Rola tkanki tłuszczowej w układzie dokrewnym(1).pdf

P R A C A P O G L Ą D O W A

ISSN 1734–3321

Bogda Skowrońska 1 , Marta Fichna 2 , Piotr Fichna 1

1 Klinika Endokrynologii i Diabetologii Wieku Rozwojowego Akademii Medycznej w Poznaniu

2 Klinika Endokrynologii, Przemiany Materii i Chorób Wewnętrznych Akademii Medycznej w Poznaniu

Rola tkanki tłuszczowej

w układzie dokrewnym

The role of adipose tissue in the endocrine system

Endokrynologia, Otyłość i Zaburzenia Przemiany Materii 2005, tom 1, nr 3, s. 21–29

STRESZCZENIE

Obecnie tkanka tłuszczowa nie jest już postrzegana wyłącznie jako

magazyn energetyczny; uważa się, że aktywnie uczestniczy w prze-

mianach metabolicznych ustroju. Wiele specyficznych receptorów

umożliwia jej reakcję na różne sygnały. Natomiast jako źródło licz-

nych substancji, zwanych adipokinami, tkanka tłuszczowa stano-

wi organ dokrewny. Leptyna wskazuje na całkowitą zawartość tłusz-

czu w ustroju oraz oddziałuje z podwzgórzowymi ośrodkami syto-

ści w regulacji pobierania pokarmu (jej kontrpartnerem jest grelina

pochodzenia żołądkowego). W mniejszym stopniu wpływa także

na czynność osi podwzgórze–przysadka–tarczyca. Adiponektyna

i rezystyna to para hormonów tkanki tłuszczowej wpływających na

insulinowrażliwość/insulinooporność w różnych tkankach. Stop-

niowo odkrywa się i opisuje funkcję nowych adipokin. Ostatnie

badania dotyczyły apeliny i wisfatyny, które prawdopodobnie mo-

dyfikują wydzielanie i działanie insuliny. Obserwuje się także róż-

nice między czynnością wydzielniczą trzewnej i podskórnej tkanki

tłuszczowej oraz różne ich efekty wątrobowe. Ilość wydzielanych

adipokin jest dodatkowo uzależniona od zwiększenia lub zmniej-

szenia ilości tkanki tłuszczowej. Adipokiny należy analizować

w odniesieniu do cukrzycy oraz zespołu metabolicznego, w którym

otyłość jest zaburzeniem osiowym. Ponadto tkanka tłuszczowa,

biorąc udział w precyzyjnej regulacji miejscowej oraz ogólnej rów-

nowagi steroidowej, jest miejscem przemian steroidów. Mimo bra-

ku klinicznie jawnego procesu zapalnego, tkanka tłuszczowa oka-

zała się źródłem cytokin prozapalnych: czynnika martwicy nowo-

tworu a (TNF- a , tumor necrosis factor a ), interleukiny 6 (IL-6, inter-

leukin 6 ), czynnika chemotaktycznego monocytów (MCP-1, mo-

nocyte chemoattractant protein ), a także czynników modyfikują-

cych procesy krzepnięcia i fibrynolizy — inhibitora aktywatora pla-

zminogenu (PAI-1, plasminogen-activator inhibitor-1 ). Czynniki te

mogą odgrywać ważną rolę w patogenezie powikłań mikro- i ma-

kronaczyniowych, charakterystycznych dla zespołu metaboliczne-

go i cukrzycy typu 2.

Słowa kluczowe: tkanka tłuszczowa, adipokiny,

metabolizm steroidów, insulinooporność, otyłość

ABSTRACT

Adipose tissue is no longer considered solely as body fuel deposit

but rather as an active participant of metabolic changes. Many

specific receptors enable it to respond to different signals. As

a source of numerous substances called adipokines the fat tissue

constitutes an endocrine organ. The function of novel adipokines

is progressively investigated and described. Leptine reflects total

mass of body fat and interplays with hypothalamic satiety centers

in regulation of feeding (its counter-partner is ghrelin of gastric

origin) and to a lesser extent with the function of hypothalamo-

pituitary-thyroid axis. Adiponectin and resistin are another pair of

adipocyte hormones, which influence sensitivity/resistance to in-

sulin in different tissues. Apelin and visfatin, most recently disco-

vered adipokines, seem to modify insulin secretion and action.

Adres do korespondencji: lek. med. Bogda Skowrońska,

dr hab. med. Piotr Fichna

Klinika Endokrynologii i Diabetologii

Wieku Rozwojowego Akademii Medycznej

ul. Szpitalna 27/33, 60–572 Poznań

tel./faks: (061) 848 02 91

Nadesłano: 27.10.2005

www.endokrynologia.viamedica.pl

Przyjęto do druku: 8.11.2005

Endokrynologia, Otyłość i Zaburzenia Przemiany Materii 2005, tom 1, nr 3

Some differences are observed between visceral and subcutane-

ous adipose tissue secretory function as well as different liver ef-

fects. Changes in amounts of secreted adipokines are also indu-

ced by expansion or vanishing of the fat tissue. Adipokines should

be analysed in relation to diabetes and metabolic syndrome, whe-

re obesity is an axial disorder. Besides, the adipose tissue is

a place of steroids’ conversion and participates in precise regula-

tion of local and general steroids’ balance. Adipose tissue was

revealed a source of so called inflammatory cytokines (TNF a , IL-6,

MCP-1) and factors affecting fibrinolysis and coagulation (PAI-1),

despite lack of overt clinical signs of inflammation. They may play

an important role in the pathogenesis of micro- and macrovascu-

lar complications, which are characteristic for metabolic syndro-

me and type 2 diabetes.

Key words: adipose tissue, adipokines, steroids’ metabolism,

insulin resistance, obesity

Wstęp

Do biologicznie aktywnych białek produkowanych

przez adipocyty należą (tab. 1):

• cytokiny i białka związane z cytokinami ( cytokine-

related proteins ): leptyna, czynnik martwicy nowo-

tworów a (TNF- a , tumor necrosis factor a ), interleu-

kina 6 (IL-6, interleukin 6 );

• białka związane z układem krzepnięcia: inhibitor

aktywatora plazminogenu 1 (PAI-1, plasminogen

activator inhibitor 1 ), czynnik tkankowy (TF, tissue

factor );

• składowe dopełniacza i białka związane z układem

dopełniacza: adipsyna ( complement factor D ), adi-

ponektyna, białko stymulujące acylację (ASP, acy-

lating stimulation protein );

• inne białka związane z układem odpornościowym:

czynnik chemotaktyczny monocytów (MCP-1, mo-

nocyte chemotactic protein 1 );

• lipidy i białka związane z metabolizmem i transportem

lipidów: lipaza lipoproteinowa (LPL, lipoprotein lipase ),

białko transportujące estry cholesterolu (CETP, chole-

sterol ester transfer protein ), apolipoproteina E;

• enzymy związane z metabolizmem hormonów ste-

roidowych: aromataza zależna od cytochromu

P450, dehydrogenaza 17 b -hydroksysteroidowa

(17 b HSD), dehydrogenaza 11 b -hydroksysteroido-

wa typu 1 (11 b HSD1);

• angiotensynogen — białko układu renina–angioten-

syna;

• inne białka (pozostałe adipokiny): rezystyna, apeli-

na, wisfatyna [4, 6].

Wśród wyżej wymienionych białek, produkowanych

przez komórki tłuszczowe, niektóre wykazują wszyst-

kie cechy właściwe hormonom.

Adipocyty posiadają wiele receptorów, które są

odpowiedzialne za ich wrażliwość na regulujące czyn-

niki humoralne, a tym samym umożliwiają interakcje

tkanki tłuszczowej z układami dokrewnym, nerwowym

i odpornościowym. Wśród receptorów ulegających

ekspresji w komórkach tkanki tłuszczowej dotychczas

rozpoznano następujące:

• receptory dla insuliny, glukagonu, hormonu wzro-

stu, tyreotropiny (TSH, thyroid stimulating hormone ),

Komórki tkanki tłuszczowej zawierają główny za-

pas energii w organizmie. Adipocyty występują już

u 14-tygodniowego płodu. W chwili urodzenia tkanka

tłuszczowa stanowi około 13% masy ciała noworodka,

a pod koniec 1. roku życia dziecka — już 28%. W okre-

sie dojrzewania tkanka tłuszczowa również powiększa

swoją objętość. Obie wymienione fazy rozwoju tkanki

tłuszczowej organizmu wyraźnie się jednak różnią.

W ciągu 1. roku życia masa tkanki tłuszczowej zwięk-

sza się głównie poprzez wzrost wielkości adipocytów.

Natomiast w okresie pokwitania proces ten jest spo-

wodowany wzrostem liczby komórek tłuszczowych [1].

Szczupłe dziecko ważące 30 kg posiada około 4,5 kg

triglicerydów zmagazynowanych w tkance tłuszczowej,

które odpowiadają 1,3 mln kJ energii. Dla porównania,

energia zmagazynowana w białkach (głównie w tkan-

ce mięśniowej) to około 26 000 kJ, natomiast w posta-

ci glikogenu wątrobowego — tylko 2100 kJ [1].

Kontrolę nad bilansem energetycznym człowieka

pełni wiele mechanizmów regulacyjnych, które są po-

znawane w ostatnich latach i które okazują się coraz

bardziej skomplikowane. Już w latach 40. XX wieku

powstała hipoteza, że oddziaływanie między tkanką

tłuszczową a innymi tkankami jest dwukierunkowe.

W 1987 roku opisano znaczenie tkanki tłuszczowej

w metabolizmie hormonów płciowych [2]. Przełom na-

stąpił jednak dopiero w 1994 roku, kiedy Friedman

i wsp. [3] odkryli produkt genu ob , leptynę (gr. leptos

— chudy) — hormon polipeptydowy wytwarzany przez

dojrzałe adipocyty.

Obecnie tkankę tłuszczową uważa się za aktywny

organ endokrynny syntetyzujący liczne, biologicznie

czynne peptydy zwane adipokinami, które działają w

obrębie tkanki tłuszczowej (działanie autokrynne i pa-

rakrynne) oraz na odległe narządy i tkanki (klasyczne

działanie endokrynne) [4, 5]. Poza adipocytami w ob-

rębie tkanki tłuszczowej znajdują się: zrąb łącznotkan-

kowy składający się z komórek i substancji pozako-

mórkowej, komórki nerwowe, komórki układu odpor-

nościowego oraz bogata sieć naczyń krwionośnych [6].

www.endokrynologia.viamedica.pl

Bogda Skowrońska, Marta Fichna, Piotr Fichna, Rola tkanki tłuszczowej w układzie dokrewnym

Tabela 1. Biologicznie aktywne białka produkowane przez adipocyty [6]; zmodyfikowane przez autorów

Cytokiny i białka związane z cytokinami

• Leptyna

• TNF- a

• Interleukina 6

Białka związane z układem krzepnięcia

• PAI-1

• Czynnik tkankowy

Składowe dopełniacza i białka związane z układem dopełniacza

• Adipsyna

• Adiponektyna

• ASP

Inne białka związane z układem odpornościowym

• Czynnik chemotaktyczny monocytów

Lipidy i białka związane z metabolizmem i transportem lipidów

• Lipaza lipoproteinowa

• Białko transportujące estry cholesterolu

• Apolipoproteina E

Enzymy związane z metabolizmem hormonów steroidowych

• Aromataza zależna od cytochromu P450

• Dehydrogenaza 17 b -hydroksysteroidowa

• Dehydrogenaza 11 b -hydroksysteroidowa typu 1

Białka układu renina–angiotensyna

• Angiotensynogen

Inne białka hormonalnie czynne

• Rezystyna

• Apelina

• Wisfatyna

TNF- a ( tumor necrosis factor- a ) — czynnik martwicy nowotworów a ; (PAI-1, plasminogen-activator inhibitor-1 ) — inhibitor aktywatora plazminogenu;

ASP ( acylating stimulation protein ) — białko stymulujące acylację

gastryny/cholecystokininy-B, peptydu glukagono-

podobnego (GLP-1, glucagon like peptide-1 );

• receptory typu 1 i 2 dla angiotensyny II (AT 1 i AT 2 );

• receptory jądrowe dla glikokortykosteroidów, wita-

miny D, hormonów tarczycy, androgenów, estro-

genów, progesteronu;

• receptory dla cytokin: leptyny, IL-6, TNF- a ;

• receptory dla katecholamin: b 1, b 2, b 3, a 1, a 2;

• receptory dla rezystyny.

Znaczenie funkcji endokrynnej adipocytów ujawnia

się zarówno przy nadmiarze tkanki tłuszczowej (nad-

waga, otyłość), jak i jej niedoborze (niedożywienie, li-

podystrofia) [6, 7].

Nadmiar tkanki tłuszczowej, szczególnie w otyło-

ści brzusznej, wiąże się z insulinoopornością i upośle-

dzoną tolerancją glukozy, które prowadzą do cukrzy-

cy typu 2, a oprócz tego z dyslipidemią, podwyższo-

nym ciśnieniem tętniczym, aktywacją procesów pro-

zakrzepowych i prozapalnych, a więc z czynnikami

miażdżycorodnymi [8]. Te powikłania otyłości określa

się mianem zespołu metabolicznego, a częstość ich

wykrywania wśród dorosłych, ale także w wieku roz-

wojowym, przybiera w ostatnich latach rozmiary epi-

demii [9]. Także w niedoborze tkanki tłuszczowej i li-

podystrofii mogą się ujawniać elementy zespołu meta-

bolicznego [10]. Wzrost liczby osób z lipodystrofią ob-

serwowany w ostatnich latach wiąże się z wprowadze-

niem nowych leków antyretrowirusowych w leczeniu

zakażenia wirusem HIV [11].

Interesujące są różnice między tkanką tłuszczową

podskórną i brzuszną [6, 9, 12]. W tkance zlokalizowa-

nej trzewnie stwierdza się wyższe niż w tkance pod-

skórnej stężenia IL-6 i PAI-1 oraz liczniejsze receptory

glikokortykosteroidów, androgenów, AT 1 i b 3 -adrener-

giczne. Hormony produkowane przez tkankę tłusz-

czową trzewną, której nadmiar wiąże się z większym

ryzykiem powikłań metabolicznych, są wydzielane do

układu żyły wrotnej, skąd docierają bezpośrednio do

wątroby, wpływając na jej czynność [10]. W tkance

podskórnej, której produkty są uwalniane do krwiobie-

gu ogólnego, występują wyższe stężenia leptyny i adi-

ponektyny niż w tkance zlokalizowanej w jamie brzusz-

nej [9, 13]. Dlatego przypuszcza się, że tkanka tłusz-

czowa nie jest jednorodnym narządem endokrynnym,

ale grupą kilku podobnych, a jednak odmiennie dzia-

łających narządów wydzielania wewnętrznego [6].

www.endokrynologia.viamedica.pl

Endokrynologia, Otyłość i Zaburzenia Przemiany Materii 2005, tom 1, nr 3

Leptyna

Zaburzenia syntezy leptyny (mutacja genu OB ) za-

równo u myszy, jak i u ludzi powoduje wzmożone łaknie-

nie (jak w okresie głodu), a pobieranie pokarmu nie

zmniejsza apetytu, prowadząc do ciężkiej otyłości, której

najczęściej towarzyszą insulinooporność oraz zaburze-

nia płodności. Podanie egzogennej leptyny w tych przy-

padkach jest leczeniem przyczynowym: zmniejsza się

ilość spożywanego pokarmu, masa ciała, insulinowrażli-

wość, a ponadto ulegają normalizacji zaburzenia regula-

cji hormonów płciowych [24]. Jak się jednak okazało,

tego typu mutacje nie są powszechną przyczyną otyło-

ści — stwierdzono je u niewielu rodzin na świecie [24].

Natomiast w otyłości prostej mamy do czynienia z lepty-

noopornością, w której stężenia leptyny w surowicy są

wysokie, a podanie dodatkowo leptyny egzogennej nie

powoduje zmniejszenia masy ciała [14, 15, 21].

W hepatocytach leptyna nasila hamujący wpływ

insuliny na wątrobową produkcję glukozy, a w komór-

kach b trzustki — hamuje sekrecję insuliny [22].

Ponadto, leptyna stymuluje oś podwzgórze–przy-

sadka–tarczyca i oś podwzgórze–przysadka–gonady.

U otyłych dziewcząt jej stężenie dodatnio koreluje ze

stężeniem estradiolu, a u chłopców — ze stężeniem

testosteronu, z siarczanem dehydroepiandrosteronu

i kortyzolem [14]. U kobiet stężenia leptyny we krwi są

2–3 razy wyższe niż u mężczyzn o takim samym wskaź-

niku masy ciała (BMI, body mass index ), prawdopo-

dobnie dlatego, że procentowo u kobiet występuje

większa zawartość tkanki tłuszczowej w masie ciała

oraz więcej tkanki tłuszczowej podskórnej, która inten-

sywniej wydziela leptynę niż tkanka trzewna [25, 26].

Wyższym stężeniem leptyny u płci żeńskiej sprzyjają

dodatkowo estrogeny. Po owariektomii obserwuje się

spadek stężenia leptyny, które wraca do normy pod

wpływem suplementacji estrogenów [27].

Leptyna wpływa też na: regulację hematopoezy,

angiogenezę i gojenie ran, reakcje zapalną i immuno-

logiczną, pobudza chondrocyty przynasad [15, 21].

Leptyna jest anoreksygenicznym (hamującym łak-

nienie) hormonem białkowym (167 aminokwasów)

o masie cząsteczkowej 16,7 kDa. Gen leptyny ( OB ) jest

homologiem mysiego genu otyłości ob . U człowieka

gen OB jest zlokalizowany na 7. chromosomie (7q31.3)

— składa się z około 20 tysięcy par zasad i wyróżnia

się w nim 3 eksony [9]. Receptory błonowe leptyny

(pojedyncza domena przezbłonowa, masa cząsteczko-

wa 67 kDa) mają budowę właściwą dla rodziny recepto-

rów cytokin typu pierwszego i znajdują się w ośrodko-

wym układzie nerwowym (podwzgórze, zwłaszcza oko-

lice jądra łukowatego, a także splot naczyniówkowy mó-

zgu) oraz w tkankach obwodowych (tarczyca, nadner-

cza, jądro, jajnik, prostata, łożysko) [14, 15].

Głównym źródłem leptyny jest tkanka tłuszczowa,

a w niewielkim stopniu także łożysko, żołądek, mię-

śnie szkieletowe i mózg [16–18]. Jej syntezę pobudzają:

insulina, glikokortykosteroidy, TNF- a i estrogeny, ob-

niżają natomiast: aktywacja b 3 -adrenergiczna, andro-

geny, wolne kwasy tłuszczowe, hormon wzrostu i ago-

niści aktywujący receptor g proliferatora peroksysomów

(PPAR- g , peroxisome proliferator-activated receptor ) [6].

Receptor PPAR- g jest typowy dla tkanki tłuszczowej.

Do jego agonistów należą wolne kwasy tłuszczowe lub

ich pochodne, jak również egzogenne związki synte-

tyczne, a wśród nich niektóre leki hipolipemizujące,

przeciwzapalne oraz wpływające swoiście na insulino-

oporność (np. tiazolidinediony) [9]. Nawet to ogólne

wyszczególnienie wskazuje, że funkcje aktywowanych

receptorów PPAR (istnieją jeszcze formy a i b ) wykra-

czają poza proliferację peroksysomów, a ich nazwa

pochodzi od jednego z najwcześniej zaobserwowanych

efektów.

Stężenie leptyny, wydzielanej do krwiobiegu przez

adipocyty, zwiększa się wraz z rosnącą masą tkanki

tłuszczowej, a maleje gwałtownie w czasie stosowania

diety z ograniczeniem kalorii i zmniejszaniem masy cia-

ła [14]. Wydzielanie leptyny podlega rytmowi okołodo-

bowemu — największe jest między godziną 22.00 a 3.00

w nocy, co bywa tłumaczone jako efekt zaprzestania

przyjmowania pokarmu w czasie snu [19]. Leptyna prze-

chodzi przez barierę krew–mózg do ośrodkowego ukła-

du nerwowego, gdzie w podwzgórzu, w jądrze łukowa-

tym, hamuje syntezę neuropeptydu Y i białka z rodziny

agouti (AGRP, agouti-related peptide ) [20]. Na tej dro-

dze leptyna, zwana hormonem sytości, hamuje przyj-

mowanie pokarmu oraz stymuluje wydatek energii [15,

21]. Jest to efekt przeciwny, kontrregulacyjny wobec

działania innego hormonu regulującego łaknienie —

greliny, która pochodzi głównie z żołądka [21, 22].

Adiponektyna

Adiponektyna (AdipoQ, adipocyte complement-re-

lated protein ) jest hormonem polipeptydowym (244

aminokwasy) o masie cząsteczkowej 33 kDa, który

w swojej budowie posiada sekwencje homologiczne

do kolagenu typu VIII i X oraz do składowej dopełnia-

cza C1q. Źródłem adiponektyny są adipocyty. Krążą-

ce cząsteczki adiponektyny łączą się ze sobą, tworząc

trimery, a następnie oligomery [28, 29].

Gen, którego produktem jest adiponektyna, zlo-

kalizowany jest na 3. chromosomie (3q27), składa się

www.endokrynologia.viamedica.pl

Bogda Skowrońska, Marta Fichna, Piotr Fichna, Rola tkanki tłuszczowej w układzie dokrewnym

z około 16 tysięcy par zasad i jest zbudowany z 3 eks-

onów [9].

Adiponektyna działa za pośrednictwem dwóch re-

ceptorów błonowych (AdipoR1 i AdipoR2), które ce-

chuje zróżnicowane powinowactwo do adiponektyny

globularnej i pełnej. Każdy z nich posiada typowy układ

7 fragmentów przezbłonowych, odmiennych od czę-

ści sprzęgającej z białkiem G. Receptor AdipoR1 wy-

stępuje w tkance tłuszczowej i mięśniach, natomiast

receptor AdipoR2 — w wątrobie [28, 30].

Syntezę i wydzielanie adiponektyny pobudzają: in-

sulina oraz agoniści receptora PPAR- g , a hamują: TNF- a

i agoniści receptora PPAR- a [28, 30]. Sekrecja adipo-

nektyny maleje w otyłości, a rośnie wraz z obniżeniem

masy ciała. Wyższe stężenia adiponektyny stwierdza

się w tkance tłuszczowej podskórnej niż trzewnej [6].

Stwierdzono, że stężenia adiponektyny we krwi są do-

datnio skorelowane ze stężeniem cholesterolu frakcji

HDL oraz stymulowanym insuliną zużyciem glukozy

( glucose disposal ), natomiast ujemnie — z ciśnieniem

tętniczym, glikemią na czczo, insulinemią oraz stęże-

niami triglicerydów i cholesterolu frakcji LDL [31, 32].

Adiponektyna zwiększa insulinowrażliwość: stymu-

luje fosforylację karboksylazy acetyl-CoA i hamuje glu-

koneogenezę wątrobową; w mięśniach zwiększa oksy-

dację kwasów tłuszczowych, zużycie glukozy i produk-

cję mleczanów. Pozytywny wpływ adiponektyny na

gospodarkę węglowodanową częściowo tłumaczy

dodatnia korelacja receptora insuliny [28–30].

Rekombinowana adiponektyna podawana myszom

obniżała stężenie glukozy w surowicy zwierząt zdro-

wych oraz zwierząt z modelem cukrzycy typu 1 i typu

2, z towarzyszącym wzrostem insulinowrażliwości he-

patocytów oraz obniżeniem aktywności enzymów glu-

koneogenezy (m.in. glukozo-6-fosfatazy i kinazy fosfo-

enolopirogronianowej) [33].

Podobnie jak insulina, adiponektyna stymuluje pro-

dukcję tlenku azotu przez zwierzęce komórki śródbłon-

ka, co jest wynikiem wzrostu ekspresji mRNA dla synta-

zy tlenku azotu oraz stymulacji aktywności tego enzy-

mu. Rozkurcz mięśniówki naczyń zwiększający przepływ

krwi poprzez ułatwienie dopływu glukozy i insuliny do

tkanek obwodowych może stanowić jeszcze jeden waż-

ny element (hemodynamiczny) pozytywnego wpływu

adiponektyny na metabolizm węglowodanów [28].

Adiponektyna poprzez zwiększanie oksydacji kwa-

sów tłuszczowych (aktywuje kinazę AMP i receptory

PPAR- a typowe dla wątroby) korzystnie wpływa na

gospodarkę lipidową. W ten sposób zmniejsza stęże-

nie wolnych kwasów tłuszczowych i triglicerydów we

krwi. Ponadto adiponektyna ogranicza proliferację mie-

lomonocytów oraz osłabia zapalną reakcję w ateroge-

nezie przez hamowanie adhezji monocytów do komó-

rek śródbłonka i zmniejszanie ekspresji: naczyniowej

cząsteczki adhezyjnej (VCAM-1, vascular-cell adhesion

molecule ), międzykomórkowej cząsteczki adhezyjnej

(ICAM-1, intercellular-adhesion molecule 1 ) oraz selek-

tyny E. Działanie to wskazuje na możliwość korzystne-

go wpływu, hamującego proces miażdżycowy [28–30].

U pacjentów z chorobą wieńcową, zagrożonych zawa-

łem serca stwierdzono obniżone stężenia adiponekty-

ny we krwi [34, 35].

Podsumowując, adiponektyna jest produkowanym

przez tkankę tłuszczową hormonem o działaniu prze-

ciwcukrzycowym, przeciwzapalnym i przeciwmiażdży-

cowym [6, 9, 28–30].

Rezystyna

Rezystyna (RETN, RSTN, resistance to insulin ) jest

hormonem białkowym (108 aminokwasów) o masie

cząsteczkowej 12 kDa. Gen, którego produktem jest

rezystyna, jest zlokalizowany na 19. chromosomie

(19p13.2), składa się z niespełna 2 tysięcy par zasad

(1,75kb) i posiada 4 eksony. Rezystyna w krążeniu

występuje w formie trimeru oraz heksameru. Źródłem

rezystyny są adipocyty (istnieje również forma jelitowa

— RTNLB), ale dużą ekspresję rezystyny stwierdzono

także w komórkach mononuklearnych krwi [36, 37].

Rezystyna aktywuje enzymy glukoneogenezy i na-

sila glikogenolizę, której skutkiem działania jest zwięk-

szenie wątrobowej oporności na insulinę. Długotrwały

efekt daje też oporność w mięśniach szkieletowych

i tkance tłuszczowej (zmniejsza ekspresję GLUT 4).

Fizjologiczną rolą rezystyny jest podtrzymywanie

glikemii podczas głodu, a patologiczny efekt wiąże się

z powstawaniem nadmiernej ilości tkanki tłuszczowej,

szczególnie w fazie różnicowania się adipocytów [6,

21, 37]. Banerjee i wsp. [36] stwierdzili u gryzoni

15-krotnie wyższe stężenie rezystyny w tkance tłusz-

czowej brzusznej niż w tkance podskórnej. Rezystynę

po raz pierwszy opisano dopiero w 2001 roku, dlatego

szczegółowa ocena jej znaczenia w metabolizmie czło-

wieka wymaga dalszych badań.

Cytokiny prozapalne oraz czynniki

modyfikujące procesy krzepnięcia

i fibrynolizy

Czynnik TNF- a jest cytokiną (masa cząsteczkowa

26 kDa), która podlega rozszczepieniu do aktywnego

biologicznie białka o masie cząsteczkowej 17 kDa

www.endokrynologia.viamedica.pl

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: