8_Maria Piszczek.pdf

Maria Piszczek

Ěwiczenia ksztaÿcĨce zmysÿy *

Od momentu narodzin zdobywamy krok po kroku przy pomocy czucia,

wzroku, sþuchu, smaku i wħchu wiedzħ o najbliŇszym otoczeniu. Poprzez zmy-

sþy poznajemy Ļwiat i znajdujemy swoje miejsce w kosmosie. Na istotne zna-

czenie wczesnego, systematycznego ksztaþcenia zmysþw dla pŅniejszego

rozwoju psychicznego czþowieka wskazujĢ nie tylko badania skutkw depry-

wacji sensorycznej, ale rwnieŇ prace, w ktrych oceniano wpþyw wczesnej

stymulacji polisensorycznej na pŅniejsze funkcjonowanie dzieci z rŇnymi

defektami rozwojowymi i uszkodzeniami centralnego ukþadu nerwowego.

Wspþczesne badania psychologiczne w znacznym stopniu potwierdzajĢ

intuicyjne zaþoŇenia, na ktrych Maria Montessori ** oparþa swj system pedagog-

giczny. Montessori pisaþa: áPrzy uŇyciu materiaþw ęwiczeniowych ksztaþcĢ-

cych zmysþy naprowadzamy dziecko na sposb podziaþu wraŇeı, ktre mogĢ

byę odbierane przez kaŇdy organ zmysþw: kolory, dŅwiħki, szmery, formy i

wymiary, ciħŇar, dotyk, zapach i smak. NiewĢtpliwie chodzi teŇ tu o pewnĢ

formħ wychowania, ktra ukierunkowuje zainteresowanie dziecka na siebie i

otoczenie. kaŇda forma wychowania, ktra prowadzi do doskonalenia osobo-

woĻci, podobnie jak mowa i pismo, wzbogaca jego naturalne potencjaþyÑ

(Montessori 1972). PoniŇszy cytat najlepiej ujmuje istotħ jej metody:

áObserwatora nie da siħ wychowaę przez to, Ňe powie siħ Î obserwuj... Pomoce

naukowe wychowujĢ zmysþy dziecka. JeĻli udaþo nam siħ pobudzię jego zmy-

sþy, wtedy zapewnione jest samowychowanie: zaostrzone, w peþni wyęwiczone

zmysþy same doprowadzajĢ siħ do najdokþadniejszej obserwacji otoczenia; z

drugiej strony przyciĢga to uwagħ dziecka na nieograniczona rŇnorodnoĻę i

tym samym przyczynia siħ do jego psychiczno-zmysþowego rozwojuÑ (cyt. Za

Steibel 1995).

Dziħki ęwiczeniom dziecko dowiaduje siħ, Ňe przedmioty mogĢ byę takie

same lub rŇne albo, Ňe þĢczĢ je rozmaite zaleŇnoĻci. Stosowany w pedagogice

Montessori materiaþ ęwiczeniowy moŇe byę wykorzystany w edukacji przed-

szkolnej dzieci z normalnymi i specjalnymi potrzebami rozwojowymi

(zwþaszcza w wychowaniu integracyjnym). Specyficzne, odpowiednie dla dzie-

* Materiaþ opracowany na podstawie podrħcznika Rity Steibel: Die Sinneserzichung nach Maria Montessori.

Eine didaktisch-pdagogische Einfhrung.

** Maria Montessori urodziþa siħ w Rzymie w 1870, zmarþa w roku 1952 w Holandii.

Byþa lekarzem-psychiatrĢ i pedagogiem. Na podstawie doĻwiadczeı, ktre zdobyþa pracujĢc z dzieęmi

upoĻledzonymi umysþowo, a pŅniej prowadzĢc Domy Dzieciħce, stworzyþa system wychowania

przedszkolnego, zwany obecnie metodĢ (lub pedagogikĢ) Montessori. Gþwnym celem pedagogiki Montessori

jest udzielanie dziecku, juz od urodzenia, pomocy w osiĢganiu niezaleŇnoĻci i wolnoĻci wewnħtrznej.

Wspomaganie rozwoju psychicznego dziecka nie polega na wyrħczaniu w dziaþaniach, lecz na pomaganiu w

samodzielnym osiĢganiu zamierzonego celu oraz na daniu mu szansy wielozmysþowego poznania otaczajĢcej

rzeczywistoĻci poprzez wszechstronne ksztaþcenie zmysþw.

