

[wzorem.

Wszak podzieliliśmy ziemię i znacznie więcej ode mnie

Wziąłeś królów wyrokiem, co dary przyjmują nikczemnie.

Oni i teraz nasz spór rozstrzygać gotowi od nowa,

dzięki przekupstwu sędziów, ale obecnie znajduje się on w takiej

sytuacji materialnej, która nie pozwala mu na rozdawanie prezen-

tów. Wynika stąd, że Hezjod chce odstraszyć brata od wszczęcia

nowego procesu. Proponuje mu natomiast polubowne rozpatrzenie

sporu w oparciu o prawa przez Zeusa ustanowione, gwarantujące

jedynie sprawiedliwe rozstrzygnięcie sprawy.

w. 32. Demetra — córka Kronosa i Rhei, siostra Zeusa, opieku-

jąca się rolnictwem i dająca urodzaje.

w. 33. Poeta czyni wyraźną aluzję do procesu przygotowywa-

nego przez Persesa, który zamierza spory toczyć o mienie nie swoje.

w. 37 nn. Ze słów podzieliliśmy ziemię można wnioskować, że

podziału tego nie dokonał ojciec Hezjoda i Persesa, ale podział

został dokonany po śmierci ojca poety wyrokiem sądowym. Na czym

polegało uprzywilejowanie Persesa w tym wyroku, trudno z całą

pewnością odgadnąć. Ziemia podzielona została prawdopodobnie na

dwie równe części. Niesprawiedliwości dopatruje się poeta chyba

w podziale sprzętu rolniczego, skoro w tekście oryginalnym mówi

wyraźnie: „wiele innych też rzeczy wziąłeś bezprawnie, przekupiw-

szy królów-darozjadów wielkimi darami". Królami nazywa tutaj

poeta naczelników rodów, sprawujących w Askrze władzę sę-

dziowską.

w. 39 nn. Ci sami sędziowie, którzy wydali korzystny dla Per-

sesa wyrok w procesie o podział majątku, gotowi są w ewentual-

nym nowym procesie znowu występować w roli sędziów i przyznać

rację Persesowi licząc — można się domyśleć — na nową łapówkę.

Ale o co ma się teraz sprawa toczyć? Znowuż nie mamy wyraźnej

odpowiedzi na to pytanie. Poeta zarzuca sędziom, że nie wiedzą,

o ile połowa jest większa od całości albo na jaki pożytek rośnie

asfodel i malwa. Paradoks, że większa jest połowa niż całość, trzeba

chyba tak rozumieć: kto ma mniejszy kawałek ziemi i na nim rze-

Głupcy, skoro nie wiedzą, że większa niż całość — połowa

Albo na jaki pożytek asfodel i malwa nam rośnie.

Życia wszak sztukę bogowie przed ludźmi ukryli za-

[zdrośnie.

Łatwo w dniu jednym zarobić by można aż tyle na życie,

By przez rok cały bez pracy w dostatku żyć wyśmienicie.

Wtedy to można by ster nad kominkiem zawiesić w spo-

[koju,

Wyprząc też woły sprzed pługa i zwolnić muły od znoju.

Ale Zeus zagniewany ukrył tę sztukę dokładnie,

Gdyż Prometeusz przebiegły oszukał go wcale nieładnie.

telnie pracuje, ma większe zyski niż ten, kto ma więcej ziemi, lecz

źle ją obrabia. Hezjod pracował rzetelnie i pilnie na swym kawałku

ziemi i dlatego mógł się na niej wyżywić, Perses natomiast stroniący

od pracy nie żyłby w dostatku, gdyby nawet więcej ziemi posiadał.

Ale małe dochody dały mu widocznie pretekst do twierdzenia przed

sędziami, że jego ziemia jest gorsza od tej, którą uprawiał Hezjod,

i podstawę do roszczenia sobie pretensji o dalszy nadział ziemi na

szkodę Hezjoda. Takie wytłumaczenie sprawy nasuwają wiersze

42—48, w których poeta stwierdza, że czasy łatwego życia minęły

bezpowrotnie. Kto chce w dostatku żyć, musi też gorliwie praco-

wać. — Asfodel i malwa są to na polach nie uprawianych i nieużyt-

kach rosnące rośliny, których korzeniami żywiła się ludność biedna.

Perses unikał pracy, ziemi swej należycie nie uprawiał i dlatego wi-

docznie zamiast zboża żniwował przeważnie asfodel i malwę. Zda-

niem Hezjoda powinien się nawet z tego cieszyć, że źle uprawiona

ziemia przynajmniej jakiś, choć mały, pożytek mu przynosi.

w. 48 nn. Prometeusz — syn tytana Japeta i Klymeny. Na czym

polegał pierwszy podstęp Prometeusza, nie wyjaśnia tutaj Hezjod,

widocznie dlatego, że sprawę ę obszernie przedstawił we wcześniej

napisanej Teogonii (w. 535 nn.). Miał więc prawo sądzić, że słucha-

cze znają ten podstęp. Występuje tam Prometeusz również jako

dobroczyńca ludzkości, oszukując Zeusa. Gdy bowiem bogowie i lu-

dzie śmiertelni spotkali się w Mekonie (późniejszym Sykionie na

Peloponezie), Prometeusz z zabitego wołu przydzielił ludziom naj-

lepsze mięso zawinąwszy je dla zmylenia Zeusa w skórę i wło-

żywszy następnie w kałdun zabitego bydlęcia, Zeusowi zaś przedło-

żył same kości powleczone tłuszczem. Drugi podstęp Prometeusza

polegał na wykradnięciu Zeusowi ognia \ przekazaniu go ludziom,

jak wynika z dalszych wierszy. Za karę zesłał teraz Zeus ludzkości

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: