astma oskrzelowa-1.doc

Pielęgnowanie dzieci w

wybranych jednostkach

chorobowych -

ASTMA OSKRZELOWA

}ASTMA OSKRZELOWA – DEFINIOWANIE POJĘĆ   

} Słowo ,,astma” wywodzi się z języka greckiego i

oznacza ,,duszność”. Komitet Ekspertów powołany

przez Narodowy Instytut Serca, Płuc i Krwi (NHBI) i WHO

zdefiniował astmę jako: ,,przewlekłe schorzenie dróg

oddechowych, w którego patogenezie rolę odgrywają

liczne komórki i elementy komórkowe…

} U osób podatnych, zapalenie to powoduje

§ nawracające epizody świszczącego oddechu

§ duszności z uczuciem ucisku klatki piersiowej i kaszlu,

najczęściej występujące w nocy i/lub wcześnie rano.

} Objawom tym towarzyszy zwykle rozległe ograniczenie

przepływu powietrza w drogach oddechowych, o

różnym stopniu nasilenia, które jest częściowo

odwracalne i ustępuje samoistnie lub po zastosowaniu

leczenia.

} Trwający proces zapalny powoduje również zwiększenie

reaktywności dróg oddechowych na różne czynniki”.
} Choroby alergiczne na ogół nie są chorobami śmiertelnymi.

Zdarzają się nagłe przypadki śmierci z powodu wstrząsów

polekowych, ukąszeń przez owady, obrzęku krtani, ale są to

przypadki rzadkie.

} Astma jest jedyną chorobą alergiczną, z powodu której notuje

się śmiertelność!!! W większości krajów zgony z powodu astmy

zdarzają się głównie poza szpitalami. W celu wyjaśnienia

zaobserwowanych w większości krajach trudności w

ograniczeniu umieralności z powodu astmy wysunięto kilka

hipotez:

} zwiększająca się ciężkość astmy - cięższy przebieg choroby

zwiększa odsetek chorych narażonych na zgon,

} nieskuteczne leczenie - problem nieskutecznego leczenia

dotyczy młodych chorych, którzy umierają z powodu astmy.

Przyczyną niepowodzenia terapii może być niestosowanie leków

przeciwzapalnych, nieprzestrzeganie zaleceń lekarskich lub

niewłaściwa ocena ciężkości astmy,

} reakcje na leki przeciwastmatyczne - wszyscy uczeni zgodni są

co do tego, że głównym powodem śmiertelności w astmie było

nadużywanie środków rozszerzających oskrzela, głównie

fenoterolu (w Polsce Berotecu). Dotyczy to wyłącznie pacjentów,

którzy leczą się tylko tym lekiem, bez stosowania leków

głównych, jakimi są kromony i nowoczesne formy steroidów wziewnych.
} KLASYFIKACJA ASTMY :} Ze względu na udział czynników etiologicznych:

} Astma alergiczna (atopowa, zewnątrzpochodna)→ potwierdzono w niej udział czynników

środowiskowych; 90% zachorowań na astmę

u dzieci

} Astma niealergiczna (wewnątrzpochodna)

z niepotwierdzonym udziałem czynników

środowiskowych; 10% zachorowań na astmę

u dzieci – zakażenia układu oddechowego

zaostrzają przebieg choroby
} PATOGENEZA ASTMY

} Astma oskrzelowa to najczęstsza przewlekła

choroba układu oddechowego u dzieci.

} Może rozpoczynać się w każdym wieku, ale jej

początek przypada głównie na pierwsze lata

życia dziecka.

} U około połowy przypadków objawy kliniczne

pojawiają się przed ukończeniem 2 roku życia

} a u 80% pacjentów przed ukończeniem 5-ego

roku życia.

} Przed okresem dojrzewania astma występuje

około dwa razy częściej u chłopców

niż u dziewcząt
} W większości przypadków astma jest chorobą alergiczną -

Alergia zgodnie z definicją Międzynarodowego Komitetu

Alergologicznego jest nabytą, zmienioną i swoistą

odczynowością organizmu wywołaną swoistym alergenem.

} Chodzi tu zatem o nadmierną reaktywność oskrzeli na różne

bodźce, przy czym w proces patogenetyczny są włączone nie

tylko alergeny wziewne, ale również czynniki infekcyjne,

psychiczne i inne.

} Reakcje alergiczne zostały podzielone na typy przez Gella

Combsa.

} Jako dominującą w patogenezie astmy oskrzelowej (ale nie

jedyną) uważa się reakcję typu I, natychmiastowego.

} Jest to reakcja, która w uczulonym organizmie przebiega

w ciągu kilku sekund lub minut i jest charakterystyczna dla

astmy atopowej.

} Po zetknięciu się z odpowiednim alergenem, np. kurzem

domowym lub pyłkami kwiatów, tworzą się przeciwciała

należące do immunoglobulin klasy IgE. Przeciwciała IgE

oznaczają się swoistością, to znaczy reagują tylko na określone

alergeny.

} U dzieci najczęstszymi alergenami są: kurz domowy, sierść psa,

kota, pyłki traw, alergeny pokarmowe.
Czynniki ryzyka astmy

} 1/ czynniki osobnicze

Ø Czynniki genetyczne

Ø Atopia → wytwarzanie nadmiernej ilości p/ciał

klasy IgE w odpowiedzi na pospolite alergeny

środowiskowe

Ø Płeć → do 10 r.ż. astma częściej u chłopców, a

podczas dojrzewania astma częściej u

dziewcząt

Ø Nadreaktywność oskrzeli → nadmierna reakcja

skurczowa w odpowiedzi na bodźce egzo- i

endogenne
2/ czynniki środowiskowe :

2.1. ALERGENY → związki chemiczne wywołujące

powstanie przeciwciał IgE (immunoglobulin) i po

połączeniu z nimi kliniczne objawy choroby

Ø Wziewne - dostają się do układu oddechowego wraz

z wdychanym powietrzem - pyłki roślin, roztocze

kurzu domowego, sierść zwierząt, pierze.

Ø Alergeny pyłkowe pojawiają się tylko w czasie pylenia

roślin i dlatego określa się je jako sezonowe.

Najważniejsze z punktu widzenia alergii są pyłki

traw, zbóż, niektórych drzew, krzewów i chwastów.

Ø Alergen roztoczy kurzu domowego występuje niemal

wszędzie, oddziaływuje na organizm człowieka przez

cały rok. Roztocza bytują głównie w materacach,

pościeli, dywanach, pluszowych zabawkach.

Ø Zwierzęta domowe są źródłem alergenów poprzez

swoje wydzieliny, np.: ślinę, mocz, sierść. Najsilniej

alergizują człowieka koty.
ØPokarmowe - wnikające przez błonę śluzową

przewodu pokarmowego: jaja, mleko, ryby,

owoce, warzywa, orzeszki ziemne, różne

rodzaje zbóż.

ØKontaktowe - działające w miejscu zetknięcia

się ze skórą. Są to metale i ich związki,

barwniki, składniki tworzyw sztucznych.

ØLekowe - głównie uczulają preparaty

przeciwgorączkowe i przeciwbólowe, jak

polopiryna, aspiryna, pyralgin, antybiotyki, leki

stosowane w kardiologii (beta-blokery).

ØPozostałe alergeny - do nich należy jad

pszczoły lub osy.
} Czynniki ryzyka astmy c.d. :

} Dym tytoniowy → zwiększa ryzyko

ch.u.oddechowego, świszczącego oddechu i

astmy

} Zakażenia → pogłębiają nadreaktywność

oskrzeli i znacznie nasilają objawy choroby

} Dieta → uboga w wielonienasycone kwasy

tłuszczowe a bogata w pokarmy

przetworzone i utwardzone tłuszcze
} OBJAWY KLINICZNE ASTMY:

} U dzieci zwykle kaszel i/lub świszczący

oddech

} Kaszel sugerujący astmę oskrzelową →

głównie w nocy, nieproduktywny, o

charakterze nawracającym, nasila się pod

wpływem wysiłku fizycznego, zimnego

powietrza, alergenów i zakażeń

} Świszczący oddech → występuje często po

wysiłku, płaczu, karmieniu
} Duszność wydechowa - występująca

w spoczynku i szczególnie w nocy.

} Napady duszności mogą występować tylko

sezonowo, np. w pyłowej objawy występują

tylko wiosną a w pozostałych porach roku

dziecko jest zdrowe.

} Są jednak postacie astmy oskrzelowej,

w których duszność występuje przez cały

rok, np. u dzieci uczulonych na kurz, sierść

zwierząt.

} Duszność może mieć różne nasilenie

– od bardzo dyskretnej do bardzo

ciężkiej, prowadzącej do ostrej niewydolności

oddechowej i występować z różną

częstotliwością.
} Napad duszności astmatycznej jest wynikiem

rozlanego skurczu oskrzeli i oskrzelików.

} Stan napadowej duszności rozpoczyna się

z reguły suchym, męczącym kaszlem,

przyspieszeniem oddechu, klatka piersiowa

układa się wdechowo, międzyżebrza ulegają

wciągnięciu.

} Dziecko jest niespokojne, najczęściej siedzi,

nie leży.

} Pod koniec napadu kaszel staje się wilgotny,

pojawia się niewielka ilość lepkiej wydzieliny.

Czas trwania ostrych epizodów jest różny
} Rozpoznanie i diagnostyka astmy :

Ø wywiad

Ø badanie przedmiotowe

Ø badanie czynnościowe układu oddechowego

(spirometria, PEF, testy dynamiczne –

odwracalności obturacji oskrzeli, prowokacyjne

oskrzeli)

Ø testy skórne

Ø oznaczenie całkowitego stężenia IgE

i alergenowo swoistych IgE w surowicy

krwi

Ø oznaczenie eozynofili we krwi obwodowej –

bezwzględna > 400/mm3 lub względna > 5 %

Ø rtg klatki piersiowej

LECZENIE ASTMY :

1. eliminacja alergenów

} pyłki roślin:

◦ ograniczać przebywanie poza budynkiem w okresie

intensywnego pylenia, w dni słoneczne i wietrzne

◦ zamykać na noc okna w sypialni dziecka

◦ unikać podróży samochodem z otwartymi oknami

◦ myć odsłonięte części ciała dziecka (twarz, ręce, szyję)

po powrocie do domu

◦ ograniczyć wycieczki za miasto w okresie pylenia

◦ wychodzić z dzieckiem na spacery w godzinach

popołudniowych lub po deszczu

◦ spać na materacu z gąbki, nie z trawy i często go

wietrzyć

◦ planować wakacje w górach (powyżej 1000 m n.p.m)

◦ zapoznać się z kalendarzem pylenia roślin
} roztocze kurzu domowego:

◦ częste zbieranie kurzu za pomocą odkurzacza z filtrem

wodnym lub wilgotnych ściereczek (podczas sprzątania,

jeśli to możliwe, dziecko nie powinno być obecne

w domu)

◦ usunięcie z pokoju dziecka (sypialni) zbędnych

przedmiotów, na których mógłby osadzać się kurz, np.

puszystych dywanów, mebli tapicerskich, pluszowych

zasłon. Jeśli mamy dywany, należy często wietrzyć je na

słońcu, gdyż światło słoneczne zabija roztocza

◦ w pokoju nie należy nawilżać powietrza, suszyć prania

◦ raz w tygodniu pranie pościeli w temperaturze 60 stopni

◦ w mroźne dni należy wymrażać poduszki, koce i kołdry

◦ materace należy systematycznie ...