PRAWO CYWILNE – DR WŁODZIMIERZ GAWRY LCZYK
PRAWO CYWILNE - (łac. ius civile) - gałąź prawa obejmująca zespół norm prawnych regulujących stosunki cywilnoprawne między podmiotami prawa prywatnego - (osobami fizycznymi, osobami prawnymi oraz jednostkami organizacyjnymi niebędącymi osobami prawnymi, którym ustawy przyznały zdolność prawną), a także sytuację prawną osób i rzeczy jako podmiotów i przedmiotów stosunków cywilnoprawnych oraz treść stosunków prawnych, na którą składają się uprawnienia i obowiązki podmiotów tych stosunków.
Normy prawa cywilnego wyróżniają się spośród innych norm prawnych zwłaszcza tym, że regulują stosunki między podmiotami. Oznacza to, że nie występuje charakterystyczny dla prawa publicznego stosunek podporządkowania jednego podmiotu innemu podmiotowi. Ze stosunków cywilnoprawnych wynika więc zasada autonomiczności podmiotów, która oznacza, iż samodzielnie kształtują one relacje między sobą.
Prawo cywilne jest w Polsce prawem stanowionym (od XIX wieku) i skodyfikowanym (od 1965). Podstawowym źródłem prawa cywilnego jest Kodeks cywilny - ustawa z 23 kwietnia 1964, obowiązująca od 1 stycznia 1965.
Prawo cywilne dzieli się na wiele podgałęzi np. prawo pracy, prawo własności intelektualnej i prawo handlowe, które wyodrębniły się z prawa cywilnego, zachowując jednak wiele z jego cech. We właściwym, klasycznym prawie cywilnym wyodrębnia się następujące działy:
· część ogólną- dotyczącą zasad wspólnych całemu prawu cywilnemu;
· prawo rzeczowe - odnoszące się do rzeczy;
· prawo zobowiązań - zawierające normy prawa majątkowego o charakterze względnym;
· prawo spadkowe - zawierające normy prawne dotyczące przejścia majątku po zmarłym na inne podmioty prawa;
· prawo rodzinne - reguluje stosunki prawnorodzinne i majątkowe wewnątrz rodziny;
Oprócz tego istnieje wiele węższych gałęzi prawa (np. prawo wodne, prawo górnicze), które zazwyczaj łączą cywilnoprawną i administracyjną metodę regulacji.
Zespół norm określających, prawo którego państwa jest właściwe dla oceny międzynarodowych stosunków osobistych w zakresie prawa cywilnego tworzy dział zwany prawem prywatnym międzynarodowym.
OSOBA FIZYCZNA - jest to jednostka ludzka posiadająca zdolność prawna, zdolność do czynności prawnej. Każdy człowiek od urodzenia posiada zdolność prawną, natomiast pełną zdolność do czynności prawnych nabywa się z chwilą uzyskania pełnoletności - w Polsce po ukończeniu 18 roku życia. Oprócz pełnej zdolności do czynności prawnych istnieje też brak zdolności (osoby do lat 13 i osoby całkowicie ubezwłasnowolnione ) oraz zdolność ograniczona ( osoby miedzy 13 a 18 rokiem życia oraz osoby częściowo ubezwłasnowolnione ).
OSOBA PRAWNA -jest to Skarb Państwa lub inna jednostka organizacyjna powołana do określonych celów, którą przepis prawny uznaje za samodzielny podmiot prawa cywilnego. Wyróżniamy osoby prawne typu fundacyjnego. np. przedsiębiorstwa państwowe lub korporacyjnego, np. spółka z o.o.. spółdzielnia . Osoba prawna uzyskuje osobowość prawną z chwilą jej wpisu do rejestru, chyba że przepisy szczególne stanowią inaczej.
OŚWIADCZENIE WOLI - osoby fizyczne i prawne mogą składać oświadczenia woli. czyli uzewnętrzniony przejaw woli, wyrażający zamiar wywołania określonego skutku prawnego. Oświadczenie woli jest nieważne. gdy zostało złożone przez osobę pozbawiona; zdolności do czynności prawnych. najczęściej wskutek choroby psychicznej lub zaburzenia czynności umysłowych .
MIENIE I NIERUCHOMOŚĆ – mieniem jest własność i inne prawa majątkowe.(to co posiadamy) Nieruchomość natomiast to część powierzchni ziemskiej stanowiąca odrębny przedmiot własności ( grunty)- jak też budynki lub części budynków trwale związane z gruntami. Częścią składową nieruchomości jest wszystko to. co nie może być od niej odłączone bez uszkodzenia lub istotnej zmiany tejże nieruchomości.
