Krzysztof Arciszewski 1592-1656
Arianin , mówiący o sobie : „Jam ci nigdy dobrem arianinem nie był” . Banita , który sławę zdobywał poza krajem . Pierwszy polski konkwistador , jednakże nie dla Rzeczpospolitej zmagający się z Hiszpanami i Portugalczykami w dalekiej Ameryce Południowej . Żołnierz , poeta i autor traktatu medycznego o podagrze . Żył w Holandii „złotego wieku” i w Polsce „wieku srebrnego” .
Krzysztof Arciszewski urodził się w szlacheckiej rodzinie ariańskiej . Mimo iż na znak pokojowych przekonań , zgodnych z doktryną religijną , jego ojciec Eliasz nosił u boku drewnianą szablę , właśnie wojna stała się żywiołem Krzysztofa . Pierwszy raz zetkną się z nią podczas walk polsko-szwedzkich w Inflantach , jednak prawdziwą sławę wojenną zdobył w Holandii , dokąd udał się wygnany z kraju po zabójstwie sąsiada . Jako ochotnik zdobywał doświadczenie w walkach z Hiszpanami w oddziałach księcia Maurycego Orańskiego , późnij zaś podczas zdobywania hugonockiej twierdzy La Rochelle we Francji . Pogłębił też teoretyczną wiedzę wojskową , wyrabiając sobie opinię dobrego oficera .
Zaciągając się na służbę wojskową w holenderskiej Kampanii Zachodnioindyjskiej , wyruszył do Brazylii w stopniu kapitana , by walczyć z Hiszpanami i Portugalczykami o plantacje cukru . Wziął udział w zdobyciu twierdz Olinda i Recife . Jego dziełem było zajęcie wyspy Itamarki . Awansował wówczas na majora . Po powrocie do Holandii mianowano go pułkownikiem i wysłano ponownie do Brazylii , gdzie jako jeden z dowodzących wsławił się zdobyciem twierdzy Arraial oblężeniem fortu Nazare oraz zdobyciem Porto Calvo . Powracający w 1637 roku do Amsterdamu czterdziestopięcioletni Krzysztof Arciszewski był u szczytu sławy . Jej kapryśną naturę poznał wkrótce – podczas trzeciej , nieudanej wyprawy do Ameryki , przed którą mianowano go generałem artylerii i admirałem .
Po trudnych dla siebie latach , przyjął propozycję króla polskiego Władysława IV i powrócił do kraju , gdzie otrzymał nominację na generała artylerii konnej . Po śmierci króla podał się do dymisji , lecz w obliczu wojny z Kozakami pozostał na służbie . Dowodził obroną Lwowa , później zaś wraz z wojskiem koronnym pod dowództwem króla Jana Kazimierza wyruszał pod obleganym Zbaraż . Wziął udział w zmaganiach pod Zborowym , gdzie organizował przeprawę przez rzekę , walczył i fortyfikował stanowiska wojsk polskich .
Ostatnie lata życia spędził u krewnych pod Gdańskim , gdzie zmarł . Zwłoki przewieziono do Leszna na życzenie zmarłego , spłonęły w zborze braci czeskich podczas pożaru miasta .
Palladynos