Siniaki na mózgu, czyli o samotności dziecka odrzuconego.pdf

• "Słowo "sierota" nie może wywoływać jedynie krótkotrwałej aktywności emocjonalnej

wyrażonej zazwyczaj jakimś "kęskiem". Dzieciom osieroconym niepotrzebne są zbiórki,

niepotrzebne odrębne nowe lub remontowane skupiska, potrzebne im jest zapomnienie o

sieroctwie. Zatem nie okazywanie uczuć, lecz dawanie uczuć jest tym dzieciom niezbędne.

Dlatego trzeba im pomóc odzyskać rodziców własnych, albo znaleźć zastępczych.... Po

urodzeniu dla niemowlęcia nie ma znaczenia, kto je nakarmi - matka biologiczna czy

zastępcza, byle była to matka, a nie anonimowo podsuwana butelka z mlekiem."

M. Łopatkowa "Samotność dziecka"

Samotność a przywiązanie

Czy dziecko w domu dziecka czuje się samotne? Jaka tam panuje atmosfera? Jaki ma wpływ na

psychikę dziecka? Atmosfera silnie naładowana jest emocjonalnie, przesiąknięta zawiłymi

układami i relacjami pomiędzy wychowawcami a dziećmi. Pomiędzy samymi dziećmi, a także

między opiekunami. Dzieci przebywające w placówkach co dzień są świadkami skomplikowanych

sytuacji. Doświadczają często niezrozumiałych dla nich napięć psychicznych spowodowanych

niesprawiedliwością, aktami przemocy, nierzadko wykorzystywaniem seksualnym. Niedawne

doniesienia "Życia Warszawy" informują nas, że coraz częściej do domów dziecka, zamiast do

poprawczaków trafiają młodociani przestępcy. Rzeszowska "Gazeta Codzienna" doniosła, że w

jednym z tamtejszych domów dziecka przez wiele lat, za wiedzą wychowawców, wychowujące się

tam dziewczynki były zbiorowo gwałcone, molestowane i rozbudzane seksualnie.

Od niedawna zajmuję się problemem ADHD. Otrzymałem list, z którego dowiedziałem się, że

dzieci z tym problemem są w domach dziecka przywiązywane do łóżeczek, do kaloryferów, są

napiętnowane i izolowane. Podobnie w szkołach, dzieci z "bidula" są gorzej traktowane od dzieci z

rodzin. Dzieci często są "zżerane" przez zazdrość, np. z tego powodu, że jeden z wychowawców

lub nauczycieli wykazuje zainteresowanie i czułość względem innego dziecka. Złożone stosunki

panujące w grupie tworzą warunki bardzo odbiegające od warunków i atmosfery rodzinnej,

wpływają przygnębiająco, depresyjnie, budzą lęk, przerażenie, wprowadzają chaos wewnętrzny. W

warunkach placówki opiekuńczej poczucie odrzucenia i izolacji zamiast być redukowane potęguje

się, tworząc "siniaki na mózgu" dziecka. Nie jest możliwe, aby w warunkach placówki opiekuńczej

wykształcić w dziecku poczucie bliskości i długotrwałego przywiązania.

Jest faktem niezaprzeczalnym, że poszukiwanie bliskości - jak pisze pani Grażyna Klimowicz -

określonych osób ma istotne znaczenie dla dalszego życia człowieka. Małe dziecko poszukuje

bliskości. Daje temu wyraz krzykiem, uśmiechem, wyciąganiem ramion, podążaniem oczami za

mamą, radosnym gaworzeniem. Tymczasem wiele przykładów pokazuje, iż budowa między matką

a dzieckiem interakcji tworzących przywiązanie i bliskość jest bardzo często zaburzona, a nawet w

sposób gwałtowny zerwana. Zerwana z powodu odrzucenia dziecka przez matkę bądź przez

zaistniałą konieczność odebrania matce dziecka.

R. Zazzo, R. Spitz i J. Bowlby, posługując się terminem "hospitalizm", opisali poważne i trudno

odwracalne regresje, występujące u dzieci wcześnie odłączonych od matek i wychowywanych

przez inne, nieznaczące osoby, które wprawdzie zaspokajały podstawowe potrzeby biologiczne,

lecz nie zapewniały miłości. Specjaliści twierdzą, że rodzaj i nasilenie objawów patologicznych

zależy od tego, w jakim okresie rozwoju dziecko zostało pozbawione bliskości i uczucia. Jeżeli

nastąpiło to w zbyt wczesnym okresie i rozłąka ta trwała zbyt długo, może to spowodować

zaburzenia psychiczne o charakterze nieorganicznym, skłonność do klinicznych zaburzeń

psychicznych a nawet schizofrenię dziecięcą.

Naznaczenie piętnem samotności i odrzucenia powoduje, że dziecko czuje się niechciane, brzydkie,

niedobre, złe, plugawe, bezwartościowe. Wstrząsającym potwierdzeniem takiego sposobu myślenia

o sobie jest wypowiedź ośmiolatka, którą zacytowano w artykule "Adoptowani rodzą się dwa razy"

Tygodnik FORUM 5/2002 za Marion Rollin (Die Woche): " Wypadłem mamie z brzucha jak

gówno. Oddała mnie, bo jestem kupą gówna. "

Specjaliści zajmujący się problemem samotności mówią, że jako społeczeństwo coraz częściej nie

doceniamy wartości więzi międzyludzkich, że żyjmy dla siebie i dla pieniędzy. Jesteśmy, lub

stajemy się bezduszną masą, uczestniczącą w "wyścigu szczurów" i rządzącą się prawami dzikiego,

bezlitosnego rynku. W przypadku dzieci z placówek opiekuńczych, poczucie osobistej samotności

nakłada się na samotność, jako zjawisko socjologiczne. Częstym "rozwiązaniem" tego dylematu

jest indywidualizacja i spychanie napięcia psychicznego w obręb patologii osamotnionego

człowieka. Tymczasem otaczające go społeczeństwo tę samotność napędza, potęguje i samo staje

jest przyczyną "zapętlonej" samotności. Popycha liczną część ludzi w jeszcze większą izolację i

nieprzystosowanie. Mylnie przyjmuje się założenie, że to nie w społeczeństwie, ale w tych osobach

dzieje się cos niedobrego. Dziecko samotne izoluje się od tłumu, a tłum izoluje go od siebie. Zatem

możemy powiedzieć, że nasze osamotnione i odtrącone dzieci, skazane są na samotność w tłumie.

Pomimo, że żyją w zbiorowości, w licznych grupach, tak naprawdę są nikomu niepotrzebne. To jest

syndrom spadłego liścia. To jest ten straszliwy ból wewnętrzny. To jest ból towarzyszący chorobie

sierocej.

Samotność u kresu istnienia i na jego początku jest nieco do siebie podobna w ciężarze

nieproporcjonalnym do sił. Małe dziecko jest jeszcze za słabe, starzec jest już za słaby, by ją

bez szwanku psychicznego unieść. Uszkodzenia mechanizmów emocjonalnych we wczesnych

latach powodują, także w późniejszych okresach, zakłócenia w kontaktach międzyludzkich,

zwłaszcza rodzinnych. To z kolei prowadzi do zaniku więzi, jeśli takowe istniały, i do

całkowitego osamotnienia w wieku emerytalnym.. Istnieje cierpienie niektórych młodych

ludzi daremnie usiłujących nawiązać kontakty emocjonalne z otoczeniem. Nie potrafią.

Widzą wokół siebie, u innych, miłość, przyjaźń, wierność. Dla nich takie szczęście jest

nieosiągalne. Są więc zgorzkniali, wycofani, agresywni, obrażający się o byle co. Im jest źle

i z nimi jest źle...

M. Łopatkowa, "Samotność dziecka"

Pogłaszcz mnie mamo!

"Niemowlęta uwielbiają być głaskane, tulone i dotykane". "Czują się wtedy bezpiecznie. Często nie

zdajemy sobie sprawy, z tego jak bardzo ważny i potrzebny jest dotyk w życiu dziecka. Nie

pamiętamy, że już będąc maleńkim dzieckiem, pragnęłyśmy go. Uspokajał nas, dawał poczucie

bezpieczeństwa. Teraz to się nie zmieniło. Delikatny, ciepły dotyk sprawia, że czujemy się jako

dzieci akceptowane, spokojne i zadowolone". Takie stwierdzenia znajdujemy w niemal wszystkich

czasopismach poświęconych tematyce dziecięcej.

W jakimś tygodniku przeczytałem: "Po latach mody na "zimne wychowanie", dotarło do nas, że

dotyk jest dla dziecka równie ważny jak pokarm matki, a może nawet ważniejszy. Matczyne mleko

w ostateczności zastąpić może mieszanka, a przytulania nic nie zastąpi. Dzieci nieprzytulane

wolniej rosną, częściej chorują, gorzej się rozwijają. - Czy to nie jest oczywiste? Przecież malutkie

dziecko wydaje się stworzone do przytulania, aż trudno się powstrzymać od głaskania, całowania

tych fałdek, piętek, dołeczków i paluszków. A jednak nie zawsze zwycięża w nas to, co naturalne i

normalne"

"Skóra służy niemowlęciu i jego matce za środek komunikacji i kontaktu, za pośrednictwem

którego odbywa się wzajemne obdarzanie przyjemnością i ukojeniem (trzymanie w ramionach)

oraz doświadczanie radości płynących z dotyku, ciepła smaku i zapachu. Matki i inni opiekunowie

mogą swym sposobem obchodzenia się z ciałem dziecka komunikować całe bogactwo emocji, a ich

dotyk skóry odczuwany przez skórę dziecka, przekazywać może miłość i ciepło, a także

obrzydzenie i nienawiść. Zaniedbywane dziecko, które nie jest brane na ręce, pocieszane i

utrzymywane w czystości, będzie to odczuwało po części także przez skórę, która nie jest dotykana,

otulana, i pielęgnowana zgodnie z potrzebami dziecka, daje za to wrażenie zimnej, wilgotnej i

obolałej. Napięcie wewnętrzne dziecka może uzewnętrzniać się na skórze. "Skóra może swędzić,

skóra może płakać i może szaleć z wściekłości. Niekochane dzieci zazwyczaj mają szorstką,

napiętą, nieprzyjemną w dotyku skórę" (za: Dinora Pines, "International Journal of Psychoanlysis"

61,315 - 322 1980 r. ).

Dziecko rodzi się. Nagie i bezbronne, na co może liczyć? Na miłość! Kochająca matka przytula,

pieści, całuje, dotyka. Przekazuje mu swoje emocje, uczucia. I to jest ten pierwszy kontakt. Dziecko

czuje się bezpieczne. Jest mu ciepło i dobrze. Przez dotyk niemowlę poznaje świat i choć jeszcze

nie rozumie znaczenia słów, to uczy się rozpoznawać ludzi, przedmioty. W okresie dojrzewania i

dorosłości, zapotrzebowanie na dotyk nie mija, wręcz przeciwnie wzrasta.

W dorosłym życiu, niestety, zbyt rzadko obdarowujemy się dotykiem. A dotyk, to nic innego, jak

słowo w praktyce. Zabiegani, zapracowani zapominamy, że czasami wystarczy serdeczny uścisk

dłoni, by zmienić emocje swoje lub drugiej osoby.

Zaspokojenie potrzeby miłości i bezpieczeństwa daje się jednym gestem - przytuleniem. Gest

ten zespala bliskość fizyczną i psychiczną. Dotyk i ciepło skóry, ogarnięcie ramionami,

przywarcie do ciała, poczochranie głowy, - wszystko to jest niezbędnym "pokarmem" dla

uczuć.

M. Łopatkowa, "Samotność dziecka"

Pewien wychowanek domu dziecka powiedział, że jego problemem jest wręcz maniakalne

poszukiwanie dotyku. Dotyka ekspedientki w sklepie, pasażerki w tramwaju, długo przytrzymuje

każdą dłoń podczas powitania, lubi trwać w objęciach mężczyzn.

- Jestem bardzo tym zażenowany - mówił - ale muszę w ten sposób zaspokoić głód bliskości i

dotyku jaki mi towarzyszył przez wszystkie lata gdy byłem w domu dziecka. -

Żaden dom dziecka, żadna najbardziej oddana wychowawczyni, nie zaspokoi w dziecku, potrzeby

czułego dotyku w wystarczającej ilości, podawanego na żądanie. Brak czułego dotyku pozostawia

również "siniaki na mózgu" W podręczniku do neuroanatomii przeczytamy, że w skórze człowieka

jest niezliczona ilość ciałek dotykowych ciałek blaszkowatych płytek dotykowych Te wszystkie

receptory pobudzane przez dotyk "masują" mózg, aktywują połączenia miedzy neuronami,

rozwijają synapsy. Brak czułości, głaskania, dotyku powoduje pewnego rodzaju upośledzenie w tej

międzyneuronalnej komunikacji.

Nie wszystkie dzieci są przytulane, pieszczone, kochane. Co wówczas się dzieje? Zwykle pojawiają

się choroby, moczenie nocne, jąkanie, autoagresja oraz inne zaburzenia psychofizyczne. Krzyk i

płacz stają się sygnałem buntu, niezadowolenia. Brak czułego dotyku matki sprawia, że dziecko nie

czuje wyciszenia i ukojenia. Dziecko nie czuje się bezpieczne, czuje, że jest niekochane.

R. Spitz podaje, że okres krytyczny u niemowlęcia mieści się między końcem trzeciego i

końcem piątego miesiąca. Jeżeli, zanim ów okres nastąpi, przywróci się dziecku jego matkę,

zaburzenie separacją szybko znika. Separacja bowiem jest urazem, który powoduje szok

porównywalny z ostrą chorobą. Jest to choroba sieroca. Jej najczęstszy objaw - to kołysanie

się. Zazwyczaj, gdy separacja jest świeża, kołysanie jest epizodyczne. W ciężkich

przypadkach separacji kołysanie jest prawie permanentne, jest ono jedyną formą

aktywności dziecka. W tym czasie, kiedy się kołysze, traci kontakt ze światem zewnętrznym,

staje się nieświadome tego, co się wokół niego dzieje. Są i inne objawy. Autoagresja np.

uderzanie główką o pręty łóżeczka, anormalne ruchy rąk, "pusty", matowy wzrok,

"sufitowanie" u niemowląt, ssanie brzegu łóżeczka, poduszki, palców, brak uśmiechu,

nieczytelne wyrazy innych reakcji emocjonalnych. Wśród skutków choroby sierocej

naukowcy dostrzegają trwałe uszkodzenia mechanizmów emocjonalnych. Jednostki takie nie

potrafią nawiązywać więzi uczuciowych z otoczeniem, nie umieją ani dawać, ani odbierać

miłości. Z jednej strony cechuje je indyferentyzm uczuciowy, z drugiej intensywna potrzeba,

głód uczuciowy. Cechuje je także brak koncentracji uwagi, inwencji, wyobraźni, słabe

myślenie abstrakcyjne, egocentryzm.

M. Łopatkowa, "Samotność dziecka"

Moczenie nocne

Dzieci rozdzielone z matkami, żyjące w poczuciu odrzucenia i samotności moczą się i jest to

zjawisko dość powszechne. Czasami trwa do 14/15 roku życia. Dlaczego?? Dzieci są badane przez

urologów, ale rzeczywista przyczyna tkwi w głowie dziecka. Winowajcą jest ciągły stres

spowodowany odrzuceniem we wczesnym dzieciństwie. Traumatyczne przeżycia, jakich

doświadcza dziecko, sprawia, że części układu nerwowego, odpowiedzialne za produkcję i

wydalanie moczu, nie funkcjonują prawidłowo. Wg neuropsychologii klinicznej

najprawdopodobniej, przyczyn moczenia się dzieci, należy upatrywać w zaburzeniach

funkcjonowania podwzgórza, a dokładniej znajdujących się w nim jąder, nadwzrokowego i

przykomorowego. To pierwsze, wytwarza - wazopresynę, hormon antydiuretyczny zmniejszający

wytwarzanie moczu i odpowiedzialny m.in. za resorpcję zwrotną wody, w kanalikach nerek i za

zagęszczenie moczu. To drugie, wytwarza hormon - oksytocynę, odpowiedzialną za wytwarzanie i

utrzymywanie więzi. Oksytocyna jest ściśle powiązana z wazopresyną, która jest mutacją tej

pierwszej. W mózgu odrzuconego dziecka, lęk, często podświadomy, wynikający z braku kontaktu

z matka lub inną bliską osobą, poczucie samotności, odrzucenia i izolacji powoduje

nieprawidłowości w działaniu oksytocyny, a także odpowiedzialnej za moczenie dziecka

wazopresyny. Wg artykułu "Biochemia miłości - Nasz mózg w zalotach" Bożeny Kastory

(Newsweek 49/2004) wiele procesów odpowiedzialnych za miłość i przywiązanie odbywa się w

zakręcie obręczy i w jądrze ogoniastym. W tym artykule znajdziemy potwierdzenie bardzo istotnej

informacji, że oksytocyna u kobiet ułatwia matkom więź z noworodkiem, i jest hormonem

odpowiedzialnym za przywiązanie. Natomiast u mężczyzn, to wazopresyna jest hormonem

przywiązania. Ich poziom, zwiększa się znacznie, w długotrwałym związku, z całą pewnością

ważny tu jest, stały związek z matką, lub inną kobietą np. mamą zastępczą. Czy dom dziecka,

choćby najlepszy, jest w stanie zapewnić dzieciom długotrwałe, stabilne i udane związki? Mam

nadzieję, że informacje te zainspirują młodych naukowców, aby podjęli się głębszych badań nad

tym, co choroba sieroca czyni w mózgu i duszy odrzuconego dziecka.