POŻYTEK –może być naturalny lub cywilny. Pożytkami naturalnymi z rzeczy są jej płody lub inne odłączone od niej części składowe o ile według zasad prawidłowej gospodarki stanowią normalny dochód z rzeczy (np. jabłka są pożytkami z sadu). Pożytkami cywilnymi są dochody które rzecz przynosi na podstawie stosunku prawnego np. czynsz jest pożytkiem cywilnym dla właściciela mieszkania z tytułu jego wynajmu. Pożytki w postaci dochodów przynosić może również prawo wykorzystywane zgodnie ze swoim społeczno-gospodarczym przeznaczeniem.
CZYNNOŚCI PRAWNE - są to czynności świadomie zmierzające do ustanowienia, zmiany lub tez zniesienia określonego stosunku prawnego. Czynność prawna wywołuje nie tylko skutki w niej wyrażone lecz także te które wynikają z ustawy lub z ustalonych zwyczajów. Czynności prawne mogą być jednostronne i wielostronne. między żyjącymii i na wypadek śmierci, rozporządzające i zobowiązujące, itd.
UBEZWŁASNOWOLNIENIE - to pozbawienie osoby fizycznej zdolności do czynności prawnych lub ograniczeniu tej zdolności, gdy ubezwłasnowolniony jest poddany opiece prawnej przedstawiciela ustawowego. Wyróżniamy ubezwłasnowolnienie całkowite (gdy osoba nie jest w stanie kierować swym postępowaniem wskutek choroby psychicznej, zaburzeń psychicznych, pijaństwa lub narkomanii - opieka całkowita) i częściowe (jeśli stan tej osoby nie uzasadnia ubezwłasnowolnienia całkowitego, lecz potrzebna jest pomoc do prowadzenia jej spraw- opieka częściowa). O ubezwłasnowolnieniu orzeka sąd.
NIEWAŻNOŚĆ CZYNNOŚCI PRAWNYCH - w razie ustanowienia przez ustawę rygoru nieważności wadliwej czynności prawnej, czynność ta nie wywołuje żadnych .skutków prawnych. W takich wypadkach w ogóle nie dochodzi do dokonania czynności prawnej. Na nieważność czynności prawnej może zawsze powołać się ten. kto ma w tym interes prawny a organ wymiaru sprawiedliwości winien uwzględnić to z urzędu. Czynność prawna może być nieważna, jeśli próbuje się obejść ustawę, jeśli jest sprzeczna z ustawą, lub gdy jest sprzeczna z zasadami współżycia społecznego
UMOWA -jest to zgodne oświadczenie woli dwóch lub więcej osób. stwarzające wzajemne prawa i obowiązki, np. umowa o dzieło, umowa - zlecenie, itd. Umowa może zostać zawarta wskutek przetargu ustnego lub pisemnego, lub wskutek rokowań. Po wypracowaniu wspólnego stanowiska i złożeniu oświadczeń woli umowa wchodzi w życie, Umowę można unieważnić, jeśli jedna lub obie strony, bądź też osoby trzecie wpływają na umowę w sposób sprzeczny z prawem
FORMY CZYNNOŚCI PRAWNYCH - to sposób, w jaki czynność prawna zostaje wyrażona na zewnątrz. np. formie ustnej lub w formie pisemnej. Umowę w formie pisemnej można z kolei sporządzić np. w formie własnoręcznie podpisanego dokumentu czy aktu notarialnego.
Większość czynności prawnych, w szczególności drobnych dochodzi przez ustne wyrażenie woli zawarcia danej czynności.
Istnieje jednak również szereg czynności prawnych, które ze względu np. na ich dużą wartość ekonomiczną (m.in. sprzedaż nieruchomości, ustanowienie zastawu) wymagają od ich stron szczególnej rozwagi, a w związku z tym odpowiedniego zabezpieczenia dowodowego stron na wypadek sporu, temu formy kwalifikowane, które przedstawiono poniżej. Strony same – w ramach swobody kształtowania treści umów mogą ustalić, czy i jakie wymogi dotyczące formy mają między nimi obowiązywać. W wielu wypadkach ustanawiają je również ustawy. Rygor formy co do zasady dotyczy całej czynności prawnej, jednak niekiedy, w przypadku umów, może obejmować oświadczenie woli tylko jednej ze stron. Przykładem tego jest umowa darowizny, w której wymóg formy aktu notarialnego przewidziany jest tylko dla oświadczenia darczyńcy.
WADY OŚWIADCZANIA WOLI –szczególne stany faktyczne, wskazane przez ustawodawcę, które uzasadniają pozbawienie aktu prawnego jakim jest oświadczenie woli skuteczności prawnej. Wada oświadczenia woli może powodować:
· bezwzględną nieważność- czynność prawna zawierająca wadliwe oświadczenie woli, od momentu jej dokonania nie wywołuje żadnych skutków prawnych i nie ma możliwości - przywrócenia ważności;
· wzruszalność czynności prawnej (nieważność względną)- czynność jest ważna i wywołuje skutki, jednakże może zostać wzruszona prze osobę wskazaną przez ustawodawcę i w czasie przez niego wskazanym. W razie jeśli nie zostanie wzruszona w odpowiednim czasie czynność staje się ważna w sposób niewzruszalny.
Wadami oświadczeń woli w prawie polskim są:
· brak świadomości i swobody (osoba oświadczająca swoją wolę nie znajduje się w normalnym stanie psychicznym i fizycznym)
· pozorność (złożenie oświadczenia woli pozornego, które nie ma wywołać skutków prawnych lub zrobione jest dla żartu)
· błąd (mylne wyobrażenie lub brak tego wyobrażenia u osoby oświadczającej swoją wolę o rzeczywistym stanie rzeczy)
· groźba (wymuszenie oświadczenia woli i stanowi jego wadę jeśli jest poważne i bezprawne)
· podstęp osoby trzeciej (celowe, świadome działanie osoby, która ten błąd wywołuje)
WARUNEK -jest to element hipotetyczny, ewentualny, który powoduje powstanie lub ustanie skutku czynności prawnych z. zastrzeżeniem wyjątków przewidzianych w ustawie. Ziszczenie się warunku nie ma mocy wstecznej. Chyba, że zastrzeżono inaczej.
PRZEDSTAWICIELSTWO - upoważnienie do podejmowania czynności prawnych w cudzym imieniu objęte na podstawie upoważnienia lub ustawy. Czynność prawna dokonana przez przedstawiciela w granicach umocowania pociąga za sobą skutki bezpośrednio dla reprezentowanego. Przedstawicielstwo ustawowe - gdy upoważnienie do działania w cudzym imieniu opiera się na ustawie. Pełnomocnictwo - gdy opiera się ono na oświadczeniu osoby reprezentowanej.
PRZEDAWNIENIE. ROSZCZEŃ - utrata możliwości sądowego dochodzenia swoich praw majątkowych po upływie ustawowo określonego terminu, z zastrzeżeniem wyjątków przewidzianych w ustawie. Jeśli przepisy nie stanowią inaczej to termin przedawnienia wynosi 10 lat a w przypadku roszczeń o świadczenia okresowe i działalność gospodarczą termin wynosi 3 lata. Terminy przedawnienia nie mogą. być skracane ani przedłużane przez czynność prawną- można jednak przerywać lub wstrzymać bieg przedawnienia, oraz. go zawiesić,
PRAWO RZECZOWE - gałąź prawa cywilnego regulująca formy korzystania z dóbr majątkowych, o ile dobra są rzeczowe a formy korzystania z nich przybierają postać praw podmiotowych bezwzględnych.- inaczej prawo rzeczowe w znaczeniu przedmiotowym.
Prawo rzeczowe w znaczeniu podmiotowym oznacza, że przedmiotem tego prawa jest rzecz w znaczeniu techniczno - prawnym. Jest to prawo bezwzględnie wszystkich obowiązujące.
WŁASNOŚĆ - wyłączne prawo władania, korzystania i rozporządzania rzeczą w granicach określonych przez ustawy i zasady współżycia społecznego. Można ją nabyć poprzez przeniesienie, zasiedzenie lub nabycie. Utrata własności następnie poprzez jej zrzeczenie się. wyłączenie własności, lub też. jej porzucenie
NABYCIE WŁASNOŚCI RZECZY RUCHOMEJ OD NIEUPRAWNIONEGO - Jeżeli osoba nieuprawniona do rozporządzania rzeczą ruchomą zbywa rzecz i wydaje ją nabywcy, nabywca uzyskuje własność z. chwilą objęcia rzeczy w posiadanie, chyba że działa w złej wierze. W razie przeniesienia własności rzeczy ruchomej, która jest obciążona prawem osoby trzeciej, prawo to wygasa z chwilą wydania rzeczy nabywcy, chyba że ten działa w zlej
...
Anister