PH-Bunsch Karol - PP 06 - Odnowiciel.pdf - Powieści historyczne - szysz51

KAROL

BUNSCH - ODNOWICIEL

POWIEŚCI PIASTOWSKIE

DZIKOWY SKARB

OJCIEC I SYN

ROK TYSIĘCZNY

BRACIA

BEZKRÓLEWIE

ODNOWICIEL

IMIENNIK

I. ŚLADEM PRADZIADA

II. MIECZ I PASTORAŁ

PRZEKLEŃSTWO

ZDOBYCIE KOŁOBRZEGU

PSIE POLE

POWROTNA DROGA

WAWELSKIE WZGÓRZE

WYWOŁAŃCY

PRZEŁOM

ieść o wygnaniu Rychezy doszła Kazimierza, gdy już za-

mierzał wracać do Poznania. Spowodowała w nim rozter-

kę. U Wiślan panował jeszcze spokój, ale wszczęty na

Śląsku rozruch pospólstwa rozszerzał się. Wygnaniem matki nie był

zaskoczony, rządzić próbowała jak w zdobytym kraju, budząc niechęć

prostego ludu i opór możnowładców, a zwłaszcza Awdańców, którzy

wpływ mieli na króla. Nie w ostatku było to przyczyną rozdźwięku

między rodzicami, zakończonego rozwodem. Mimo to Rycheza wró-

ciła do kraju, by dopilnować następstwa po Mieszku dla syna, którego

ten zgoła nie pragnął. Bez jego wiedzy uzyskała w tym celu od prze-

kupnego papieża zwolnienie Kazimierza od ślubów, wywołując roz-

dwojenie w kraju, zakończone jej wygnaniem, w obawie zaś by

Kazimierz nie mścił się za wygnanie matki, zjazd możnowładców

w Uniejowie uchwalił wygnać i jego.

Kazimierz nie wiedział, co począć ze sobą. Nie tylko pamiętał o da-

nym ojcu przyrzeczeniu, że o władzę walczyć nie będzie. Bolko ma za

sobą prosty lud, a on niemal nikogo, ale sama myśl o objęciu władzy

w kraju napawała go niepokojem i troską o los ojczyzny. Bolko nie

taił, że zburzyć zamierza istniejący porządek i obalić krzyż, oznacza

to jednak wojnę domową, której postronni nie omieszkają wykorzy-

stać. Ale Kazimierz bezradny się czuł.

Nie mogąc powziąć postanowienia, zatrzymał się w małej osadzie

ze swym szczupłym orszakiem. Skoro matka wyjechała, nie ma po co

wracać do Poznania i niezbyt to nawet bezpiecznie. U Wiślan nie

mógł pozostać, wszędzie przyjmowano go z wahaniem i niechęcią.

Rozumiał, że wobec wygnania Rychezy i uchwały możnowładców

w Uniejowie, nie jest pożądanym gościem. Nie wątpił natomiast, że

matka wyjeżdżając z kraju musiała pomyśleć o jego losie i nie pozo-

stawi go w niepewności.

Na tym się nie zawiódł. Krótki dzień jesienny skracały jeszcze

chmury, zanosiło się na deszcz i Kazimierz wcześnie zatrzymał się na

nocleg. Komes Biecza, gdzie bawił ostatnio, nie zatrzymywał go. Wi-

docznie rad by się pozbyć niepożądanego gościa. Toteż Kazimierz nie

spieszył się donikąd, matka musi o nim pomyśleć. Czekał na wiado-

mość od niej, by wiedzieć, co poczynać.

Siedział przed namiotem, patrząc zamyślonym wzrokiem, jak pło-

nące przed nim ognisko nabiera blasku, w miarę jak gasło światło

dzienne. Ludzie z jego orszaku krzątali się, przygotowując wieczerzę,

szmer powodowało też żucie obroczonych koni.

Zamyślenie Kazimierza przerwał zbliżający się odgłos idących

w skok koni, który urwał się. Kazimierz powstał, słysząc, że ktoś do-

pytuje o niego. Przypuszczenie, że szuka go poselstwo od matki, za-

mieniło się w pewność, gdy w świetle ognia ujrzał rycerza, który się

oznajmił posłańcem królowej i nie czekając na zapytanie, powiedział:

- Miłościwa pani zleciła mi rzec, że oczekiwać będzie na waszą mi-

łość w Saalfeld. Radzi jechać przez Węgry, jazda bowiem przez zbun-

towany kraj grozi zgubą. - Wskazując za siebie dodał: - Jucznego

mam ze spyżą, gdy przez bezludny kraj jechać przydzie, i kiesę ze

srebrem, która w dalszej podróży może będzie potrzebna, przewodni-

ka znającego kraj i węgierską mowę i pachołka do posługi.

Kazimierz nie zaraz odpowiedział. Ma iść na wygnanie, pozosta-

wiając dzieło przodków w ruinie. Po chwili rzekł:

- Pocznijcie. Wyruszym, jeno brzazgać nacznie. Posłaniec mówił

po niemiecku, ale ludzie z orszaku Kazimierza domyślali się widocz-

nie, z czym przybywa, bo zamiast brać się do wieczerzy, szeptali nie-

spokojnie. Kazimierz podszedł do gromadki i zwracając się do

rycerza Wysoty, który orszakowi przywodził, powiedział:

- Przychodzi mi iść na wygnanie. Nie ma powinności służby poza

krajem, tedy od waszej woli zależy, chcecieli pójść ze mną lubo

w kraju ostać.

- Wybaczcie, wasza miłość, że nie pójdziem z wami. Wy macie

u Niemców krewniaków i swojaków, my jeno w kraju. - Jak do siebie

dodał: - Gorzki jest chleb wygnania.

Kazimierz zagryzł wargi. Tu gdzie miał władać, nie ma dla niego

miejsca. Opanował się i zapytał:

- Co tedy zamierzacie poczynać?

- Za siebie jeno mogę odrzec: nie przystanę do pogańskich gromad,

jako niejeden inny uczyni, by choć szyję ratować. Słychać, że Moj-

sław na Mazowszu rad widzi każden miecz lubo sulicę 1 . Wolej mi to,

niźli iść służyć królewicowi Bolkowi, jen sprawcą jest onego zamętu

i pod klątwą pozostaje.

- Tedy żegnać się nam przychodzi - powiedział Kazimierz. - Nie

mam czym odpłacić za służby, tedy jeno niechaj Bóg odpłaci i z Nim

pozostańcie.

- Krzepcie się, miłościwy panie - odparł Wysota. - Żywot przed

wami. Nie pirwy to raz rozdwojenie w narodzie. Niech jeno postronny

wróg uderzy, odnajdzie się jedność.

- Nie daj Bóg takową cenę za jedność płacić - powiedział Kazi-

mierz z westchnieniem.

- Nie ceni się, co darmo przychodzi - odparł Wysota. - Nie ja jeden

będę czekał waszego powrotu.

Rankiem przyszło się rozstać. Wysota chciał odprowadzić Kazimie-

rza do granicy, ale sprzeciwił się temu rycerz Walo, że w bezludnym

kraju spyży dla takiej gromady nie starczy, a mniejszą gromadką ła-

twiej też jest przemknąć się niepostrzeżenie. Przystawa 2 , który by

bezpieczeństwo w dalszej podróży zapewnił, nie wcześniej mogą do-

stać aż w Lewoczy, zwanej po węgiersku Locse, najbliższym granicy

grodzie niedawno zbudowanym. Bez tego dalsza podróż była niebez-

pieczna lub zgoła niemożliwa, przewodnik jednak miał nadzieję, że

jeśli nie słowem, to srebrem da się sprawę załadzić u żupana.

Pogoda nie sprzyjała podróży, coraz krótsze i słotne dni zmuszały

wcześnie stawać na noclegi, aby sklecić jakieś schronienie. Wlekła się

też i jesień już była w pełni, gdy gromadka przekroczyła granicę. Do

Lewoczy było już tylko niespełna trzy mile, ale pora była wysuszyć

nawilgłe szaty i uzupełnić mocno już zużyte zapasy żywności. Lesisty

i górzysty kraj rzadko był zaludniony, dopiero w grodzie spodziewano

sieje uzupełnić. Drugiego dnia po przekroczeniu granicy mały orszak

Sulica - włócznia.

" Przystaw - przewodnik.

zatrzymał się w karczmie na podgrodziu, bramy bowiem już były za-

mknięte. Karczma połączona była z zajazdem, w którym dość wygod-

nie spędzono noc, a rankiem rycerz Walo w towarzystwie przewod-

nika jako tłumacza wybrał się na gród, by prosić o przystawa.

Walo wrócił koło południa nieco zmieszany i rzekł:

- Szczęście to, że miłościwa pani pomyślała o trzosie na drogę, bo po-

no dłużej nam tu stać przydzie - a na pytające spojrzenie Kazimierza do-

dał: - Żupan mi rzekł, że przystaw przysługuje jeno poselstwu, w innym

wypadku zezwolenia może udzielić nador ispan 1 lub sam król. Zjazd bę-

dzie w Albie na Gody, tedy sposobną porą o zezwolenie zapyta.

Kazimierz zamyślił się. Oznaczało to zwłokę co najmniej do wio-

sny, a w razie odmowy konieczność powrotu do kraju, gdzie go nikt

nie czeka. Zapytał:

- Rzekliście żupanowi, kto jeśm?

- Nie zdawało mi się potrzebne, a nawet bezpieczne - odparł Walo,

ale Kazimierz podjął:

-Nie czekać mi, aż żupan po Godach wróci, ani to pewne, co

przywiezie. Wracajcie do niego, rzeknijcie mu, ktom jest i że u króla

zabiegać chcę o pomoc przeciw pogańskim gromadom. Srodze u sie-

bie wytępił pogaństwo, nawet bratankom nie przepuścił, bo pono mu

sprzyjali, i aż do Czech musieli przed nim uchodzić.

- Wżdy miłościwa pani na was czeka, jako rzekłem, w Saalfeld -

powiedział Walo zaskoczony, nie miał bowiem ochoty wracać do Pol-

ski, gdzie żaden obcy, nawet duchowny, nie utrzymałby się przy wła-

dzy. Kazimierz jednak dodał żywo:

- Z Bolkiem walczyć nie będę. Ale na nic nam tu czekać. Z Biało-

grodu do Austrii bliżej niż stąd, najważniejsze, by dostać przystawa.

Co potem, czas będzie pomyśleć.

Walo odetchnął z ulgą i zaraz zebrał się ponownie do żupana. Tym

razem wrócił z pomyślną wiadomością: żupan prosi królewicza na

gród, przystawa wyznaczy na dniach i zlecenia przekaże do żupanów

w Zolyom, Salmec-Banya i Komarom, by królewicza godnie przyjęli

Nador ispan - funkcja odpowiadająca polskiemu palatynowi.

PH-Bunsch Karol - PP 06 - Odnowiciel.pdf

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: