arkusz_final_biologia.pdf

WPISZ SWìJ KOD

zDolnyŚlązakGimnazjalista

FINAŁBIOLOGICZNY

VIII DOLNO Ś L Ą SKI KONKURS DLA UCZNIÓW SZKÓŁ GIMNAZJALNYCH

IIIETAP–WOJEWÓDZKI

10.01.2009 r., godz. 10 00

Czas trwania 120 minut

Instrukcja dla ucznia

1. Sprawdź, czy otrzymałeś czytelny egzemplarz testu.

2. Przed Tobą pierwsza część konkursu składająca się z zadań teoretycznych (70minut )

3. Rozwiązania zadań otwartych wpisz w wyznaczonych miejscach testu.

4. Rozwiązania zadań zamkniętych (wybraną odpowiedź, np. C) zaznacz kółkiem przy zadaniu.

ś yczymy powodzenia

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18

1 1 1 1 1 2 4 4 2 2 2 3 2 2 3 2 2 2

Parki krajobrazowe są obszarami chronionymi ze względu na wartości przyrodnicze, historyczne i kulturowe, a

celem ich tworzenia jest zachowanie, popularyzacja i upowszechnianie tych wartości w warunkach

zrównowaŜonego rozwoju. Na terenie Dolnego Śląska mamy 12 parków krajobrazowych.

Zadanie 1. (1 pkt)

Rozporządzenie o utworzeniu parku krajobrazowego wydaje

A. Rada Ministrów. B . Wojewoda. C . Wojewódzki Konserwator Przyrody. D . Premier.

Zadanie 2. (1 pkt)

WskaŜ informację błędnie przypisaną parkom krajobrazowym.

A. Parki krajobrazowe uwzględniane są w sieci korytarzy ekologicznych.

B. Parki krajobrazowe są częścią sieci EKONET.

C. Są wpisane na listę Światowych Rezerwatów Biosfery.

D. W oparciu o parki krajobrazowe tworzona jest sieć NATURA 2000.

Zadanie 3. (1 pkt)

W kilku parkach krajobrazowych Dolnego Śląska moŜna spotkać gniewosza plamistego - rzadki i chroniony gatunek,

wskaŜ te parki.

A. Park Przemkowski, KsiąŜański i Park Krajobrazowy Chełmy.

B. Park Krajobrazowy Doliny Bystrzycy, Doliny Bobru i Rudawski Park Krajobrazowy.

C. ŚlęŜański Park krajobrazowy, Przemkowski i Park Doliny Jezierzycy.

D. Park Krajobrazowy Gór Sowich, ŚnieŜniki i KsiąŜański.

Zadanie 4. (1 pkt)

Gniewosz plamisty to

A. paproć. B. storczyk. C . Ŝaba. D . wąŜ

Zadanie 5. (1 pkt)

Jest korytarzem ekologicznym łączącym tereny leśne Sudetów z doliną Odry. Lasy zajmują 40% powierzchni Parku i są

to cenne zbiorowiska łęgów jesionowo-wiązowych oraz grądy. W Parku moŜna spotkać rzadkie gatunki grzybów:

sromotnika bezwstydnego, flaglowca olbrzymiego i Ŝagwicę listkowatą. Opis dotyczy

A. PK Doliny Bobru. B . PK Doliny Bystrzycy. C . PK Doliny Baryczy. D . PK Doliny Jezierzycy.

Zadanie 6. (2 pkt)

Dobierz w pary park krajobrazowy i charakterystyczne dla niego obiekty przyrodnicze.

I. P K Chełmy A. Roślinność reglowa.

II. P K Sudetów Wałbrzyskich B. Największa w Polsce populacja muflonów.

III. Przemkowski P K C. Stanowisko lilii złotogłowa (kilka tysięcy egzemplarzy).

IV. ŚnieŜnicki P K D. Najbogatsze gatunkowo stanowisko nietoperzy na Dolnym Śląsku.

E. Czaple gniazdujące w szuwarach.

I. - ….. II. - …. III. - ….. IV. - …..

WPISZ SWìJ KOD

Zadanie 7. (4.pkt)

Przeczytaj tekst i odpowiedz na pytania.

ŁoŜysko jest wspólnym wytworem zarodka i matki. Zaopatruje płód w potrzebne substancje i usuwa zbędne produkty

przemiany materii. WyróŜnia się łoŜyska Ŝółtkowe np. u niektórych gadów i torbaczy. W kontakt z drogami rodnymi

wchodzi kosmówka (ale nie wytwarza kosmków) a do niej przylega woreczek Ŝółtkowy. ŁoŜysko omoczniowe od strony

matki buduje błona śluzowa macicy a od stony płodu kosmówka. Naczynia krwionośne od strony płodu tworzy omocznia,

co umoŜliwia wymianę substancji między płodem i matką. ŁoŜyska omoczniowe dzieli się na bezdoczesnowe, tutaj

kosmówka słabo łączy się z błoną śluzową macicy, poniewaŜ kosmki są krótkie i nierozgałęzione oraz brak zrastania się

błony. W trakcie porodu kosmki łatwo wysuwają się i jest on bezkrwawy. Ten typ łoŜyska występuje u waleni,

nieparzystokopytnych, świń i przeŜuwaczy. W łoŜysku doczesnowym kosmki rozrastają się i głęboko rozgałęziają w

błonie śluzowej macicy. Nabłonek kosmówki rozpuszcza nabłonek macicy i zrasta się z jej błoną śluzową. Poród jest

krwawy. Ten typ łoŜysk występuje u drapieŜnych i naczelnych.

A. Skonstruuj schemat ilustruj ą cy podział ło Ŝ ysk. (1 pkt)

B. Wska Ŝ dwie cechy ró Ŝ ni ą ce ło Ŝ yska doczesnowe i

bezdoczesnowe.(1 pkt)……………………………………………

…………………………………………………………………………

Schemat

…………………………………………………………………………..

C. Wyja ś nij, jak ą warto ść przystosowawcz ą ma fakt, Ŝ e u antylopy,

zebry itp. wyst ę puje ło Ŝ ysko bezdoczesnowe. (2 pkt)

……………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………………………………………………..

Zadanie 8. (4 pkt)

Ptaki, ze względu na dwie strategie wychowu piskląt, dzielone są na:

zagniazdowniki i gniazdowniki.

A. Podaj przykład gniazdownika i wyja ś nij, na czym polega ta

strategia wychowu piskl ą t ( uwzględnij dwie cechy) . (2 pkt)

Przykład: ..………………………………………………

Wyjaśnienie:…………………………………………………………………………………………………………….

……………………………………………………………………………………………………………………………..

B. Wymie ń dwie ró Ŝ nice wyst ę puj ą ce mi ę dzy piskl ę tami zagniazdowników i gniazdowników. (2 pkt)

I róŜnica………………………………………………………………………………………………………………………

II róŜnica ……………………………………………………………………………………………………………………..

Zadanie 9. (2 pkt)

Organizmy róŜnią się liczbą wytwarzanych gamet i potomstwa. Wyja ś nij, dlaczego u łososia liczba jednorazowo

produkowanych gamet i liczebno ść potomstwa jest bardzo du Ŝ a a kondor składa jedno jajo, co dwa lata.

W odpowiedzi u Ŝ yj dwóch argumentów.

Argument I ……………………………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………………………………………..

Argument II ………………………………………………………………………………………………………………………….

…………………………………………………………………………………………………………………………………………

Konkurs zDolny Ś l ą zak Gimnazjalista 2008/2009, finał VIII Dolnośląskiego Konkursu Biologicznego

Strona 2

WPISZ SWìJ KOD

Zadanie 10. (2 pkt)

Przedstawione na rysunku organizmy przyporz ą dkuj do

podanych kategorii.

I. Do rozmna Ŝ ania płciowego niezb ę dna jest obecno ść wody

w ś rodowisku zewn ę trznym:……………...............................

……………………………………………………………………..

II. Rozmna Ŝ anie płciowe odbywa si ę bez udziału wody w

ś rodowisku zewn ę trznym: …………………………………….

……………………………………………………………………..

Zadanie 11. (2 pkt)

Wska Ŝ , które z podanych informacji dotycz ą cych mejozy s ą prawdziwe, a które fałszywe umieszczaj ą c w

odpowiednim miejscu liter ę P lub F .

INFORMACJE

P/F

A U paprotników i mszaków powstawanie zarodników związane jest z mejozą.

B Przed pierwszym i drugim podziałem mejotycznym zachodzi replikacja.

C Crossing-over odbywa się między chromatydami chromosomów niehomologicznych.

D U kobiet, w oocytach podział mejotyczny rozpoczyna się na etapie Ŝycia płodowego.

Zadanie 12. (3 pkt)

Mukowiscydoza jest chorobą genetyczną determinowaną przez recesywny allel niesprzęŜony z płcią. Oblicz

prawdopodobieństwo urodzenia się chorego dziecka jeŜeli oboje rodzice są nosicielami allelu mukowiscydozy. Wykonaj

odpowiednią krzyŜówkę genetyczną.

Zadanie 13. (2 pkt)

W pracowni szkolnej przeprowadzono doświadczenie. Przygotowano dwie szalki wyłoŜone bibułą, na których

umieszczono jednakową liczbę nasion róŜnych gatunków roślin. Zestawy zwilŜono wodą i umieszczono w identycznych

warunkach, jedną z szalek przykryto czarnym

cylindrem. W czasie trwania doświadczenia

stale uzupełniano wodę w obu szalkach. Wyniki

doświadczenia ilustruje rysunek. Zaproponuj

problem badawczy i hipotez ę do

przeprowadzonego do ś wiadczenia.

Problem:…………………………………………………………………………………………………………………………….

Hipoteza: ……………………………………………………………………………………………………………………………

Zadanie 14. (2 pkt)

Diagram przedstawia liczbę rodzin ptaków i ssaków(w tym

endemicznych) występujących w faunie poszczególnych krain

zoogeograficznych. Analizuj ą c dane ustal, któr ą krain ę

zoogeograficzn ą mo Ŝ na uzna ć za najbardziej osobliw ą (odmienn ą ),

odpowied ź uzasadnij jednym argumentem.

Kraina: …………………………………………………………….

Uzasadnienie: ……………………………………………………………...

……………………………………………………………………………….

Konkurs zDolny Ś l ą zak Gimnazjalista 2008/2009, finał VIII Dolnośląskiego Konkursu Biologicznego

Strona 3

WPISZ SWìJ KOD

Zadanie 15. (3 pkt)

Przyporządkuj podane organizmy do odpowiedniej krainy zoogeograficznej.

Kapibara, hipopotam, lotokot, kondor, leniwiec, trzewikodziób, orangutan, mrównik gibon.

Kraina etiopska: ……………………………………………………………………………………………………

Kraina orientalna: ………………………………………………………………………………………………….

Kraina neotropikalna: ……………………………………………………………………………………………..

Zadanie 16. (2 pkt)

Sukcesja ekologiczna to proces powstawania i rozwoju ekosystemów, jest to proces kierunkowy i towarzyszą mu pewne

charakterystyczne etapy. Uporządkuj podane etapy sukcesji tak, aby odzwierciedlały prawidłowy jej przebieg.

Wykorzystaj oznaczenia cyfrowe.

I. Stadium współzawodnictwa

II. Klimaks

III. Stadium imigracji Prawidłowa kolejno ść : …………………………………………..

IV. Stadium przedsukcesyjne

V. Stadium kolonizacji

Zadanie 17. (2 pkt)

Z informacji dotyczących enzymów restrykcyjnych wybierz tę, która jest nieprawidłowa i uzasadnij swój wybór.

A. Odkrycie enzymów restrykcyjnych umoŜliwiło tworzenie organizmów transgenicznych.

B. Restryktazy nacinają DNA w charakterystycznych miejscach.

C. W wyniku ich pracy mogą powstać lepkie lub tępe końce DNA.

D. Restryktazy występują we wszystkich komórkach atakowanych przez wirusy.

Wybór: ……………

Uzasadnienie ……………………………………………………………………………………………………………………...

Zadanie 18. (2 pkt)

Spo ś ród podanych informacji wybierz te, które prawidłowo opisuj ą ewolucj ę rodzaju Homo (człowiek).

A. Spośród Ŝyjących dzisiaj małp najbliŜej spokrewniony z rodzajem Homo jest orangutan.

B. Orangutan oraz inne małpy człekokształtne (goryl i dwa gatunki szympansów) mają wiele cech wspólnych

z człowiekiem, nie tylko fizjologicznych, ale takŜe przejawiających się w zachowaniu.

C. Ojczyzną rodzaju Homo jest Afryka.

D. Za bezpośredniego przodka człowieka rozumnego uwaŜa się neandertalczyka.

E. Człowiek neandertalski zamieszkiwał tereny Europy i Azji w czasie, kiedy panował tam chłodny klimat. Przez pewien

czas współistniał na tym obszarze z człowiekiem rozumnym.

Wybieram informacje:……………………………

Zadanie 19. (2 pkt)

W dwudziestym wieku sformułowano dwie hipotezy wyjaśniające pochodzenie człowieka rozumnego (Homo sapiens):

hipoteza multiregionalna (rys. A) i „poŜegnania z Afryką” [arki Noego] (rys. B). Wykorzystuj ą c schemat, przedstaw

ró Ŝ nic ę mi ę dzy tymi hipotezami uwzgl ę dniaj ą c miejsce powstania H. sapiens i migracje.

A…………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………

………………………………………………………..

B…………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………………………………..

Konkurs zDolny Ś l ą zak Gimnazjalista 2008/2009, finał VIII Dolnośląskiego Konkursu Biologicznego

Strona 4

WPISZ SWìJ KOD

Instrukcja dla ucznia

1. Sprawdź, czy otrzymałeś czytelny egzemplarz testu.

2. Przed Tobą druga część konkursu składająca się z zadań praktycznych (50minut )

3. Rozwiązania zadań wpisz w wyznaczonych miejscach testu.

zDolnyŚlązakGimnazjalista

FINAŁBIOLOGICZNY

VIII DOLNO Ś L Ą SKI KONKURS DLA UCZNIÓW SZKÓŁ GIMNAZJALNYCH

IIIETAP–WOJEWÓDZKI

10.01.2009 r., godz. 10 00

Czas trwania 120 minut

ś yczymy powodzenia

CZ ĘŚĆ PRAKTYCZNA – MATERIAŁY INFORMACYJNE

CHROMATOGRAFIA CIENKOWARSTWOWA

Chromatografia cienkowarstwowa jest metodą rozdziału (i identyfikacji) związków organicznych. Rozdział następuje na

podstawie istniejących między związkami róŜnic w tzw. polarności. Polarność jest to pewna cecha związku wynikająca z

budowy jego cząsteczek oraz rozkładu ładunków, określająca jego zachowanie względem innych substancji oraz

rozpuszczalność. Najprościej substancje podzielić moŜna na polarne (hydrofilowe) i niepolarne (hydrofobowe).

Substancje polarne rozpuszczają się w rozpuszczalnikach polarnych (np. wodzie), a niepolarne - w rozpuszczalnikach

niepolarnych (np. w benzynie, izopropanolu, benzenie)

Podstawą funkcjonowania chromatografii cienkowarstwowej jest istnienie dwóch faz nośnikowych o róŜnej polarności.

1.płytka wraz ze związaną z nią na stałe wodą stanowi fazę polarną (podłoŜe), 2. mieszanina rozpuszczalników

organicznych, w której zanurza się jeden koniec płytki stanowi fazę niepolarną (rozwijającą).

Rozpuszczalniki organiczne wędrują w górę płytki z określoną szybkością. Jeśli na płytce znajduje się mieszanina

substancji poddawanych rozdziałowi, zaczynają one przemieszczać się wraz z rozpuszczalnikami. Im bardziej są

hydrofobowe, tym łatwiej rozpuszczają się z fazie rozwijającej i przemieszczają się szybciej. Przewaga właściwości

hydrofilowych sprzyja oddziaływaniom z podłoŜem i spowalnia wędrówkę.

W danych warunkach, dla kaŜdego związku obliczyć moŜna charakteryzujący go tzw. współczynnik ruchliwości Rf – jest

to iloraz odległo ś ci, jak ą od linii startu pokonał dany zwi ą zek, do odległo ś ci, w jakiej od linii startu zatrzymało si ę

czoło fazy rozwijaj ą cej.

OPIS DO Ś WIADCZENIA (do zada ń 1, 2, 3 i 4)

Na płytce chromatograficznej rysujemy linię startu w odległości ok. 1cm od dolnego brzegu płytki. Na linie startu

nanosimy, w odległości około 1cm od siebie, następujące aminokwasy:

1. Arginina

2. Glicyna

3. Walina

4. Izoleucyna

5. Mieszanina aminokwasów do identyfikacji.

Płytkę suszymy, a następnie zanurzamy jej dolny brzeg w hydrofobowym układzie rozwijającym - izopropanol: kwas

octowy : woda (7:2:1). Gdy czoło fazy ruchomej będzie ok. 1 cm od górnej krawędzi płytki, płytkę wyjmujemy,

zaznaczamy połoŜenie czoła fazy ruchomej i suszymy.

PoniewaŜ związki naniesione na płytkę są bezbarwne, naleŜy wywołać je za pomocą odpowiedniej substancji

pomocniczej. W przypadku aminokwasów będzie to ninhydryna, tworząca Ŝółte kompleksy z proliną i niebieskie z

pozostałymi aminokwasami.

INFORMACJE DO ZADANIA 5

Polarność związków wynika z obecności w ich cząsteczkach grup atomów preferujących oddziaływania z wodą

(hydrofilowych) oraz grup unikających takich oddziaływań (hydrofobowych). Przewaga grup z danego typu czyni związek

hydrofilowym lub hydrofobowym. JeŜeli cząsteczka zawiera grupy obu typów ma mieszane właściwości i nazywana jest

amfifilową.

Przykłady grup hydrofilowych i hydrofobowych prezentuje tabela.

Grupy oddziałuj ą ce z wod ą

Grupy nieoddziałuj ą ce z wod ą

Hydroksylowa –OH

Metylowa –CH 3

Karboksylowa –COOH

Metylenowa –CH 2 –

Aminowa –NH 2

Pierścień aromatyczny –C 6 H 5 -

Sulfhydrylowa –SH

Amidowa –CONH 2

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: