MAREK KOTAŃSKI.doc

Marek Kotański (1942-2002)
Psycholog, terapeuta, organizator wielu przedsięwzięć, których celem było zwalczanie zjawisk patologii społecznej, ale także... wizjoner i idealista budzący ludzkie sumienia, podający rękę tym, od których odwrócili się inni, tym, którym już nikt nie chciał pomóc...

Społecznik od zawsze

Wpływ na kształtowanie osobowości i ustalenie systemu wartości u Marka Kotańskiego miał dom rodzinny, kultywujący bogate tradycje humanistyczne, otwarty dla każdego, kto potrzebował pomocy i wsparcia.
To dom rodzinny był miejscem, w którym Kotański nabył szczególnego rodzaju empatii, wpływającego na wybory i działania dokonywane przez niego na przestrzeni całego jego życia.

Już w szkole średniej młody Marek Kotański prowadził szereg inicjatyw mających na celu pomoc innym. Kolejnym etapem były studia, których wybór w tym kontekście wydaje się być całkiem naturalny. Jako student psychologii Uniwersytetu Warszawskiego działał aktywnie w Ruchu Młodych Wychowawców opiekując się sierotami i młodzieżą dotkniętą patologiami społecznymi.
Jego opiekunem i patronem w owym czasie, był profesor Janusz Reykowski, specjalizujący się w psychologii osobowości. Wśród grona profesorskiego szczególny wpływ wywarli na niego także prof. Tadeusz Tomaszewski i prof. Maria Żebrowska.

Człowiek-instytucja

Po ukończeniu studiów Kotański rozpoczął pracę terapeuty w szpitalu psychiatrycznym przy ul. Dolnej w Warszawie. Współpracował ze Społecznym Komitetem Przeciwdziałania Alkoholizmowi oraz angażował się w tworzenie Ruchu "Trzeźwość".
W 1974 roku podjął pracę na oddziale szpitalnym dla osób uzależnionych od narkotyków. To właśnie tu, obserwując swoich podopiecznych, dochodząc do przekonania, że tradycyjne metody leczenia nie przynoszą pozytywnych rezultatów, postanowił zainicjować własny system leczenia oparty na tworzeniu grup terapii zwanych „społecznościami”.

W 1978 roku założył pierwszy w Polsce Ośrodek na Rzecz Przeciwdziałania Narkomanii pod nazwą MONAR. Wraz z ludźmi współpracującymi z nim, dysponując niewielkimi środkami finansowymi, zagospodarowywał zdewastowane i opuszczone obiekty na potrzeby schronisk dla narkomanów, bezdomnych czy alkoholików.
Praca z pacjentami przynosiła nadzwyczaj zaskakujące efekty, powstawały kolejne ośrodki MONARU - ośrodki leczenia uzależnionych, punkty konsultacyjne oraz schroniska dla aktywnych narkomanów.

Oprócz działań na rzecz potrzebujących inspirował do podejmowania inicjatyw i rozwijania ruchów społecznych. To właśnie Marek Kotański był pomysłodawcą adresowanej do młodzieży akcji działań profilaktycznych promującej zdrowy, wolny od używek styl życia „Młodzieżowy Ruch Czystych Serc”.
Był również organizatorem Stowarzyszenia "Solidarni wobec AIDS - Plus", które zaczęło działać w 1990 roku. Poza akcją profilaktyczną obejmującą swym zasięgiem cały kraj, prowadzoną przez ośrodki i poradnie, dzięki działaniom stowarzyszenia powstały trzy osady dla osób chorych na AIDS, bądź żyjących z HIV.
W latach 1985 - 1994 Marek Kotański był inicjatorem akcji promujących trzeźwość czy ochronę środowiska. Bezprecedensową była akcja nazwana "Łańcuchem Czystych Serc", w której setki tysięcy ludzi złączyło dłonie w "żywym łańcuchu", łączącym Bałtyk z Tatrami.

Gdy wraz ze zmianami społeczno–politycznymi pojawił się problem bezdomności i tym razem Marek Kotański nie pozostał obojętny. W 1993 roku stworzył system readaptacji społecznej bezdomnych tzw. Ruch Wychodzenia z Bezdomności MARKOT, którego zaczątkiem była łaźnia dla bezdomnych na dworcu Centralnym w Warszawie powstała w 1991 roku.
Obecnie MARKOT obejmuje 100 ośrodków dla osób bezdomnych, samotnych matek z dziećmi, chorych oraz niepełnosprawnych.

Marek Kotański ozwinął również system pomocy dla osób opuszczających więzienia. Inicjatywą szczególną było stworzenie Centrów Pomocy Bliźniemu realizujących idee pomocy wzajemnej w szerokim tego słowa znaczeniu. Pacjenci tych placówek żyją i pracują ze świadomością, że są sobie wzajemnie potrzebni, wszyscy wzajemnie sobie pomagają.
W ostatnich latach rozwinął także na ogromną skalę współpracę międzynarodową. MONAR ma swoje placówki w Rosji, na Ukrainie, jest wzorcem dla budowy systemów zapobiegania narkomanii w Europie Środkowej, Wschodniej i Azji. Szkoli specjalistów i przedstawicieli różnych grup zawodowych w tych częściach świata.
Jedną z ostatnich inicjatyw była budowa domu dla chorych na Alzheimera.

Model życia bez narkotyków i alkoholu Kotański propagował w autorskich programach telewizyjnych oraz audycjach "monarowskich" w Programie Trzecim Polskiego Radia.

Plany i działania, których celem było poszukiwanie nowych rozwiązań problemów społecznych oraz pomoc bliźnim odrzuconym przez społeczeństwo przerwała nagła śmierć Marka Kotańskiego.
Zmarł w wyniku obrażeń odniesionych w wypadku samochodowym 19 sierpnia 2002 roku. Wracał ze spotkania w jednym z domów dla ludzi bezdomnych. W chwili śmierci miał 60 lat.

Sprzedałem się ludziom

"Nie ma Marka. Nie wiem, kto zdoła ponieść to wszystko, kto zdoła być tak uparty, niepokojący nasze sumienia, denerwować nas, poruszać nas i powodować, że chorzy na AIDS mają taką instytucję, do której mogą się zwrócić" - Jerzy Owsiak.

Wraz ze śmiercią Marka Kotańskiego tysiące jego podopiecznych straciły nie tylko wrażliwego psychologa i terapeutę o ogromnej wiedzy i niespożytej energii, ale przede wszystkim opiekuna, dobrego ducha i przyjaciela, który za cel stawiał sobie człowieka.

Bez względu na okoliczności, z uporem, odwagą i determinacją, często łamiąc stereotypy, stawał w obronie godności i praw „tych gorszych i słabszych” – narkomanów, nosicieli wirusa HIV, chorych, bezdomnych, samotnych, pokrzywdzonych przez los, odrzuconych na margines życia społecznego.

Jak zwykł mawiać sam o sobie, cierpiał na chorobę miłości do ludzi, czerpał siłę z dawania siebie innym i tego całe swoje życie starał się uczyć innych.

Autor i laureat nagród

Kotański był autorem wielu książek i broszur m.in.: "Daj siebie innym" czy też "Ty zaraziłeś ich narkomanią". Mówił w nich o zrozumieniu, wejrzeniu w siebie, problemach narkomanów, chorych na AIDS, pracy w ośrodkach oraz własnych odczuciach z nią związanych.

Był wielokrotnie wyróżniany i nagradzany. Wśród jego nagród znajdują się m.in. Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski, Order Uśmiechu, Medal Brata Alberta, Nagroda Świętego Jerzego, Tęczowy Laur, Kryształowe Zwierciadło, Nagroda Wiktora (przyznana dwukrotnie). W roku 2002 został mianowany do Wiedeńskiej Nagrody Narodów Zjednoczonych za szczególne osiągnięcia w dziedzinie przeciwdziałania narkomanii, przestępczości oraz terroryzmowi. Pośmiertnie Markowi Kotańskiemu przyznano Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski.

2