www.student.e-tools.pl
1.Przedmiot i zadania psychologii.
Psychologia- nauka o zjawiskach psychicznych. Termin w użyciu od XVIII wieku. Wtedy też ukazały się dwie prace Wolffa: „psychologia – empiryka”; „psychologia – racjonalizm”
Bardzo długo traktowano psychologię jako naukę o życiu umysłowym, zjawiskach i warunkach dotyczących tego zjawiska. Jako dyscyplina naukowa powstała w 1879r. Wówczas w Lipsku Wunt założył I laboratorium psychologiczne (zjawiska psychiczne, czyli tym co zjawia się w psychice – myśli, emocje, motywy, uczucia, pragnienia) . Introspekcja - samoobserwacja.
Behawioryzm (zachowawczość) - 1919r. Twórca: John Watson. To co sprawdzalne, obserwowalne, czyli ludzkie zachowania dopiero po obserwacji tych ocenia zachowanie.
Do lat 70 w polskiej psychologii interesowano się tylko rozwojem do lat studenckich. Lata 80 stały się przełomem, ponieważ zaczęto się interesować rozwojem człowieka w ciągu całego życia.
Współcześnie przedmiotem psychologii jest człowiek w relacji z innymi, ze światem a ów stosunek przejawia się za pośrednictwem czynności.
Psychologia według Tomaszewskiego – nauka o wyższych czynnościach psychicznych człowieka i o człowieku jako ich przedmiocie.
Czynności psychiczne - to procesy ukierunkowane na osiągnięcie określonego celu, zorganizowane i mające określoną strukturę, zmieniającą się stosownie do warunków tak, aby możliwość osiągnięcia celu była zachowana (czynności są plastyczne). Ze względu na rezultat wyróżniamy:
1. skierowane na otoczenie (na innych; np. produkcja stołu)
2. skierowane na podmiot (na nas samych; np. Nauka, zabawa)
3. których celem jest doskonalenie samych czynności (np. Gra na instrumencie)
4. służące bezpośredniej regulacji stosunków jednostki z otoczeniem.
Jak efektywne są czynności regulują 3 wyznaczniki (czynniki):
1. Organizm (fizycznie, biologicznie) wyznacza możliwości fizyczne.
2. Środowisko otaczające – dostarcza bodźców fizycznych, społecznych, odbieramy te które mają największe znaczenie.
3. Ja – jako podmiot poznający (Rubinstein) – prawo mówiące że bodźce zewnętrzne działają zawsze poprzez stan wewnętrzny organizmu, tzn. potrzeby, dążenia, myśli, intelekt, a stan wewnętrzny organizmu powoduje iż jednostka nastawia się na percepcję określonych bodźców.
Psychologia próbuje odpowiedzieć na kilka pytań:
· Jakie są właściwości człowieka w różnych okresach jego życia?
· W jaki sposób przebiega i czym się charakteryzuje proces rozwoju psychicznego?
· Jakie są prawidłowości powstawania i rozwoju procesów psychicznych oraz trwałych właściwości, umysłu, charakteru, i osobowości?
· Jakie są warunki i pod wpływem jakich czynników kształtują się stopniowo czynności człowieka i coraz bardziej sensowna jego działalność ?
2.Pojęcie i cechy rozwoju psychicznego.
Rozwój psychiczny to całokształt zmian ilościowych i jakościowych pozwalających na coraz lepszą regulację stosunków z otoczeniem.
Zmiany ilościowe – obowiązki, lata.
Zmiany jakościowe – oddziaływanie wychowawcze życia, kontaktów społecznych, heteroseksualność.
E. Hurlock wyróżnia cztery rodzaje zmian:
Ø wielkości – ilościowe
Ø proporcji (postaw społecznych) – egocentryzm potem altruizm
Ø zanikanie starych właściwości fizycznych i psychicznych.
Ø Pojawianie się nowych właściwości psychicznych i fizycznych
Cechy rozwoju psychicznego:
1. Długotrwałość zmian rozwojowych.
2. Uporządkowane następstwo zdarzeń.
3. Progresywny charakter (pozwalający na coraz lepsze funkcjonowanie).
3. Prawidłowości rozwoju psychicznego (podstawowe):
Prawo jedności struktury i funkcji układu nerwowego – w miarę strukturalizowania się układu nerwowego możliwe staje się coraz lepsze funkcjonowanie jednostki, owo zaś funkcjonowanie sprzyja dalszej strukturalizacji układu nerwowego.
Różnicowanie - Integracja (scalanie się czynności). Aktywność globalna – cechuje dzieci, kompleks radosnego ożywienia od 3 msc.
Interioryzacja – eksterioryzacja czynności – uwewnętrznianie czynności, tworzenie wyobraźni – uzewnętrznianie tego co zrodziło się w umyśle (myśli, uczucia)
Socjalizacja – indywidualizacja czynności – stajemy się członkami wielu grup, potrzeba życia wśród ludzi, respektowanie potrzeb innych. Nie jesteśmy anonimowi potrafimy pokazać siebie, styl życia, sposób zachowania.
Świadomość – automatyzacja czynności.
4.Czynniki rozwoju psychicznego:
Natywizm – opiera się na badaniach biologicznych (Darwin). Rozwój zależy od wyposażenia genetycznego, rola rodziców nieważna (mało istotna), wszystko zależy od genów. Koncepcja determistyczna, nic nie można zrobić, zmienić.
Empiryzm – „Tabula rasa”, stajemy się takimi jakie jest otaczające nas środowisko (otoczenie). Wiara we wszechmoc pedagogiczną, mogę zrobić wszystko. W psychologii odzwierciedla to Behawioryzm. Inni wpływają na nasze myślenie, nie jesteśmy w stanie ukształtować człowieka jak nam się podoba.
Koncepcja dwuczynnikowa – Konwergencji (Stern) – stwierdza że o rozwoju człowieka decydują aktualizujące się pod wpływem określonych czynników zewnętrznych zadatki genetyczne.
Teoria czteroczynnikowa (M. Żebrowska) – o indywidualnym rozwoju człowieka decydują:
Zadatki anatomo – fizjologiczne – odziedziczone po przodkach (funkcjonowanie naszych zmysłów, lepsze lub gorsze postrzeganie rzeczywistości) - warunek.
Środowisko (empiryzm) – wzorce kulturowe – warunek.
Aktywność własna – wyraz potrzeby człowieka do czynnego bycia w świecie – b. ważny czynnik.
Wychowanie i nauczanie – jako świadomie organizowane procesy – b. ważny czynnik.
Efekt Eihmana – w sytuacji presji społecznej ludzi zapominają o świecie swoich wartości, działają pod wpływem autorytetu.
5.Periodyzacja rozwoju psychicznego.
Kwestia podziału na pewne odcinki czasowe.
Podział ogólny (Maria Przetacznik – Gierowska)
I okres – prenatalny (przedurodzeniowy)
II okres – dzieciństwo
1. wczesne dzieciństwo, fazy:
a. noworodek (1 msc. Życia)
b. niemowlęctwo (do końca 1 roku)
c. małego dziecka (do końca 3 roku)
2. średnie dzieciństwo – 2 fazy z przełomem około 5 roku (3 do 7 lat)
3. późne dzieciństwo (6,7 do 11,12)
III okres – dorastanie (12,13 do 17,18) i wiek młodzieńczy (18 do 21,24)
IV okres – dorosłość , wiek dorosły Wczesny do ok. 35
Średni do ok. 50
Późny do ok. 60
V okres – starość, pow. 60 roku życia (nie używa się współcześnie).
Cztery fazy dorosłości wg. W. Szewczuka:
I - stabilizacja planu życiowego
II - progresywna ekspansja „opus magnum” – dzieło życia, najważniejsze życiowe osiągnięcie.
III - regresywna ekspansja – spadek osiągnięć
IV – starość – „przejście na emeryturę” (nie używane współcześnie)
6.Istota myślenia. Podstawowe operacje umysłowe.
MYŚLENIE – najbardziej złożona czynność w życiu człowieka. To uwewnętrzniona czynność operowania
operacjami w szczególności ich selekcja i wytwarzanie, dzięki której dochodzi do pośredniego
(nie przez dotyk, słuch) i uogólnionego (prowadzi do tworzenia nowych informacji) poznania
rzeczywistości.
Dzięki myśleniu możemy operować symbolami. Symbolika to gesty, słowa, liczby.
Rodzaje czynności umysłowych:
1. ANALIZA – myślowe rozdzielanie danych składających się na pewną całość
2. SYNTEZA – myślowe scalanie rozdzielonych w analizie elementów
Synteza pierwotna (jaka piękna) ® Analiza (jaka uparta) ® Synteza twórcza (widzieć tę osobę z jej nastawieniem do wyznań życiowych – widzieć ją jako całość)
3. PORÓWNYWANIE – może być:
A) następcze – zestawienie starego materiału z aktualnym
B) przeciwstawne – zestawia się równocześnie poznane zjawiska
Operacja zestawiania ze sobą zjawisk, przedmiotów lub sytuacji a następnie ujmowania podobieństw i różnic między nimi
4. ABSTRACHOWANIE – wyróżnienie jednej właściwości rzeczy, zjawiska lub sytuacji a jednocześnie
pominięcie innych cech. Abstrachować – odrywać od rzeczywistości.
Elementem myślenia jest rozumowanie, wtedy gdy realistyczne myślenie jest ukierunkowane na działalność.
7. Funkcje i rozwój mowy w ontogenezie.
MOWA:
1. To wszystko co wiąże się z językiem, czyli społecznie wypracowany system znaków i reguł operowania nimi, będący środkiem porozumiewania się ludzi.
Właściwością znaków mowy jest ich znaczenie, czyli reprezentacja spostrzeganych lub pomyślanych przedmiotów, zjawisk, stosunków, itp.
Każdy język ma swój styl znaków.
2. Mowa jako zachowanie się poszczególnych jednostek związane z nadawaniem i odbiorem informacji. Odnosi się zarówno do mowy ustnej jak i pisanej.
3. Mowa jako zjawisko społeczne zrodzone w zjawisku pracy. Najważniejsze źródło uspołecznienia człowieka.
Funkcje mowy:
REGULACYJNA – umożliwia wchodzenie w kontakty z innymi ludźmi, zaspakajanie naszych potrzeb.
Pochodne funkcji:
- komunikacyjna – przekazywanie i dostarczanie informacji
- ekspresyjna – mowa jako wyraz nowych emocji, oddziaływań na inne osoby w sensie emocjonalnym.
Opanowanie języka – w 2 i 3 roku życia dziecko czyni postępy w opanowaniu języka i posługiwaniu się nim: pod koniec 1 roku życia 4 – 5 słów – nazywa nimi wszystkie przedmioty, które są do siebie podobne – nadrozciągłość znaczeń, holofrazy – wypowiedzi jednowyrazowe a później zlepki dwuwyrazowe, uwidacznia się przewaga funkcji ekspresywnej i impresywnej nad symboliczną, w 3 roku dziecko zna już 1000 – 1500 słów.
Dwa rodzaje mowy u osoby dorosłej:
1. Wypracowana
Cechy:
- bogate słownictwo, zróżnicowane
- płynność, melodia wymowy
- modulacja głosu
- umiarkowana gestykulacja, spójna z przekazem językowym (wzmacnia przekaz językowy)
- rozbudowana składnia (grupa podmiotu z przydawką, itd.)
2. Ograniczona
- ubogie słownictwo
- brak płynności, liczne zatrzymania mowy z towarzyszącymi im wokalizacjami, z pomrukiwaniami, z powtórzeniami słów nie mającymi znaczenia (jedynie jako przystanek)
- onomatopeje
- nadmierna gestykulacja (niewspółmierna do słów)
- uboga składnia
- nadużywanie zaimków
- obecność wulgaryzmów
8. Procesy emocjonalne i motywacyjne.
Dzięki emocją świat nabiera dla nas innego znaczenia. Regulują nasze stosunki z otoczeniem i pozwalają oceniać znaczenie jaki ma dla nas przedmiot.
W każdym procesie emocjonalnym jest:
- znak
- intensywność ( napięcie emocjonalne od śpiączki do afektów)
- treść (to jakość emocji, strach, złość, nienawiść, gniew, zadowolenie, radość, lęk)
Treść zależy od rodzaju bodźca wywołującego emocje, rodzaju aktywizowaniu potrzeb czy jakości zaspokajania potrzeb.
Źródła emocji:
- wszystkie bodźce mające dla człowieka znaczenie ( bodźce, które pozwalają zaspokoić nasz głód lub wywołują ból)
- bodźce powstające w wyniku wahań w równowadze biologicznej organizmu
a) bodźcem jest na przykład nadczynność tarczycy powodujący nadmierną pobudliwość
b) środki odurzające – narkotyk, alkohol
c) leki – nadmierne przyjmowanie leków
- oddziaływania wychowawcze – uczenie się reakcji emocjonalnych
Nośnikiem emocji są słowa. Ekspresja procesów emocji:
- uwidaczniane w wyrazie twarzy
- ruchy całego ciała – pantomimika
- przestrzeń między osobą
- słowa
Sposób wyrażania prostych emocji w różnych kulturach jest bardzo podobny , z drugiej strony każdy z narodów wypracowuje swój język emocji. Emocje pozytywne sprzyjają, natomiast negatywne hamują.
Rodzaj emocji negatywnej także może różnicować naszą działalność np. gniew (wzmaga naszą aktywność) i smutek (powoduje wycofanie się)
Motywacja – poruszenie , podejmujemy różne działania przy różnym poziomie motywacji.
Dwa prawa Yerkesa – Dodsona:
I. prawo - w miarę wzrostu motywacji wzrasta skuteczność działania do pewnego momentu powyżej którego dalszemu stopniowi M towarzyszy spadek skuteczności działania.
II. prawo – Uwzględnia trudność działania – przy zadaniu łatwiejszym wyższy poziom M należy uznać, za optymalny przy realizacji działania. Przy zadaniu trudnym jest poziom niższy M przy realizacji zadania.
Pragnienie jest podstawą wszelkiego działania.
9. Rozwój inteligencji według J.Piageta.
Inteligencja – nabyta (nie wrodzona) forma zachowania przystosowawczego. Celem życia inteligentnego jest adaptacja która dokonuje się drogą dwóch procesów:
Asymilacji – wchłanianie
Akomodacji – rozbijanie posiadanych struktur poznawczych i dostosowywanie do potrzeb zewnętrznych
Rozwój inteligencji to coraz lepsza adaptacja.
Etapy rozwoju inteligencji:
1. Inteligencja motoryczno – sensoryczna (0 – 2 roku życia) – poprzez zmysły i ruch monosensoryczne – polisensoryczne – monosensoryczne wtórne. Doświadczenia przez aktywność, pozwolenie na manipulację. Ontogenetyczny początek myślenia – koniec 2 roku życia, interioryzacja doświadczeń, tworzenie nawyków.
2. Tworzenie się operacji konkretnych – operacja umysłowa (logiczny punkt widzenia)
a. Wyobraźnia przedoperacyjna (pow. 2 – 6,7) – tworzą się obrazy, najpierw statyczne, potem wyobrażenia zjawisk, przedmiotów w ruchu.
b. Operacje konkretne (pow. 6,7 – 12,13) – kształtują się obrazy transformacyjne przekształceń, początek operacji umysłowych (odwracalne). Pojęcie stałość, wielkość, ciężkość, objętość.
3. Tworzenie się operacji formalnych – operacje umysłowe mogą być dokonywane na materiale abstrakcyjnym, bez konkretnych przeżyć i doświadczeń.
10. Rozwój moralny.
Moralność – ogół zachowań, norm, reguł, wartości uznawanych za złe lub dobre przez daną społeczność.
Rozwój moralny – to wrastanie w tę dziedzinę społecznej rzeczywistości którą nazywamy moralnością.
Nurty w moralności (sposoby wyjaśnienia tego czym jest doskonałość moralna)
Introwertywne:
1. Nurt felicytologiczny – kryterium – harmonia wewnętrzna, poczucie zadowolenia wew. (niczego nie unikać, niczego nie potrzebować), zdystansować, uniezależnić.
2. Nurt perfekcjonistyczny – cecha lub właściwość którą jednostka chce realizować, dąży do tego ale nie osiąga.
Ekstrawertywne:
1. Nurt posłuszeństwa – doskonałość osiąga ta osoba która stara się wykonywać polecenia autorytetu (matki, szefa) – atrybut nieomylności dla autorytetu.
2. Nurt społeczny – higieny współżycia – ma na uwadze dobro innych, im więcej tym wyższy poziom moralny osiągam, nurt dawcy.
Etapy rozwoju moralnego:
1. Stadium anomii moralnej – człowiek rodzi się jako istota amoralna (0–2 lat) Brak jakichkolwiek motywacji moralnych. Dążenie do uzyskania przyjemności.
2. Heteronomia moralna – normy pochodzą z zewnątrz , są obce wobec dziecka. Akceptacja moralna dokonuje się pod presją otoczenia społecznego ( 2 – 9 lat ). Zachowuje się moralnie wobec osób znaczących.
a) Egocentryzm ( do 5 roku ) Dziecko ma skłonność do przekazywania innym własnych uczuć i wrażeń. Postępuje jedynie dla własnych korzyści i uwzględnia własny punkt widzenia. Do obowiązujących norm przystosowuje się tylko zewnętrznie. Brak poczucia winy, ale jest przykrość, zawód i poczucie niepowodzenia. Zjawisko realizmu moralnego.
b) Konformizm moralny ( 5 – 9 lat ) Dziecko staje się wrażliwe na potępienie. Potrafi antycypować ( przewidywać ) reakcję akceptacji lub dezaprobaty wobec własnego także wyobrażonego postępowania. Występuje istnienie uznanych autorytetów. Zjawisko realizmu moralnego zanika. Jest to nieuwzględnianie przy ocenie jakiegoś zachowania, intencji sprawcy na wielkości po...
broncia13