Lectio tertia (lekcja 3.) II deklinacja, koniugacje II, III i IV.
II deklinacja:
Temat zakończony na –o (w większości przypadków tego nie widać)
Genetivus singularis (druga forma podstawowa) zakończony na –i.
Wg tej deklinacji odmieniają się rzeczowniki, przymiotniki, liczebniki porządkowe, zaimki rodzaju męskiego i nijakiego. Wyjątek żeński: humus, -i – ziemia (oraz wszystkie nazwy drzew, miast, krajów, wysp na –us).
Formy męskie w N. sg kończą się na –us lub –er, wg tej deklinacji odmienia się też rzeczownik vir (mężczyzna); formy nijakie kończą się na –um.
Odmiana przez przypadki:
Rodzaj męski na –us:
Sg
N. hortus - ogród
G. horti
D. horto
Acc. hortum
Abl. horto
V. horte!
Pl.
N. horti
G. hortorum
D. hortis
Acc. hortos
Abl.=D. hortis
V.=N. horti!
Rodzaj męski na –er:
większość takich rzeczowników i przymiotników traci e w dalszych przypadkach!
N. ager - pole
G. agri
D. agro
Acc. agrum
Abl. agro
V.=N. ager!
N. agri
G. agrorum
D. agris
Acc. agros
Abl.=D. agris
V.=N. agri!
Nie traci e np.: puer, pueri – chłopiec, vesper, vesperi – wieczór, gener, generi – zięć, socer, soceri – teść.
N. vesper - wieczór
G. vesperi
D. vespero
Acc. vesperum
Abl. vespero
V.=N. vesper!
N. vesperi
G. vesperorum
D. vesperis
Acc. vesperos
Abl.=D. vesperis
V.=N. vesperi!
Odmiana rzeczownika vir
N. vir - mężczyzna
G. viri
D. viro
Acc. virum
Abl. viro
V.=N. vir!
N. viri
G. virorum
D. viris
Acc. viros
Abl.=D. viris
V.=N. viri!
Rodzaj nijaki (na –um)
N. verbum - słowo
G. verbi
D. verbo
Acc.=N.=V. verbum
Abl. verbo
V.=N.=Acc. verbum!
N. verba
G. verborum
D. verbis
Acc.=N.=V. verba
Abl.=D. verbis
V.=N.-Acc. verba!
W rodzaju nijakim zawsze:
1. Acc.=N.=V.
2. w liczbie mnogiej N., Acc., V. kończą się zawsze na –a.
PRZYMIOTNIK
Część przymiotników łacińskich odmienia się wg dekl. II (rodzaj m. i n.) i I (r. ż.), część wg dekl. III.
Przymiotniki łacińskie podaje się kolejno: w rodzaju męskim, żeńskim i nijakim, np.:
magnus, magna, magnum (w słownikach może być zapis: magnus, -a, -um lub magnus 3) – wielki, -a, -e
pulcher, pulchra, pulchrum (pulcher, -chra, -chrum) – piękny, -a, -e
liber, libera, liberum (liber, -era, -erum) – wolny, -a, -e
CZASOWNIK – 4 KONIUGACJE :
I kon. ma temat zakończony na a,
np. veto, vetare (zakazywać) – temat veta-,
II kon. ma temat zakończony na ē,
np. sedeo, sedēre (siedzieć) – temat sede-,
III kon. ma temat zakończony na spółgłoskę lub u,
np. lego, legĕre (zbierać, czytać) – temat leg-;
struo, struĕre (budować) – temat stru-,
IV kon. ma temat zakończony na i,
Np. venio, venire (przybyć) – temat veni-.
II kon.
Ind. praes. act. („temat + końcówka”)
1. sede - o
2. sede - s
3. sede - t
1. sede - mus
2. sede - tis
3. sede - nt
Inf. praes. act.: sede - re
Imp. praes. act.:
2. sg: sede! (=temat)
2. pl.: sede – te!
III kon.
Ind. praes. act. (oprócz tematu i końcówki w większości osób także krótka samogłoska, tzw. spójka)
1. leg - o
2. leg - i - s
3. leg - i - t
1. leg - i - mus
2. leg - i - tis
3. leg - u - nt
Inf. praes. act.: leg - e - re
2. sg: leg - e!
2. pl.: leg - i - te!
IV kon.
Ind. praes. act.
1. veni - o
2. veni - s
3. veni - t
1. veni - mus
2. veni - tis
3. veni - u - nt
Inf. praes. act.: veni - re
2. sg: veni!
2. pl.: veni – te!
Ćwiczenia
1. Do podanego tematu dopisz odpowiednie zakończenie osobowe:
orna- - ozdabiasz
sci- - wiedzą
propera- - idźcie!
audi- - słucham
scrib- - pisze
veni- - przychodzicie
leg- - czytamy
erra- - błądzą
duc- - prowadź!
habe- - mamy
da- - dajesz
dic- - czytają
viv- - żyjecie
2. Przetłumacz zdania, czasownik podaj w formie osobowej:
a. Magistri discipulos (docēre...
japonka606