Joanna Jarzębińska-Szczebiot, Marek Szczebiot
O feng shui jako aranżacji przestrzeni mówi się w Polsce już od wielu lat. Nie jest to jednak zwykła np. lokalizacja budynków czy zależne od gustu mieszkańców usytuowanie w domu różnych mebli i przedmiotów. Propagatorzy feng shui twierdzą, że jest to starożytna wiedza, która umożliwia życie w harmonii, która pozwala ludziom znaleźć najlepsze dla nich miejsce zamieszkania i tym samym zapewnić zdrowie, pomyślność i szczęście.
Feng shui jest chińskim odpowiednikiem geomancji, czyli sztuki wykorzystania rzekomych pozytywnych wpływów sił Ziemi i Kosmosu na człowieka i otoczenie. Geomancja zajmuje się wyszukiwaniem terenów pod zabudowę, odpowiednim urządzaniem pomieszczeń, posługując się przy tym wiedzą o rzekomym oddziaływaniu na otoczenie różnego rodzaju kształtów, form i symboli.
Samo pojęcie feng shui pochodzi z języka chińskiego i w dosłownym tłumaczeniu oznacza dwa żywioły: wiatr i wodę. Znaczenie jednak tego zwrotu jest znacznie szersze, dlatego różnie się je tłumaczy. Najbardziej zbliżone do oryginału tłumaczenie brzmiało "astrologia Ziemi" [1]. Inni, chcąc przybliżyć filozofię zawartą w tej praktyce, interpretowali jej nazwę jako "lekki wietrzyk nad spokojną wodą" [2]. Można też tłumaczyć feng shui jako "sztukę przepływu i zatrzymania chi", ponieważ wiatr niesie ze sobą chi, energię życia, woda zaś jest niezbędna dla istnienia życia. [3]
Chcąc zrozumieć, czym tak naprawdę jest feng shui, należy poznać podstawowe pojęcia, leżące u podstaw tej starożytnej chińskiej tradycji. Należą do nich: chi, jin, jang, pięć żywiołów, księga przemian I Ching. Pojęcia te leżą również u podstaw innych chińskich tradycji, takich jak medycyna chińska, akupunktura, sztuki walki.
Podstawowe znaczenie w feng shui ma przepływ energii chi, zwany też "kosmicznym oddechem". Według starożytnych wierzeń chińskich wszechświat przenika nadrzędna siła, którą nasycone są wszystkie byty. Siła ta nazywana jest chi lub qi i porusza cały kosmos wraz z rozwijającym się w nim życiem. Zwykło się określać te siły jako "energia", ale termin ten jest dużo szerszy i niektórzy posługują się nazwami: tchnienie, kosmiczny powiew, energia życiowa, powietrze, oddech, energia wszechświata. Chi jest więc, według takiego widzenia świata, energią lub siłą naturalną, która wypełnia cały wszechświat, a więc istnieje we wszystkim - w niebie, w Ziemi, w istotach żywych.
Energia ta ma dwa bieguny: negatywny, o charakterze żeńskim jin (ciemny, bierny, pusty, zimny) oraz pozytywny, o charakterze męskim jang (jasny, aktywny, pełny, ciepły). Równowagę między tymi dwoma biegunami określa się jako tao.
Takie pojmowanie energii wprowadza nas w taoizm - chiński sposób pojmowania świata. Podstawowe pojęcie taoizmu - tao - oznacza drogę prowadzącą do celu, ale także podstawowy pierwiastek tkwiący we wszystkim co istnieje. To właśnie z tej siły natury zwanej tao powstał wszechświat.
W związku z powyższym można wyróżnić trzy podstawowe myśli taoizmu:
- pojęcie tao jako pierwiastek i źródło wszystkiego, co istnieje;
- przemiany (wymiana) kierowane rytmem jing-jang
- analogie między makrokosmosem i mikrokosmosem tj. podobieństwa zjawisk zachodzące pomiędzy wszystkimi wymiarami rzeczywistości: jednostką, społecznością, kosmosem, czyli niebem.
Taoizm, podobnie jak inne wielkie religie Wschodu, charakteryzuje się monistyczną i panteistyczną wizją świata i człowieka. Monizm głosi, że różnice między poszczególnymi istotami są złudne. Istnieje bowiem jedna uniwersalna istota, której wszystkie inne są częścią. Panteizm zaś jest przekonaniem, że wszystko co istnieje jest Bogiem (lub jest w Bogu), a Bóg jest we wszystkim. Każdy więc element rzeczywistości jest boski, a boskość jest we wszystkim. Pogląd ten nie uznaje Boga jako oddzielnej istoty. [4]
Takie widzenie świata jest sprzeczne z chrześcijańskim światopoglądem, który zakłada i głosi dualizm, tj. różnicę między człowiekiem i Bogiem, między Stwórcą i stworzeniami, pomiędzy czasem i wiecznością, Niebem i ziemią.
Mając na uwadze powyższe wyjaśnienia, każdy chrześcijanin, który próbuje urządzać swoje mieszkanie według zasad feng shui, powinien zdawać sobie sprawę, że wchodzi w obcy chrześcijaństwu światopogląd. Chińska zaś wizja świata opiera się na wierze, iż to prawidłowy lub nieprawidłowy przepływ energii ma zasadniczy wpływ na całe nasze życie. (c.d.n.)
1. Waring Ph. Feng Shui. Drzwi do szczęścia. Warszawa 1996, s.13.
2. Aguila Castro M.J. Feng Shui. Harmonia przestrzeni. Warszawa 2004, s. 17.
3. Tamże.
4. Por. Jezus Chrystus dawcą wody żywej. Chrześcijańska refleksja na temat New Age. Kraków 2003.
Artykuł pochodzi z miesięcznika Archidiecezji Białostockiej "Czas Miłosierdzia". Od października 2004 roku miesięcznik Archidiecezji Białostockiej ukazuje się pod tytułem "W Służbie Miłosierdzia". Opublikowano za zgodą redakcji.
Podstawą Feng Shui są chińskie wyobrażenia o pochodzeniu, strukturze i istocie wszechświata. Zgodnie z nimi we wszystkich rzeczach jest obecna pewna nadrzędna siła zwana energią chi lub qi. Dla Chińczyków był to duch, który wypełniał i ożywiał wszystko, dając energię ludziom, życie naturze, rozwój roślinom i ruch wodzie.
Starożytni uczeni chińscy uważali, że wszystko co istnieje potrzebuje do życia właśnie owej energii. Jednocześnie uznawali chi za naturalną siłę, która dzieli się na pozytywną (jang) i negatywną (jin) [1].
Samo pojęcie "energia" jest umowne, gdyż chi jest niedefiniowalne. Można je zrozumieć i poczuć jedynie na drodze intuicyjnej [2]. Cała zaś teoria Feng Shui opiera się na tym, aby rozpoznać w otoczeniu niedobór lub nadmiar chi i "wyrównać" energie, co jest warunkiem zdrowia i pomyślności.
Innym pojęciem, z którym należy się zapoznać, chcąc zrozumieć Feng Shui, jest I Ching. Jest to chiński system przepowiadania, bez którego, jak twierdzą znawcy, trudno pojąć podstawy filozoficzne Feng Shui.
Czym więc jest I Ching, owa starochińska Księga Przemian? Jest to magiczno-filozoficzny tekst używany do uzyskiwania przepowiedni, porad i wskazówek życiowych. I Ching zawiera 64 figury, złożone z różnych kombinacji dłuższych i krótszych linii, tworzących tzw. heksagramy. Linie te oznaczają różne relacje między jin i jang. Linią ciągłą oznacza się jang, zaś linią przerywaną jin. Tak utworzone 64 kombinacje figur mają stanowić rodzaj praktycznego kodeksu, dotyczącego jedności pomiędzy człowiekiem i kosmosem. Każdy heksagram ma symboliczną nazwę oznaczającą różne sytuacje czy okoliczności życia. Jest też zaopatrzony w krótki komentarz oraz objaśnienia symboliki heksagramu i poszczególnych linii. [3]
Jaki jest sposób posługiwania się Księgą Przemian? Najpierw należy przygotować pytanie, dotyczące problemu do rozwiązania. Następnie, aby ustalić odpowiedź wyroczni na zadane pytanie i znaleźć "swój" heksagram, należy 6 razy rzucić trzema monetami. Każdy rzut wyznaczy jedną linię heksagramu, w zależności od tego czy przy rzucie wypadnie "orzeł" czy "reszka". Awersom i rewersom monety są przypisane też odpowiednie wartości liczbowe.
Przy stosowaniu tej praktyki bardzo ważne jest skupienie się na pytaniu. We wstępie do jednego z polskich wydań I Ching możemy przeczytać następujące pouczenie: "W momencie gdy liczysz patyczki 4 lub rzucasz monety musisz skupić się na twoim pytaniu, problemie, uczuciu, nawet takim, którego nie potrafisz wyraźnie określić, a nad którym już wcześniej się zastanawiałeś. Pomimo, że rytuał ustalania heksagramu odbywa się za pomocą mechanicznych środków, ty musisz być przez cały czas skupiony na swoim problemie. Im poważniej go potraktujesz, tym bardziej znaczący będzie twój heksagram." [5]
Już ta krótka charakterystyka I Ching, księgi tak ważnej dla zrozumienia Feng Shui, pokazuje, że chińska Księga Przemian jest dość skomplikowanym system wróżenia. Nasz los, nasze problemy oddajemy ślepej sile zależnej od wyrzucenia pewnej ilości monet.
Propagatorzy Feng Shui ubierają tę starochińską formę wróżbiarstwa w nowoczesne modne słownictwo, tłumacząc np., że I Ching może stać się dla człowieka, szukającego prawd duchowych rodzajem medytacji oraz instrumentem poznania swego losu i miejsca w świecie. [6]
Wróżbiarstwo to praktyki, przed którymi Bóg wielokrotnie przestrzegał naród wybrany (por. np.: Kpł 19,26-31; Kpł 20,6-8; Iz 44,25). Bóg może objawiać ludziom przyszłość i rzeczy zakryte, co wielokrotnie czynił przez proroków i świętych. "Jednak właściwa postawa chrześcijańska polega na ufnym powierzeniu się Opatrzności w tym, co dotyczy przyszłości, i na odrzuceniu wszelkiej niezdrowej ciekawości w tym względzie." [7]
Chrześcijanin poszukuje odpowiedzi na pytania dotyczące jego życia poprzez modlitwę, która jest rozmową z Bogiem osobowym. W tym spotkaniu z Osobą Boga pomaga Pismo święte, teksty liturgiczne, pisma mistrzów duchowych, literatura chrześcijańska. "Rozmyślanie nad tym, co się czyta, prowadzi do przyswojenia sobie treści przez odniesienie jej do siebie samego. Tu otwiera się inna księga: księga życia. Przechodzi się od myślenia do rzeczywistości. W zależności od stopnia pokory i wiary odkrywamy dążenia, które działają w sercu i możemy je rozeznawać. Chodzi o czynienie prawdy, by dojść do Światła: "Panie, co chcesz, abym czynił?" [8] (c.d.n.)
1. Waring Ph. Feng Shui. Drzwi do szczęścia. Warszawa 1996, s. 22.
2. Kuklińska B., Podstawy Feng Shui. www.kuklinscy.infocentrum.com
3. Encyklopedia Nowej Ery. Wrocław 1996, s. 162-163.
4. Dawniej, aby ustalić odpowiedź wyroczni na zadane pytanie, wykorzystywano 50 łodyg krwawnika. "Jedną z łodyg odkładano, a resztę dzielono na 2 kupki, z których losowano kolejne łodygi krwawnika i za pomocą dość żmudnego rytuału ustalano znak wyroczni. Chińczycy uważali, że krwawnik obdarzony jest cudowną mocą. Ponieważ rytuał losowania znaków za pomocą łodyg był dość skomplikowany, zastąpiły je rzuty trzema monetami. Orzeł uzyskiwał wartość 3 a reszka 2. Rzucano 6 razy." (Matela L. Geomancja. Formy Feng Shui. Pozytywne energie. Białystok 1997, s. 31)
5. cyt. za: Encyklopedia New Age. op.cit., s. 163.
6. Matela L. Geomancja. op. cit., s. 30.
7. Katechizm Kościoła Katolickiego. Poznań 1994, s. 486
8. Tamże, s. 609.
Kolejnymi pojęciami, które wiążą się ściśle z Feng Shui są: tzw. magiczny kwadrat oraz mapa bagua, zwana też pakua.
Magiczny kwadrat, jak sama nazwa wskazuje jest figurą geometryczną podzieloną dwiema liniami podłużnymi i dwiema poprzecznymi na dziewięć mniejszych kwadratów. W każdym małym kwadracie znajduje się jedna liczba. Liczby te - od 1 do 9 - są tak rozmieszczone w kwadratach, że ich suma zawsze wynosi piętnaście, niezależnie od tego czy sumuje się je poziomo, pionowo, czy po przekątnej, ukośnie. Pochodzenie kwadratu związane jest z chińską legendą, zgodnie z którą cesarz Yu ok.2200 r. p.n.e. zobaczył wyłaniającego się z Żółtej Rzeki gigantycznego żółwia morskiego z głową smoka. Na jego pancerzu dostrzeżono dziewięć liczb, z których każda była wpisana w mały kwadrat. Liczby te i ich rozmieszczenie na pancerzu badali chińscy mędrcy, a następnie zostały one przeniesione na kwadrat, nazwany kwadratem magicznym, który stał się podstawą chińskiej numerologii, astrologii, I Ching oraz Feng Shui.
Z tym właśnie kwadratem ma również związek mapa bagua. Jest to mapa energetyczna oparta na regułach filozoficznych I Ching. Symbolikę tej właśnie mapy stosują szkoły Feng Shui. Mapa jest ośmiokątem, który naśladuje poszczególne jednostki kwadratu magicznego, w ten sposób, że każda z liczb przypisana jest dodatkowo jednemu z trygramów [1] I Ching. Środek ośmiokąta odpowiada liczbie 5 i jest powiązany z symbolem tao i tai chi. Niektórzy, aby uprościć stosowanie mapy i ułatwić jej wykorzystanie we wnętrzach pomieszczeń, przekształcają ją w kwadratową siatkę.
Każdej części magicznego kwadratu, oprócz liczb, przypisane są również pory roku, strony świata, pięć żywiołów (drewno, ogień, ziemia, metal, woda), natężenie jin i jang w przyrodzie oraz jedna z następujących sytuacji życiowych człowieka: małżeństwo, sława, bogactwo, rodzina, wiedza, kariera zawodowa, pomocni ludzie, działalność twórcza oraz dzieci.
Tak skonstruowana mapa energii jest przykładana do świata fizycznego albo do ludzi i ze wszystkimi swoimi elementami staje się rodzajem diagnozy i przepowiedni dotyczących różnych aspektów życia domowników. Posługując się właśnie takim narzędziem propagatorzy Feng Shui stwierdzają braki i zaburzenia występujące u osób zamieszkujących daną przestrzeń oraz analizują "środki lecznicze" w celu ich skutecznego zastosowania. [2]
Mapa bagua stanowi więc dla specjalistów Feng Shui rodzaj przewodnika w interpretowaniu życia danej osoby i jej problemów, ale jest także swoistym remedium na ich rozwiązanie.
Wierzą oni, że znajomość tej mapy oraz związku między domem a mieszkańcami stanowi mistyczną pomoc służącą manipulacji przeznaczeniem. Stosowanie mapy jest proste. Jeśli ktoś np. ma problemy małżeńskie, powinien wzmocnić kwadrat małżeństwa w zajmowanym przez siebie pomieszczeniu. Jeżeli są to problemy finansowe, należy wzmocnić obszar pomyślności w domu i miejscu pracy.
Oto przykład. Pewna kobieta zwróciła się do specjalisty od Feng Shui, aby pomógł jej urządzić mieszkanie, które zajmowała od kilku miesięcy, ale nie czuła się w nim najlepiej. Za radą znawcy poczyniła poważne zmiany w całym mieszkaniu. Oto jak wyglądały one na przykład w sypialni, w której pierwotnie kobieta umieściła łóżko dokładnie pod główną belką biegnącą przez całą długość sufitu. Ekspert stwierdził, że było to złe Feng Shui, "belka stanowiła bowiem przeszkodę dla przepływu Chi, przez pomieszczenie. Łóżko przesunięto, a na belce zawieszono chiński talizman w celu zneutralizowania jej szkodliwego działania." [3]
Podobne metody stosują specjaliści tej rzekomo naukowej dziedziny we wszystkich innych przypadkach. Na przykład, przy niewłaściwym układzie drzwi w pomieszczeniu zły przepływ energii mogą zneutralizować tzw. ekrany umieszczone na wewnętrznej ich stronie, itd.
Bardzo dalekie od chrześcijaństwa jest wyżej opisane rozumienie świata, problemów ludzkich, czy sposobów radzenia sobie z nimi. Filozofia Feng Shui oparta jest na myśleniu i działaniu magicznym, gdzie podstawową rolę odgrywa wiara w oddziaływanie na człowieka energii pozytywnej lub negatywnej, a na losy mogą wpływać żywioły, kolory, czy nawet niewłaściwe rozmieszczenie mebli w mieszkaniu.
Dzisiejsza rzeczywistość niesie nam taki chaos, że ludziom łatwiej zastosować Feng Shui niż zawierzyć i zaufać Bogu - Stwórcy wszystkiego, który daje całemu stworzeniu byt oraz istnienie i w każdej chwili je podtrzymuje, pozwalając mu działać i prowadząc do celu. Ufne powierzenie się Opatrzności Bożej jest źródłem mądrości, wolności i radości.
Świadectwa Pisma świętego (por. Ps 115,3; Prz 19,21) wyraźnie i jednomyślnie podkreślają, że "troska Opatrzności Bożej jest konkretna i bezpośrednia; obejmuje sobą wszystko, od rzeczy najmniejszych aż do wielkich wydarzeń świata i historii." [4]
Jezus również pragnie, abyśmy zawierzyli Opatrzności Ojca niebieskiego, który troszczy się o najmniejsze potrzeby wszystkich swoich dzieci. Zachęca nas: "Nie troszczcie się więc zbytnio i nie mówcie: co będziemy jeść? co będziemy pić? Czym będziemy się przyodziewać? Bo o to wszystko poganie zabiegają. Przecież Ojciec wasz niebieski wie, że tego wszystkiego potrzebujecie." (Mt 6, 31-32) Jednocześnie Chrystus zachęca, abyśmy starali się przede wszystkim o szerzenie Królestwa Bożego, tj. miłości i miłosierdzia, sprawiedliwości, dobroci, uczciwości, a wszystko, czego potrzebujemy zostanie nam dane przez naszego Ojca.
1. Pojęcie trygramu I Ching zostało wyjaśnione w drugiej części artykułu.
2. Por. Aguila Castro M.J. Feng-Shui. Harmonia przestrzeni. Warszawa 2004, s. 241-246
kocica73