PROGRAM AUTORSKI
Z ELEMENTAMI BIBLIOTERAPII
mgr Urszula Karwot – Buchla
- nauczyciel w Szkole Podstawowej nr 11 w Żorach
mgr Dorota Szulik
- bibliotekarz w Szkole Podstawowej nr 1 w Pawłowicach
ROK SZKOLNY 2005/2006
WSTĘP
"Biblioterapia" po raz pierwszy użyto tego terminu w 1916 roku. Samo pojęcie wywodzi się dwóch greckich słów: biblion - książka i therapeo - leczę i tworzy definicję biblioterapii: leczenie książką.
Biblioterapia opiera się głównie na wykorzystywaniu terapeutycznych wartości literatury. Za jedno z najważniejszych jej zadań uważa się pomoc w intelektualnym uaktywnieniu dziecka poprzez dostarczenie takich bodźców, które umożliwiają mu twórcze i aktywne działanie.
Wyróżniamy trzy rodzaje biblioterapii:
o instytucjonalną - stosowaną przez lekarzy w stosunku do pacjentów,
o kliniczną - praktykowaną w dobrowolnych grupach pacjentów,
o wychowawczą (rozwojową) - w której stosuje się książki. Ten rodzaj biblioterapii może być prowadzony
w szkołach i ma za zadanie wspierać rozwój, samorealizację i zdrowie psychiczne uczniów.
Pracując z dziećmi w szkole można opierać się na trzech podstawowych typach biblioterapii, zależnych od rodzaju wykorzystanego tekstu: klasycznej, terapii przez baśń oraz bajce terapeutycznej.
Biblioterapia klasyczna - to zajęcia z książką, prowadzone w sposób systematyczny, których celem jest dążenie do estetycznego wychowania dziecka poprzez kontakt ze słowem pisanym i czytanym. Można ją wykorzystywać do pracy z dziećmi w różnym wieku.
WPROWADZENIE
Program „To uprzejmość, … – terapia książką” adresowany jest do uczniów IV i V klasy szkoły podstawowej, którzy wykazują negatywny stosunek do czytania, który może wynikać z zaburzeń w zachowaniu, ale mieszczą się w normie intelektualnej. Na realizację programu przewidziano czternaście 45 minutowych spotkań w ramach jednego semestru.
Nauczyciel prowadzący - bibliotekarz - posiada wystarczającą wiedzę z zakresu psychologii i pedagogiki oraz uczestniczył w zajęciach doradcy metodycznego z zakresu biblioterapii i studiował literaturę poświęconą tej tematyce.
Program będzie obejmował zajęcia warsztatowe poświęcone negatywnemu stosunkowi do książki i czytania oraz
modyfikacja zachowań dzieci realizująca się poprzez umiejętność pracy w grupie
Zajęcia będą polegały na zabawach terapeutycznych wzbogaconych dyskusjami dotyczącymi problemu. Elementem szczególnym jest to, iż nie jest on programem nauczania, a jedynie programem terapeutycznym, mającym na celu zmianę postawy wobec wyżej wymienionego problemu lub zapobiegającym tworzeniu się niewłaściwych postaw. Program nie rozwiązuje problemów, ma jedynie za zadanie zmianę niewłaściwych postaw wobec nich i to jest jego głównym celem.
Jest to program profilaktyczny realizowany w ramach zajęć pozalekcyjnych (bez uruchomienia środków finansowych), a jego specyfiką jest dobrowolny udział w zajęciach oraz brak jakichkolwiek form oceny wobec uczestników.
Program został przygotowany przez mgr Urszulę Karwot – Buchla i mgr Dorotę Szulik, nauczycieli mianowanych.
CELE PROGRAMU TERAPEUTYCZNEGO
Cel główny:
- zmiana negatywnego stosunku do książki i czytania.
Cele szczegółowe:
- rozwijanie umiejętności ładnego czytania i dyskutowania
- przedstawienie czytania jako formy miłego spędzania czasu wolnego,
- ukazanie wartości książki i czytania,
- przedstawienie książki jako źródła wiedzy,
- pobudzanie wyobraźni podczas czytania,
- rozwijanie aktywności twórczej uczniów,
- wyzwalanie uczucia zadowolenia i radości,
- rozwijanie aktywności społecznej i samodzielności uczniów,
- wzmacnianie wartości ucznia,
- lepsze rozumienie innych, rozwijanie empatii,
- uaktywnienie dziecka w grupie rówieśniczej,
- tworzenie atmosfery bezpieczeństwa i zaufania w grupie.
TREŚCI PROGRAMU TERAPEUTYCZNEGO
Treści realizowane w ramach programu umożliwiają zmianę niewłaściwej postawy wobec wyżej wymienionego problemu oraz przedstawiają atrakcyjniejsze dla uczniów rozwiązania.
PROCEDURY OSIĄGANIA SZCZEGÓŁOWYCH CELÓW
Realizacja programu będzie się opierała głównie o metody warsztatowe, takie jak: techniki dramowe, układanie
i rozwiązywanie rebusów, praca z tekstem, „drzewo decyzyjne” i inne metody aktywizujące. Podstawowymi środkami dydaktycznymi będą fragmenty tekstów literackich, kasety z nagraniami muzycznymi (szczegółowe środki wypisane są w scenariuszach zajęć).
OPIS ZAŁOŻONYCH OSIĄGNIĘĆ UCZNIA I PROPOZYCJE METOD ICH OCENY
Po zrealizowaniu zajęć objętych programem uczeń powinien zmienić swoją niewłaściwą postawę wobec problemu negatywnego stosunku do książki i czytania oraz niwelować postawy i zachowania niepożądane. Narzędziem sprawdzającym efekty terapeutyczne będą kwestionariusze postaw wobec problemu oraz kwestionariusze sprawdzające nastrój (Aneks nr 1 i 2).
OMÓWIENIE ZAŁOŻEŃ DYDAKTYCZNYCH
I WYCHOWAWCZYCH NA JAKICH ZOSTAŁA OPARTA KONCEPCJA PROGRAMU
Program autorski z elementami biblioterapii jest zgodny z założeniami Programu Wychowawczego Szkoły oraz z „Podstawą programową kształcenia ogólnego”.
SCHEMAT SCENARIUSZA ZAJĘĆ BIBLIOTERAPEUTYCZNYCH
1. Temat zajęć
2. Cele
3. Warunki techniczne*
a) liczba uczestników (10-12 osób)
b) wiek uczestników (11-12 lat)
c) czas trwania zajęć (cykl obejmuje czternaście
45-minutowych spotkań)
4. Treści przekazywane
5. Metody nauczania (praktyczne, aktywizujące)*
6. Formy realizacji (warsztat)*
7. Środki dydaktyczne
8. Literatura wykorzystana do zajęć
9. Przebieg zajęć
10. Narzędzia sprawdzające efekty biblioterapeutyczne**
* Warunki techniczne oraz metody i formy realizacji są stałe dla całego cyklu zajęć
** Narzędzie sprawdzające efekty biblioterapeutyczne (w tym przypadku „kolorowe kwadraciki”) jest stałe dla wszystkich spotkań z wyjątkiem 1 i 12, które są wzbogacone o kwestionariusz postaw.
SCENARIUSZ ZAJĘĆ NR 1, 2
47
TEMAT:
POZNAJ MNIE, A JA POZNAM CIEBIE - integracja
CELE:
Ø lepsze poznanie się w grupie
Ø samoakceptacja i akceptacja uczestników grupy
Ø tworzenie atmosfery bezpieczeństwa
TREŚCI PRZEKAZYWANE:
Ø budowanie wzajemnego zaufania w grupie
Ø kształtowanie postaw koleżeńskich
Ø akceptacja prowadzącego zajęcia
ŚRODKI:
Ø narzędzia diagnostyczne („kolorowe kwadraciki”, kwestionariusz postaw - Aneks nr 1 i 2)
Ø koperty z kartkami i literkami samoprzylepnymi,
Ø arkusz papieru, na którym spisujemy kontrakt,
Ø rekwizyty bajkowe
Ø tekst - „Bajka o czterech braciach” (Aneks nr 3)
LITERATURA:
Borecka I., Biblioterapia w szkole podstawowej, Wałbrzych 2002.
Molicka M., Bajkoterapia, Poznań 2002.
Vopel K.V., Gry i zabawy interakcyjne dla dzieci i młodzieży, Cz.1, Kielce 2004.
PRZEBIEG ZAJĘĆ:
1. Sprawdzenie nastroju („kolorowe kwadraciki”)
2. Przedstawienie się uczestników
· „obrazy imion” - prowadzący rozdaje każdemu uczestnikowi kopertę z kartka i literkami samoprzylepnymi, z których każdy układa swoje imię.
3. Kwestionariusz postaw.
4. Kontrakt z grupą – siedząc w kręgu ustalamy kontrakt, pod którym wszyscy się podpisujemy, np.
o mówimy w swoim imieniu;
o nie bijemy się;
o nie używamy wulgarnych słów;
o nie kłócimy się;
o nie przechwalamy się;
o nie przerywamy, gdy mówią inni;
o słuchamy racji innych;
o uśmiechamy się do siebie;
o po zajęciach razem porządkujemy salę;
o jeśli nie chcemy, nie musimy brać udziału w zabawie, itp.
5. Zabawy integracyjne
a) „miejsce po mojej prawej stronie jest wolne” - w zabawie dzieci siadają na krzesłach w kręgu; prawe krzesło obok osoby prowadzącej pozostaje wolne, kiedy prowadzący wypowie zdanie: miejsce po mojej prawej stronie jest wolne chciałabym…Anię… do mnie, dziecko o tym imieniu podbiega tak szybko, jak może do wolnego krzesła i siada; w ten sposób zwolniło się krzesło Ani, dziecko siedzące po lewej stronie wolnego krzesła mówi teraz to zdanie i nazywa po imieniu dziecko, które ma usiąść na wolnym krześle; po przejściu każdej z ról uczestnicy dzielą się wrażeniami (w której roli czuli się najlepiej);
b) „pajęczyna” – w widocznym miejscu zawieszamy plansze, na których znajdują się cztery niedokończone zdania np.
o najbardziej lubię, gdy...;
o mój ulubiony przedmiot to...;
o moje hobby to...;
o uśmiecham się, gdy widzę... itd.;
dzieci stoją w kręgu, prowadzący odpowiada na dowolne pytanie z planszy i trzymając koniec wełny rzuca kłębkiem do wybranego dziecka, następnie dziecko, które chwyciło kłębek powtarza tę czynność (odpowiada na pytanie i rzuca kłębkiem), zabawa trwa aż do ostatniego uczestnika; następnie dziecko, które ostatnie chwyciło kłębek wełny rzuca do swojego poprzednika, aby wełna zaczęła się zwijać i odpowiada na inne pytanie z planszy;
c) „kramik z pomysłami” - uczniowie odgadują, z jaką książką związane są pokazywane rekwizyty np.
o korona – „Król Maciuś Pierwszy”,
o muszelki – „Spotkanie nad morzem”,
o kawałek drewna – „Pinokio”,
o słoń – „W pustyni i w puszczy”,
o literki – „Abecadło”.
6. Odczytanie „Bajki o czterech braciach” oraz rozmowa na temat „Jacy jesteśmy?”.
7. Zakończenie („kolorowe kwadraciki”).
SCENARIUSZ ZAJĘĆ NR 3
I JA TAK POTRAFIĘ – ćwiczenie techniki czytania
Ø usprawnienie techniki czytania
Ø pozytywny stosunek do książki i czytania
Ø uaktywnienie dziecka w grupie rówieśniczej
Ø pomoc w kształtowaniu adekwatnego obrazu samego siebie
Ø lepsze rozumienie innych, rozwijanie empatii
ŚRODKI DYDAKTYCZNE:
Ø „rozsypanki wyrazowe 1 i 2” (Aneks nr 4,6)
Ø fragmenty tekstów książek
Ø teksty wierszy „Rady nie od parady” (Aneks nr 5)
Ø kartki, mazaki
Ø plansza, taśma samoprzylepna
...
evi84