ÎÎÎÎÎÎÎÎÎÎÎÎÎÎÎÎÎÎÎÎÎÎÎÎÎÎÎÎÎÎÎÎÎÎÎÎÎÎÎÎÎÎÎÎÎÎÎÎÎ

Rewalidacja nr 1/1997

Centrum Metodyczne Pomocy Psychologiczno-Pedagogicznej

ci upoĻledzonych umysþowo metody nauczania i uczenia siħ znajdujĢ w oma-

wianej koncepcji swj wyraz w nastawionym na jedno dziecko sposobie pracy.

Do tego dostosowane jest tempo nauczania, poziom abstrakcji i wymagaı.

Ęwiczenia ksztaþcĢce zmysþy dzielĢ siħ na grupy, ktre adresowane sĢ do

zmysþw: wzroku, sþuchu, powonienia i smaku, a takŇe zmysþu stereognostycz-

nego oraz zmysþu oglnej wraŇliwoĻci (dotyku, ciepþa, rwnowagi). Materiaþ

ęwiczeniowy jest tak dobrany, Ňe poczĢtkowo wywoþuje u dziecka ciekawoĻę i

zainteresowanie, a nastħpnie umoŇliwia pobudzenie jego aktywnoĻci i rozwj

intelektu. Podczas ęwiczeı dziecko uczy siħ krytycznie kontrolowaę swojĢ

pracħ i stopniowo uwalnia siħ od kontroli dorosþych. W uzyskiwaniu samogon-

troli pomagajĢ mu zawarte w materiale wskazwki (np. znaczki zrobione pod

spodem pracy) i posiadana wiedza. Pedagogika Montessori zakþada wstħpne

zademonstrowanie dziecku odpowiedniego sposobu postħpowania z materia-

þem. Montessori nazywa to wprowadzenie áLekcjĢÑ. Nastħpuje ona wwczas,

gdy dziecko wykazuje specyficzne zainteresowanie okreĻlonym materiaþem

albo kiedy dorosþy stwierdzi, Ňe wystħpuje u dziecka okres szczeglnej wraŇli-

woĻci na ten rodzaj materiaþu.

KaŇda álekcjaÑ rozpoczyna siħ od áprezentacjiÑ. Podczas niej naleŇy ogra-

niczyę liczbħ ęwiczonych zmysþw (np. wyeliminowaę bodŅce wzrokowe w

celu lepszego poznania rŇnic w dotyku). Prezentacja powinna byę prosta i

niezwykle wyraŅna. waŇne jest, aby podczas jej trwania zaznaczyę cechy cha-

rakterystyczne materiaþu. Montessori pisze: áCzynnoĻę musi mwię sama za

siebie. Nie chcemy, aby dziecko wyuczyþo siħ tej czynnoĻci, poniewaŇ to my-

Ļmy ja wymyĻliliÑ (Montessori 1984). WþaĻciwej prezentacji sprzyja:

ţ wczeĻniejsze przygotowanie pomieszczenia i pomocy do ęwiczeı,

ţ dobre przygotowanie dorosþego (znajomoĻę materiaþu i dokþadne, pre-

cyzyjne posþugiwanie siħ nim),

ţ znajomoĻę dziecka (jego potrzeb rozwojowych i zainteresowaı),

ţ przyjħcie przez dorosþego roli ápoĻrednikaÑ pomiħdzy dzieckiem a

materiaþem,

ţ wybranie ástosownejÑ chwili,

ţ wprowadzenie dobrej, przyjacielskiej, skoncentrowanej na dziecku atmosfery.

Zajħcia rozpoczynamy od wybrania miejsca pracy i przyniesienia razem z

dzieckiem materiaþu. Miejsce pracy powinno gwarantowaę dziecku dobrĢ,

niczym nie zakþcona obserwacjħ materiaþu ęwiczeniowego. Podczas jego pre-

zentacji naleŇy jak najmniej mwię, za to zwracaę uwagħ na dokþadnoĻę i eko-

nomiħ ruchw. NaleŇy rwnieŇ koncentrowaę siħ na detalach i podkreĻlaę

wszystkie waŇne momenty. W czasie prezentacji nie korygujemy bþħdw dziecka.

Po uzyskaniu przez dziecko odpowiednich doĻwiadczeı zmysþowych prze-

prowadzamy átrzystopniowĢ lekcjħÑ. Jej celem jest wywoþanie skojarzenia

ÎÎÎÎÎÎÎÎÎÎÎÎÎÎÎÎÎÎÎÎÎÎÎÎÎÎÎÎÎÎÎÎÎÎÎÎÎÎÎÎÎÎÎÎÎÎÎÎÎ

Rewalidacja nr 1/1997

Centrum Metodyczne Pomocy Psychologiczno-Pedagogicznej

pomiħdzy prezentacjĢ a odpowiednim sþowem. Lekcja obejmuje nastħpujĢce

etapy: ánadawanie nazwyÑ, ápasywne uŇycie sþowaÑ i áaktywne uŇycie sþowaÑ .

Oto opis takiej lekcji.

Przygotowanie: wkþadamy do koszyka trzy kontrastujĢce przedmioty

np. kostkħ, kulkħ i walec.

1 Stopieı: nadawanie nazwy

Prezentacja

ţ wyjmujemy z koszyka kostkħ i bardzo dokþadnie badamy jĢ dotykiem,

ţ dziecko bada kostkħ dotykiem,

ţ mwimy áto jest kostkaÑ.

Nastħpnie w ten sam sposb badane sĢ kulka i walec (walec moŇemy na-

zwaę waþkiem). Uwaga: poza nazwĢ (áto jest...Ñ) nie powinno byę wypowie-

dziane Ňadne inne sþowo.

2 Stopieı: pasywne uŇycie sþowa (rozumienie)

Dziecko poznaþo juŇ trzy bryþy geometryczne. naleŇy mu polecię: ápokaŇ

mi kulkħÑ, ádotknij kostkiÑ, áschowaj waþekÑ itd. Dziecko rozpoznaje

przedmioty i wykonuje polecenia. Uwaga: dziecko poprzez aktywnoĻę i

ruch pogþħbia rozumienie sþw.

3 Stopieı: aktywne uŇycie sþowa

Stawiamy rŇne pytania np:

áCo biorħ do rħki?Ñ

áCo ci dajħ?Ñ

áCo trzymasz w rħce?Ñ

áCo chowam?Ñ

Dziecko odpowiada na nie, nazywajĢc przedmioty.

Z myĻlĢ o nauczycielach i rodzicach przedstawiħ kilka ęwiczeı ksztaþcĢ-

cych zmysþy, zaczerpniħtych z podrħcznika R. Steibel: Ęwiczenie te moŇna

wykorzystaę do wspomagania rozwoju dzieci z defektami sensorycznymi oraz

w pracy z dzieęmi upoĻledzonymi umysþowo.

Ęwiczenie 1 Î czerwone listwy

Wiek, odpowiedni okres: okoþo 2,5 do 3 lat

Kontrola bþħdw, samokontrola:

ţ ocena wzrokowa (harmonia Î dysharmonia),

ţ mechaniczna kontrola za pomocĢ najkrtszej listwy

ÎÎÎÎÎÎÎÎÎÎÎÎÎÎÎÎÎÎÎÎÎÎÎÎÎÎÎÎÎÎÎÎÎÎÎÎÎÎÎÎÎÎÎÎÎÎÎÎÎ

Rewalidacja nr 1/1997

Centrum Metodyczne Pomocy Psychologiczno-Pedagogicznej

Opis materiaþu

Dziesiħę czerwonych listw o zrŇnicowanej dþugoĻci os 1 do 10 decymetrw

(listw moŇe byę mniej i mogĢ mieę inne wymiary).

Cel bezpoĻredni:

ţ budowanie serii,

ţ wzrokowa ocena rŇnic dþugoĻci.

Cel poĻredni:

ţ ęwiczenia mikro- i makromotoryki,

ţ kontrola miħĻni i koordynacja ruchw.

Oczekiwania dotyczĢce sþownictwa: rozumienie pojħę Î dþugi i krtki.

Prezentacja

Przygotowanie: listwy kþadziemy na podþoŇu kontrastujĢcym z kolorem

czerwonym (papier lub dywan).

1. Razem z dzieckiem kþadziemy pojedyncze nie uporzĢdkowane listwy na

dywanie. Pozostawiamy miejsce na budowlħ. Najpierw kþadziemy najkrt-

szĢ listwħ. Pokazujemy sposb wykonania ęwiczenia: chwytamy listwħ z

dwch koıcw albo obydwiema rħkami za Ļrodek.

2. Budowħ rozpoczynamy od najdþuŇszej listwy. Porwnujemy jĢ z nastħpnĢ

w kolejnoĻci ( o jeden stopieı krtszĢ), nastħpnie kþadziemy jĢ poziomo

przy grnej krawħdzi dywanu. Przez caþy czas utrzymujemy kontakt wzro-

kowy z dzieckiem. PrzeciĢgamy palcem wskazujĢcym wzdþuŇ caþej dþugo-

Ļci listwy od lewej do prawej strony. Dokþadamy nastħpnĢ listwħ.

3. Zwracamy uwagħ na lewĢ krawħdŅ.

4. Gdy wszystkie listwy sĢ juŇ uþoŇone, naleŇy wyczuę rħkĢ rŇnice dþugoĻci.

Pracħ kontynuujemy za pomocĢ najkrtszej listwy.

5. Mieszamy listwy i zapraszamy dziecko do powtrzenia ęwiczenia.

Ęwiczenie 2 Î tabliczki dotykowe

Wiek, odpowiedni okres: okoþo 2,5 do 3,5 lat

Kontrola bþħdw, samokontrola: dotykowa i porwnywanie wzrokowe.

Opis materiaþu

Tabliczka A: drewniana tabliczka do poþowy polakierowana, druga poþowa

pokryta jest papierem Ļciernym.

Tabliczka B: drewniana tabliczka pokryta dziesiħcioma paskami, na przemian

gþadkimi i chropowatymi.

ÎÎÎÎÎÎÎÎÎÎÎÎÎÎÎÎÎÎÎÎÎÎÎÎÎÎÎÎÎÎÎÎÎÎÎÎÎÎÎÎÎÎÎÎÎÎÎÎÎ

Rewalidacja nr 1/1997

Centrum Metodyczne Pomocy Psychologiczno-Pedagogicznej

Cel bezpoĻredni:

ţ ksztaþcenie i rozwj zmysþu dotyku,

ţ wspieranie mikromotoryki.

Cel poĻredni:

ţ dozowanie nacisku na opuszki palcw,

ţ rozluŅnienie i trening nadgarstka.

Oczekiwania dotyczĢce sþownictwa: rozumienie pojħę Î gþadki i chropowaty.

Prezentacja

Przygotowanie: uwraŇliwiamy opuszki palcw dziecka Î zanurzamy jego

palce w ciepþej wodzie, poruszamy nimi, otrzĢsamy z wody i pojedynczo wy-

cieramy. Montessori pisze: áPozwalam dziecku umyę mydþem rħce, a nastħpnie

zanurzyę je w stojĢcej obok misce z letniĢ wodĢ, potem osuszyę je. Nastħpnie

uczħ dziecko obmacywania, tzn. sposobu, w jaki naleŇy dotykaę powierzchni.

Chwytam jego palce i bardzo lekko przesuwam je po powierzchni. Dalszym

szczegþem technicznym jest nauczenie dziecka tego, aby podczas wykonywa-

nia ęwiczenia zamykaþo oczy. NaleŇy mu wytþumaczyę, Ňe bez patrzenia bħdzie

lepiej odczuwaþo zmiany doĻwiadczeı dotykowychÑ (Montessori 1989 str. 129).

1. Tabliczka A.

RozluŅniamy nadgarstek i opuszkami czterech palcw prawej rħki przesu-

wamy od gry do doþu po gþadkiej, a nastħpnie chropowatej powierzchni. Po-

tem nastħpuje trzystopniowa lekcja.

2. Tabliczka B.

Dotykamy paskw tylko palcami wskazujĢcymi i Ļrodkowymi, mwimy

rwnoczeĻnie Î gþadki, chropowaty itd. Potem nastħpuje trzystopniowa lekcja.

Ęwiczenie 3 Î ciepþe buteleczki

Wiek, odpowiedni okres: okoþo 3 lat

Kontrola bþħdw, samokontrola: znaki kontrolne pod spodem (np. czerwony Î

gorĢcy, niebieski Î zimny, jasnoniebieski Î ciepþy, rŇowy Î temperatura ciaþa).

Opis materiaþu

2 buteleczki o temperaturze ciaþa,

2 buteleczki o 10 stopni cieplejsze,

2 buteleczki o 10 stopni chþodniejsze,

2 buteleczki o 20 stopni chþodniejsze.

ÎÎÎÎÎÎÎÎÎÎÎÎÎÎÎÎÎÎÎÎÎÎÎÎÎÎÎÎÎÎÎÎÎÎÎÎÎÎÎÎÎÎÎÎÎÎÎÎÎ

Rewalidacja nr 1/1997

Centrum Metodyczne Pomocy Psychologiczno-Pedagogicznej

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: