KRÓLESTWO PROTISTA:
1. Cechy charakterystyczne i przegląd systematyczny protista zwierzęcopodobnych-pierwotniaków (typy: korzenionóżki, otwornice, promienionóżki, wiciowce, orzęski, sporowce).
Protisty (Protista), królestwo organizmów eukariotycznych, jedno z pięciu królestw eukariontów według Cavaliera-Smitha, obejmujące te organizmy, które nie weszły w skład: chromistów, grzybów, roślin i zwierząt. Posiadają zarówno cechy zwierząt jak i roślin. Pozycja królestwa Protista w drzewie rodowym eukariontów jest trudna do ustalenia, prawdopodobnie z nich wywodzą się współczesne glony, grzyby, rośliny i zwierzęta. Podział systematyczny tej grupy jest podziałem sztucznym (nie odzwierciedlającym filogenezy). Podejmuje się próby stworzenia naturalnego podziału, ostateczna klasyfikacja nie jest ustalona.
PROTISTA ZWIERZĘCOPODOBNE:
Dawniej należące do zwierząt (typ Pierwotniaki - Protozoa). Z reguły są cudzożywne (pochłaniają pokarm drogą fagocytozy) - nie mają strzępek (jak protisty grzybopodobne), chloroplastów (jak większość glonów) ani ściany komórkowej (cecha komórek typowo zwierzęcych). Są organizmami jednokomórkowymi zamieszkującymi środowiska wodne lub wilgotne, często pasożytujące i wywołujące wiele chorób roślinnych i zwierzęcych.
Typ KORZENIONÓŻKI – Rhizopoda
Korzenionóżki (Rhizopoda) - to typ w królestwie pierwotniaków zawierający setki gatunków ameb i amebopodobnych organizmów o zmiennym kształcie ciała, poruszające się przy pomocy nibynóżek, które służą również do zdobywania pokarmu. Zamieszkują środowiska wodne lub wilgotne, liczne gatunki są pasożytami zwierząt i roślin. Wiekszość tych organizmów żyje w słonych wodach, ale istnieją także słodkowodne, które żyją w mułach stawów, na wilgotnych skrawkach mechu, a nawet w wilgotnej glebie. Rozmnażają się poprzez podział komórki.
Korzenionóżki odznaczają się tym, że ich ciało, dzięki bardzo cienkiej pelikuli, nie ma stałego kształtu i porusza się na zasadzie przesuwania półpłynnej masy cytoplazmy, która wyciąga się w wypustki. Służą one nie tylko do poruszania się, ale i do odżywiania.
Rodzaj Pelomyxa ma ciało o długości do 2 mm. Występuje najczęściej wśród roślin i w osadach dennych. Rodzaj Centropyxis ma skorupkę o długości do 0,40 mm. Skorupka jest w kształcie dysku, kulista lub wydłużona, z kolcami lub bez, pokryta mineralnymi płytkami. Często występuje wśród mchu torfowca Sphagnum w ple sucharów.
Typ PROMIENIONÓŻKI – Actinopoda
Promienionóżki (Actinopoda) to typ pierwotniaków wodnych, obejmujący trzy gromady: kolconóżki (Acantharia), słonecznice (Heliozoa) i promienice (Radiolaria). U wszystkich promienionóżek występują aksonemy (szkielet wewnętrzny zbudowany z krzemionki, węglanu wapnia lub siarczanu strontu), promienice mają ponadto chitynowe torebki okołojądrowe. Od centralnej części komórki odchodzą promieniście cienkie nibynóżki, które często są wzmacniane krzemionkowymi igiełkami. Promienionóżki występują w wodach słodkich i słonych jako organizmy wolno żyjące.
Mają ciało mniej lub bardziej kuliste, w komórce jest oś utworzona z gęstszej i bardziej sztywnej protoplazmy niż osłonka protoplazmy, wskutek czego wypustki sterczą wyprostowane jak kolce. Zawsze są pojedyncze.
Rodzaj Actinosphaerium ma kuliste ciało z wieloma igłowatymi wypustkami, o średnicy do 0,30 µm. Występuje wśród roślin lub w osadach dennych.
Typ OTWORNICE – Foraminifera
Otwornice (Foraminifera) - grupa organizmów należących do królestwa Protista.
Posiadają pancerzyki zbudowane z węglanu wapnia (CaCO3), lub ze zlepionych ziarenek piasku (otwornice aglutynujące). Pod względem trybu życia wyróżnia się otwornice planktoniczne oraz bentoniczne. Najstarsze otwornice pochodzą z kambru (era paleozoiczna). W pancerzykach znajdują się małe otworki (apertura), przez które otwornice mogą wypuszczać nibynóżki - retikulopodia. Otwornice mają duże znaczenie w oznaczaniu wieku skał, oraz warunków ich powstawania, zwłaszcza w przypadkach, kiedy jest dostępna mała ilość materiału skalnego (np. w rdzeniach wiertniczych).
Opisano około 4 000 żyjących gatunków organizmów zaliczanych do gromady Foraminifera . Występują we wszystkich środowiskach morskich od biegunów po równik.
· organizmy jednokomórkowe
· skorupka jedno- lub wielokomorowa
· komory łączą się ze sobą poprzez wewnętrzne otwory - foramen
· skorupka posiada co najmniej jedną aperturę (ujście)
· do miękkiej części ciała zaliczamy reticulopodia (wyrostki cytoplazmatyczne = nibynóżki )odpowiadające za:
o lokomocje
o oddychanie
o gromadzenie pożywienia
o udział w budowaniu skorupki
· są heterotrofami odżywiającymi się na drodze fagocytozy,
w zależności od gatunku mogą być:
o roślinożercami (bakterie, glony, spory, gamety glonów)
o drapieżnikami (Sarcodina, Radiolaria )
o wszystkożercami (części roślin i zwierząt; szczątki Copepoda, Mollusca, Nematoda, Echinodermata)
· do chwytania ofiar używają retikulopodiów
· otwornice planktonowe oraz bentosowe zasiedlające płytkie wody
mogą zawierać w swej plazmie endosymbiotyczne komórki okrzemek, bruzdnic i zielenic, które migrują na zewnątrz do retikulopodiów w celu zwiększenia ekspozycji na światło
· organiczne - kompleks protein i mukopolisacharydów wydzielany przez komórkę
· aglutynowane - materiał zebrany ze środowiska: ziarna piasku, okrzemki, igły gąbek; wbudowany w warstwę mukopolisacharydową
· wapienne
o porcelanowe
o szkliste
o mikrogranulowane (perforowane)
Spośród opisanych gatunków , cykl życiowy poznany został u zaledwie około 20 gatunków. Występuje tu wielka różnorodność pod względem sposobu reprodukcji, jakkolwiek regularne następowanie po sobie pokoleń rozmnażających się w sposób płciowy i bezpłciowy jest cechą charakterystyczną otwornic.
Skorupki otwornic planktonowych jako skamieniałe pozostałości wykorzystywane są przez geologów jako paleoekologiczne i biostratygraficzne indykatory, a pozostałości skorupek otwornic bentosowych często wykorzystywane były w poszukiwaniu złóż ropy naftowej. Skorupki wykorzystywane są również jako piasek do usypywania dróg komunikacyjnych - wyspa Bali. Większość światowych zasobów kredy, wapieni i marmurów składa się między innymi z ich skorupek. Również większość kamieni użytych do budowy piramid egipskich pochodzi od skamieniałości otwornicowych. Zanim zostaną pogrzebane w dnie , skorupki otwornic mogą służyć również jako domki lub miejsce składania jaj dla wielu drobnych organizmów tkankowych, takich jak: wieloszczety, nicienie, widłonogi, równonogi (Isopoda) i inne.
Typ WICIOWCE - Flagellata
WICIOWCE, Flagellata (Mastigophora), grupa eukariotycznych organizmów jednokomórkowych lub kolonijnych, gł. wodnych, których komórki w fazie dojrzałości mają jedną albo więcej wici, często też plamkę oczną i wodniczki tętniące; rozróżnia się wiciowce roślinne i wiciowce zwierzęce. Wiciowce roślinne, Monadophyta (Phytomastigina), mają chromatofory o różnym składzie barwników (niektóre gat. są bezbarwne), różnorodne materiały zapasowe (skrobię albo inne węglowodany, tłuszcze) oraz różną budowę ścian komórkowych (od peryplazmatycznej błony po celulozowy pancerz), co wskazuje na ich różną filogenezę; formy wiciowcowe występują więc w różnych klasach, gł. złotowiciowców, chloromonad, kryptofitów, → bruzdnic, euglenin (np. klejnotka), → zielenic (np. → toczek); masowe występowanie wiciowców roślinnych w wodach powoduje niekiedy → zakwity. Wiciowce zwierzęce, Zoomastigophorea, przez zoologów traktowane jako gromada → pierwotniaków łączonych wraz z wiciowcami roślinnymi w podtyp wiciowców; komórki wiciowców zwierzęcych osłania b. cienka błona cytoplazmatyczna, pod którą może znajdować się system wzmacniających → mikrotubul, komórki te są pozbawione plastydów; organellum ruchu jest 1, 2 lub wiele wici; u niektórych występuje element szkieletowy — aksostyl; mniejsza część wiciowców zwierzęcych prowadzi wolny tryb życia, wiele form symbiotycznych i pasożytniczych (np. lamblia, rzęsistek).
GROMAGA: Wiciowce zwierzęce Zoomastigophora
- odżywiają się jak heterotrofy- nie posiadają plastydów- nie występuje w ich budowie stigma- posiadają bardzo dobrze rozwinięte organella ruchu- nie posiadają zorganizowanego cytosomu, pokarm pobierany na drodze pinocytozy lub fagocytozy przez pellikulę- rozmnażanie poprzez pDo Phytomastigophora zaliczamy: Toczka (volvox glostaro) , podział podłużny, niektóre gatunki rozmnażają się płciowo.
Ogoniastek jelitowy, wielkouściec jelitowy (Lambia intestinalis, Giardia lamblia) to pierwotniak z grupy wiciowców, wywołujący jedną z najczęściej występujących chorób pasożytniczych u dzieci - lambliozę. Może ona również dotykać dorosłych. Przyczepiona specjalną przyssawką pasożytuje w ciele człowieka na komórkach nabłonkowych jelita lub pęcherzyka żółciowego.
Rzęsistki (Trichomonas) - protisty zwierzęce występujące w środowisku jako pasożyty lub nieszkodliwi współbiesiadnicy. Należą tutaj:
· Rzęsistek pochwowy Trichomonas vaginalis - pasożyt człowieka przenoszony drogą płciową i powodujący, zwłaszcza u kobiet, stany zapalne dróg rodnych (rzęsistkowicę).
· Rzęsistek bydlęcy Trichomonas foetus - powoduje u bydła trichomonadozę czyli rzęsistkowicę.
· Rzęsistek świński Trichomonas suis - powoduje u świń trichomonadozę czyli rzęsistkowicę.
· Trichomonas gallinae - powoduje tichomonadozę górnych odcinków przewodu pokarmowego gołębi i kurowatych
· Trichomonas gallinarum - powoduje trichomonadozę jelit ślepych kurowatych.
Orzęski (Ciliata) - typ organizmów z królestwa ...
Ochroniacze1991