LOGISTYKA I SPEDYCJA MIĘDZYNARODOWA
DR INŻ. ANDRZEJ CHYBA
Kontrakt handlowy jako punkt wyjścia do działalności spedycyjnej
1. Ogólna charakterystyka kontraktów handlowych
Często uważa się, że punktem wyjścia do organizacji transportu, a więc do działań spedytora jest kontrakt handlowy. Spedytora uważa się za jednego z głównych wykonawców kontaktu handlowego. Kontrakt handlowy w świetle prawa jest umową kupna-sprzedaży. Zawieranie kontraktów w handlu międzynarodowym zostało uregulowane w konwencji ONZ o umowach międzynarodowej sprzedaży towarów z roku 1980. Według tej konwencji nie jest wymagane zawieranie kontraktów handlowych na piśmie, ale problemy prawne związane ze sporami sprawiają, że w handlu międzynarodowym zasadą jest zawieranie kontraktów na piśmie. Kontrakt handlowy zawiera przede wszystkim następujące dane:
opisanie przedmiotu kontraktu
· ilość towaru
· cena towaru
· termin dostawy
· warunki dostawy
· wymogi w zakresie dokumentów
· warunki zapłaty
Kontrakty zawierane są przeważnie na gotowych drukach, na których na odwrocie spisane są ramowe warunki dostawy. Kontrakty mogą być jedno dokumentowe i dwu dokumentowe. Kontrakt dwu dokumentowy obejmuje najczęściej ofertę i zamówienie lub zamówienie i potwierdzenie przyjęcia zmówienia.
2. Dokumenty handlowe
Realizacja kontraktu związana jest ze sporządzaniem licznych dokumentów, które łącznie nazywamy dokumentami handlowymi. Część z tych dokumentów ma charakter papieru wartościowego, który reprezentuje towar. Dokument mający status papieru wartościowego potwierdza istnienie czyjegoś prawa majątkowego. Dokumenty mające charakter papierów wartościowych mogą być przedmiotem handlu np. na giełdach towarowych. Papiery wartościowe mogą być
· imienne- wskazują konkretną osobę uprawnioną do pobrania świadczenia. Przekazywanie praw określonych w dokumencie może nastąpić w drodze cesji. Cesja oznacza, że nabywca papieru wartościowego przejmuje wszystkie prawa wynikające z treści papieru wartościowego, a także z treści innych umów zawartych między nabywcą a poprzednim właścicielem.
· na zlecenie- opatrzone są w nagłówku terminem „to order”, który oznacza właśnie ten rodzaj dokumentu. Przekazanie praw posiadanych na bazie takiego dokumentu, następuje na drodze indosu. Indos- procedura prawna w myśl której nabywca papieru wartościowego zyskuje tylko te prawa, które wynikają bezpośrednio z treści dokumentu. Z operacją indosu związane jest pojęcie łańcuch indosowania, czyli wielokrotnego przekazywania praw majątkowych na drodze indosu.
· na okaziciela- bardzo rzadko stosowane z uwagi na niebezpieczeństwo nielegalnego przejęcia praw do towaru.
Dokumenty handlowe dzieli się generalnie na:
· dokumenty podstawowe- listy przewozowe, dokumenty ubezpieczeniowe i faktura handlowa
· dokumenty dodatkowe- świadectwo pochodzenia towaru, świadectwo weterynaryjne, świadectwo fitosanitarne, certyfikaty jakościowe oraz potwierdzenie wyniku ważenia towaru
Listy przewozowe stosowane w przewozach międzynarodowych są z reguły dokumentami ustalonymi w odpowiednich konwencjach. Z punktu widzenia prawnego zwłaszcza traktując list przewozowy jako papier wartościowy ważne jest stwierdzenie, że określony towar został wysłany na wskazany adres nabywcy.
Podstawowym dokumentem ubezpieczeniowym jest polisa ubezpieczeniowa z pełnym tekstem umowy ubezpieczeniowej.
3. Formuły handlowe INCOTERMS
Dla skrócenia opisu obowiązków sprzedającego i kupującego w zakresie warunków dostawy w tym gestii transportowej, ponoszenia ryzyka i podziału kosztów sformułowano tzw. formuły handlowe INCOTERMS. Formuły te to z jednej strony zbiór międzynarodowych terminów handlowych, a z drugiej strony jest to zbiór reguł postępowania eksportera i importera przy realizacji transportu. Formuły INCOTERMS nie dotyczą wprost spedytora czy przewoźnika, ale ponieważ spedytor zwłaszcza organizuje realizację kontraktów pod względem przemieszczania to powinien znać te formuły, aby np. właściwie rozumieć zadania swego zleceniodawcy. Formuły są tak sformułowane, że do każdej nazwy formuły stworzone są wyczerpujące opisy podziału zadań między eksporterem, a importerem.
Formuły handlowe opracowywane są przez Międzynarodową Izbę Handlu (ICC) z siedzibą w Paryżu. Ponieważ zmienia się otoczenie transportu, zmieniają się środki będące w dyspozycji transportu, konieczne jest weryfikowanie treści formuł handlowych. Obecnie stosowana jest siódma wersja formuł INCOTERMS nazywana INCOTERMS 2000. Ponieważ nie wszyscy korzystają z najnowszych wersji formuł, należy w kontraktach handlowych wskazać wersję która ma zastosowanie np. DDU Kraków ARMA Sp. z o.o. magazyn 2 INCOTERMS 1990.
Aktualnie istnieje 13 formuł handlowych o nazwach zaczynających się od liter: E, F, C, D.
W przewozach intermodalnych zwłaszcza w odniesieniu do kontener ów pojawiła się potrzeba dodatkowych rozstrzygnięć związanych z obsługą kontenerów. Stworzono więc inną wersję formuł o nazwie COMBITERMS. Obejmuje ona te same formuły z podobną interpretacją, ale z dodaniem dodatkowych operacji i kosztów związanych z przewozami kontenerów. W USA wobec odmienności przepisów krajowych występują różnice interpretacyjne i należy uwzględniać tzw. znowelizowane amerykańskie definicje w handlu zagranicznym.
Ogólna charakterystyka spedycji
1. Geneza spedycji
Operacja transportowa w handlu zagranicznym stanowi podstawowy element w ramach realizacji kontraktu handlowego. Transport międzynarodowy związany jest jednak z wykonywaniem szeregu operacji pomocniczych. Zakres tych operacji zależny jest od rodzaju ładunku, od przepisów w poszczególnych krajach, a także od zapisów w kontraktach. Świadczenie różnorodnych i zarazem licznych operacji pomocniczych wykracza często poza możliwości gestora i przewoźnika. Stąd już w połowie XIX wieku, gdy w dobie rozpoczynającej się eksplozji przemysłu nasiliła się wymiana towarowa uznano za konieczne włączenie w przewozy dodatkowych podmiotów, które mogłyby profesjonalnie wykonywać operacje pomocnicze, a przynajmniej organizować ich wykonanie przy pomocy innych podmiotów usługowych. Firmy te określono jaklo firmy spedycyjne i traktuje się je dzisiaj jako naturalną reakcję rynku na potrzebę wspomagania transportu.
2. Zdefiniowanie spedycji
W literaturze spotyka się dwa podejścia do definiowania spedycji. Pierwsze z nich akcentuje stosunki formalno prawne łączące spedytora i zleceniodawcę. Druga grupa definicji uwypukla organizacyjno ekonomiczne aspekty usługi spedycyjnej. Za reprezentatywną definicję można uznać następującą: spedycja to proces organizowania przemieszczania ładunków na drodze od dostawcy do odbiorcy przy zastosowaniu odpowiednio dobranych środków. Podejmowane działania mają na celu bezpieczne, terminowe i ekonomiczne przesłanie ładunku.
Spedycja obejmuje wszystkie działania związane z transportem z wyjątkiem samego przewozu.
Spedycja skupia się więc na czynnościach wtórnych względem samego przewozu.
W spedycji wyróżnia się dwie formy działania:
-prowadzenie działalności spedycyjnej
-świadczenie usług spedycyjnych
Każdy kto wykonuje czynności uznane za spedycyjne prowadzi działalność spedycyjną i nie jest istotne czy robi to na własne potrzeby, uzupełniająco względem podstawowej działalności czy też robi to zarobkowo dla innego podmiotu.
Natomiast świadczenie usług spedycyjnych to czynność wykonywana dla kogoś innego- przeważnie przedmiot działania firmy spedycyjnej mający na celu uzyskanie korzyści finansowych.
3
eres68