MALKOM qrt50 347484b5 34748711 9de 35 255 0 1 p t c 0 2 z 0 48 0 0 0 0 n n 12.00 0.0 2.0 --- d 1 8 1 1 1 1 ff 0 1 1 Nie papież nam Wybrzeże dał - Nie lšsk biskupów był. Ziemie te polski żołnierz krwiš zlał. Na niej praojciec żył. 4 IX 1948 r. zamknięto "Tygodnik Warszawski". Przywódców organi- zujšcego się w porozumieniu z władzami kocielnymi Chrzecijańskiego Stronnictwa Społecznego (Wiesław Chrzanowski, Andrzej Kazanecki, Kazi- mierz Studentowicz i in.) aresztowano pod zarzutem szpiegostwa. Udzielono natomiast poparcia grupie skupionej wokół "Dzi i Jutro. Grupa ta występowała na rzecz zorganizowania współpracy kół katolickich z rz dem; w czasie dyskusji nad listem papieża głosiła, że papież jest le poinfor- š , mowany. 7 VI 1948 r. z inicjatywy redakcji "Dzi i Jutro' wystosowano apel do papieża w sprawie moralnych praw polskich do Ziem OdzYskanych. Apel podpisali: Jan DobraczYński, Jan Frankowski, Antoni Gołubiew, Władysław J. Grabski, JerzY Hagmajer, Dominik Horodyński, Wojciech Rostworowski, Stanisławů Stomma, Jerzy Turowicz, Jerzy Zawieyski, Wojciech Żukrowski. W maju 1949 r. założono Instytut Wydawniczy "PAX". Kierowała nim Janina Kolendo. Kierownictwo tworzšcego się obozu politycznego tworzyli: Bolesław Piasecki, Jerzy Hagmajer, Zygmunt Przetakiewicz, VClojciech KętrzYński Konstanty Łubieński, Dominik Horodyński. "Dzi i Jutro" , , redagował Witold Bieńkowski. Drugie pismo - "Słowo Powszechne ' redago- ał W. Kętrzyński, a po nim Mieczysław Markowski i Z. Przetakiewicz. Klubem MłodYch PAX kierowali kolejno MieczYsław Kurzyna, Andrzej Micewski, Tadeusz Mazowiecki. Od 1948 r. fundowano nagrodę im. Włodzimierza Pietrzaka. Piasecki zor- ganizował Zjednoczone Zakłady Gospodarcze. Stronš ekonomicznš działalnoci zajmował się JerzY Rutkowski. PrzynosiłY one znaczne dochody pozwalajšcc rozwinšć działalnoć wydawniczš i organizacyjnš. Poczštkowo ruch ten wspierał minister Administracji W. Wolski; od 1948 r. czynili to dyrektorzy MBP Różański i J. Brystygierowa. Ta ostatnia była dyrektorem departamentu V, któremu podlegały sprawy wyznaniowe. Na przełomie lat 1948;49 zespół "Dzi i Jutro" podjšł dyskusję, w której opowiadał się za budowš w Polsce socjalizmu przy zachowaniu odrębnoci wiatopoglšdowej. Spowodowało to polemikę ze strony innych pism katolickich. Pisma te były jednak kolejno zamykane. 30 IV 1949 r. papież nałożył ekskomunikę na członków partii komunistycznych podejmujšc otwůartš walkę z ruchem komunistycznym i państwami socjalistycz- n mi. Prymas VZ'yszyński 8 IX 1949 r. ogłosił list pasterski, w którym na- Y , piętnował "Dzi i Jutro" jako pismo "odszczepieńców ' katolickich. Zakazał on duchowieństwu kolportowania pisma i współpracy z redakcjš. Grupa polityków sktipionych przy redakcji tyg,odnika "Dzi i Jutro" stopniowo przekształciła się w Stowarzyszenie PAX. Próbowała zajšć samo- 256 1 dzielne stanowisko i spełnić rolę pomostu pomiędzy rzeszami ludzi wierzšcych i kształtujšcym się systemem realnego socjalizmu. Przywódcy PZPR grupy tej jednak nie cenili, podobnie jak nie szanowali innych sojuszników; przejawiali wobec niej daleko idšcš arogancję. Natomiast Episkopat napiętnował PAX jako nurt dywersyjny wobec kocioła. Tymczasem 1 IX 1949 r. połšczyły się niektóre organizacje kombatanckie i powołały do życia Zwišzek Bojowników o Wolnoć i Demokrację. Prezesem ZBOWiD został gen. Fr. Jówiak. Organizacja ta nie obejmowała b. żołnierzy AK. Powołano w niej natomiast Komisję Księży, która poczštkowo liczyła kilkudziesięciu członków. Urzędy Bezpieczeństwa spowodowały jednak szy- bki wzrost liczby członków tej komisji. Powstał ruch tzw. Księży Patriotów. Wyłamywali się oni z dyscypliny kocielnej i popierali politykę wyznaniowš rzšdu. W styczniu 1950 r. przeprowadzono kontrolę działalnoci kierowanego przez Kociół Zrzeszenia "Caritas"; uznano, że występujš tam nadużycia i powołano przymusowy państwowy zarzšd Zrzeszenia. Upaństwowienie Caritasu osłabiało działalnoć społecznš kocioła. W marcu 1950 r. aresz- towano bpa Kowalskiego z Pelplina. 20 III 1950 r. sejm uchwalił ustawę o upaństwowieniu tzw. dóbr martwej ręki (dobra kocielne). W gestii poszczególnych probostw pozostawiono ziemie do 50 ha, a na Ziemiach Odzyskanych - do 100 ha. Ze 180 tys. ha ziemi znajdujšcej się w ręku kocioła upaństwowiono 150 tys. ha. Były to tylko próby nacisku na Episkopat celem zmuszenia go do złożenia okrelonych deklaracji politycznych i uznania prerogatyw władzy państwowej. Od marca 1949 r. sugerowano, by Episkopat podpisał specjalne porozumienie pomiędzy państwem i kociołem. Porozumienie takie podpisano w Gnienie 14 IV 1950 r. Była to sprawa precedensowa. Było to pierwsze tego typu porozumienie pomiędzy kociołem i rzšdem państwa socjalistycznego. W pierwszych 9 punktach porozumienia Episkopat stwierdzał, że kler będzie uczył wiernych poszanowania władzy państwowej, nawoływał do wzmożonej pracy nad odbudowš kraju, zobowišzał się zwrócić się do Watykanu z probš by tymczasowš administrację kocielnš na Ziemiach Odzyskanych zmienić w stałš, podjšł się przeciwstawiać się wrogiej Polsce Ludowej działalnoci w kraju i na forum międzynarodowym, kierować się polskš racjš stanu, potępiać wszelkie wystšpienia antypaństwowe i nadużywanie w tym celu uczuć religijnych, zwalczać działalnoć podziemia, nie przeciwdziałać akcji kolektywizacji wsi. Natomiast władza państwowa zobowišzywała się do honorowania nauki religii w szkołach, zachowania szkół katolickich, swobody kultu, utrzymania zakonów, prawa kocioła do prowa- dzenia działalnoci charytatywnej i dobroczynnej itp. Rzecznikiem porozumienia był PAX z Piaseckim na czele. W łonie Episkopatu do porozumienia parł bp M. Klepacz z Łodzi. Natomiast prymas Wyszyński nastawiony był sceptycznie. Zdawał sobie sprawę, że przywódcom 257 PZPR zależy na skłóceniu kocioła polskiego ze Stolicš Apostolskš, jego osłabieniu i rozbiciu. Jednak podpisanie porozumienia dawało Kociołowi poważne argumenty prawne. Realizacja porozumienia napotykała na znaczne opory po obu stronach barykady. 19 IV 1950 r. sejm uchwalił ustawę o zmianie organizacji naczelnych władz państwowych. Powołano do życia Urzšd do Spraw Wyznań. Sprawy wy- znaniowe zostały wyłšczone z kompetencji Ministerstwa Administracji Pub- licznej. Urzšd d%s Wyznań stworzył hierarchicznie podporzšdkowanš sobie sieć urzędów powiatowych i wojewódzkich. Dyrektorem Urzędu został stary działacz komunistyczny Antoni Bida, politykš wyznaniowš kierował jednak Sekretariat KC PZPR, w którym za sprawy te odpowiadał wówczas Fran- ciszek Mazur. Duży wpływ na działalnoć Urzędu wywierała płk J. Brys- tygierowa z MBP. Już 2 VII 1950 r. wydano zakaz działania w Polsce Stowarzyszenia wiad- kowie Jehowy. Członków Stowarzyszenia oskarżono o działalnoć szpiegowskš na rzecz USA, działanie rozkładowe; zmuszano ich do odbywania służby woj- skowej, opornych aresztowano. 8 VII 1950 r. uchwalono ustawę o przysiędze wojskowej. Z przysięgi usunięto elementy wyznaniowe. Miała ona odtšd wie- cki charakter. Na Episkopat wywierano naciski, aby angażował się w różne sprawy polityczne. Wobec wybuchu wojny w Korei i ogólnej atmosfery kon- frontacyjnej na skalę międzynarodowš rozwijano tzw. Ruch Obrońców Pokoju. Jak już wspomniano, stały Komitet wiatowego Kongresu Obrońców Pokoju na posiedzeniu w Sztokholmie w marcu 1950 r. wystapił z apelem do narodów wiata, by zażšdały one wprowadzenia zakazu produkcji broni atomowej. Ponieważ była to szyta grubymi nićmi akcja propagandowa na rzecz ZSRR, Episkopat polski, mimo nalegań rzšdu, odmawiał ogłoszenia własnego apelu w tej sprawie. Częć księży nie złożyła podpisów pod Apelem Pokoju. W tej sytuacji rzšd zastosował represje. Ze szkół, w których pracowali owi prefekci usunięto nauczanie religii. W końcu Episkopat poparł Apel Sztokholmski, jednak zamiast planowanych 20 mln zebrano w Polsce tylko 18 mln podpisów. Akcja zbierania podpisów najsłabiej wypadła na Ziemiach Odzyskanych, gdzie około 50 ' ludnoci odmówiło złożenia podpisów. Odpowiedzialnociš za ten stan rzeczy obarczono kociół katolicki. Lata 1950 - 51 w Polsce stały pod znakiem ruchu obrońców pokoju. Jesieniš 1950 r. w Warszawie odbył się najpierw I Ogólnopolski, a następnie II wiatowy Kongres Obrońców Pokoju. Władze polskie pragnęły wykazać, że społeczeństwo polskie ruch ten popiera w całoci. Tymczasem Episkopat majšcy znaczny wpływ na to społeczeństwo podchodził do sprawy sceptycz- nie. W tej sytuacji Urzšd do Spraw Wyznań postawił na księży patriotów. Podjęto próbę zorganizowania oddolnego buntu księży przeciw Episkopatowi. Pod presjš Urzędów do Spraw Wyznań i MBP "zbuntowano" jednak zaledwie około 1000 księży. 258 Ruch obrońców pokoju poparł też PAX. 4 XI 1950 r. Stowarzyszenie PAX utworzyło Komisję Intelektualistów i Działaczy Katolickich przy Ogólnopols- kim Komitecie Obrońców Pokoju. Był to ruch konkurencyjny wobec Komisji ZBOWiD-u. Skupiał księży i katolickich intelektualistów. Prezesem Komisji został dziekan Wydziału Teologii UW ks. prof. dr Jan Czuj, wiceprezesami ks. dr Eugeniusz Dšbrowski i prof T. Lehr-Spławiński, sekretarzem - D. Horodyński. Władze były rozczarowane stanowiskiem Episkopatu. Sšdziły one zapew- ne, że podpisujšc w kwietniu porozumienie kociół podporzšdkował się partii. Tymczasem próbował on zachować samodzielnoć. Struktura organizacyjna k...
jagaw7