Doświadczenia z Michigan

Jednego z najbardziej przykrych przykładów słabej kontroli nad emocjami i zahamowania jądra

migdałowatego dostarczyły dzieci z rumuńskich sierocińców, adoptowanych po roku 1980 przez

wiele rodzin z krajów zachodnich. Do czasu adopcji dzieci te były pozbawione stymulacji i uwagi

ze strony dorosłych, lub też była ona minimalna, nie otrzymywały więc niczego, co można by uznać

za odpowiednik zwykłej miłości. Mimo, że w ich nowych domach poświęcono im sporo uwagi,

wiele spośród nich popadło w poważne problemy społeczne i emocjonalne. Jedna z matek, tak

mówiła o swej przybranej dziesięcioletniej córeczce. "Nicola nie ma pojęcia, czym jest miłość.

Traktowaliśmy ją dokładnie tak, jak resztę naszych dzieci, które są normalne i kochające, do niej

jednak ta idea nie ma po prostu dostępu. Odnosi się wrażenie, że nie jest do nas przywiązana w

stopniu większym niż do innych - gdy odczuwa potrzebę opieki, potrafi na przykład usiąść na

kolanach obcej osoby, z równą łatwością, jak przychodziłoby jej to, w stosunku do nas. Jest

inteligenta, ale nie potrafi nauczyć się okazywania szacunku innym. Dla przykładu nigdy nie

spłukuje toalety po jej użyciu. Mówimy jej o tym i mówimy, ale jej to po prostu nie obchodzi. Nie

wynika to z chęci dokuczenia nam - wydaje się raczej, że nie uwzględnia ona faktu naszego

istnienia w jej życiu.”

Harry Chugani ze Szpitala Dziecięcego w Michigan wykonywał scyntygramy mózgów, części z

tych dzieci, stwierdzając niemal u wszystkich wyraźne odchylenia czynnościowe, w rozmaitych

obszarach związanych z emocjami. "W trakcie rozwoju występuje tylko niewielkie okienko

czasowe, gdy dzieci muszą podlegać stymulacji emocjonalnej, by odczuwać emocje w późniejszym

życiu", powiada Chugani. "Te dzieci jej nie doznały, czego świadectwem są ich mózgi". Te

niewielkie okienka czasowe to drogocenne chwile, w których dziecko musi być blisko matki. Im

mniejsze dziecko, tym tych "okienek czasowych" jest więcej, stąd też jako społeczeństwo

powinniśmy rezygnować z domów małego dziecka i szpitalnych oddziałów preadopcyjnych, na

rzecz dobrze przygotowanych, nie przepełnionych, rodzinnych pogotowi opiekuńczych. Niektóre

osierocone dzieci wykazują słabą reakcję na widok rozpaczliwej sytuacji, w jakiej znalazły się inne

osoby. Czasami, gdy w nowej rodzinie pojawia się choroba, kryzys, jakiś "zakręt", dzieci te stają

obok, albo przeciwko rodzinie. Osoby, które nie doznały współczucia i troski ze strony najbliższych

nie potrafią współodczuwać ani troszczyć się o innych.

Babikier i Alnold w swojej książce o autoagresji napisały: "Dzieci doświadczone przez stratę

głównego opiekuna, z dużym prawdopodobieństwem będą cierpieć z powodu ogromnego poczucia

opuszczenia i straty, a także z przerażającego wrażenia, że świat nie jest dla nich miejscem ani

bezpiecznym, ani dobrym. Dzieci czują się porzucone, wściekłe i sfrustrowane. Takie dzieci nie są

zdolne do uzewnętrznienia miłości i troski. Bo dzieci te pozbawione były sposobności do uczenia

się, jak dodawać sobie otuchy, i łagodzić stany napięcia. Jako dorosłe osoby doświadczać mogą

przytłaczających uczuć pustki, rozpaczy i beznadziejności, nie będą umiały nazwać i zaspokoić

potrzeb emocjonalnych własnych i cudzych."

Autoagresja

Frustracja wynikająca z niezaspokojenia potrzeb powoduje napięcie i złość. Złość zamieniona na

niszczące działanie to agresja. Czasami jest to autoagresja. Ludzie dokonujący samouszkodzeń, nie

czują się bezpiecznie w swoich ciałach. Samookaleczenie jest atakiem i wyrazem nienawiści do

swojego na ciała, które jest winne np. za odrzucenie, maltretowanie czy wykorzystywanie

seksualne. Okaleczanie się, jest więc spuścizną niewysłowionej rozpaczy. Czasami, nawet często

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: