F. Kozaczuk, M. Radochoński.doc

AKTUALNE PROBLEMY PEDAGOGIKI RESOCJALIZACYJNEJ I PATOLOGII SPOŁECZNEJ

pod redakcją

FRANCISZKA KOZACZUKA

MIECZYSŁAWA RADOCHOŃSKIEGO

WYDAWNICTWO WYŻSZEJ SZKOŁY PEDAGOGICZNEJ RZESZÓW 2000

Opiniował prof. dr hab. BRONISŁAW URBAN

Opracowanie redakcyjne i korekta STANISŁAWA OSETEK

Opracowanie techniczne KRYSTYNA BARAN

© Copyright by

Wydawnictwo Wyższej Szkoły Pedagogicznej Rzeszów 2000

WYDAWNICTWO WYŻSZEJ SZKOŁY PEDAGOGICZNEJ W RZESZOWIE 35-310 Rzeszów, ul. Rejtana 16B, skr. poczt. 155, tel. 625-628, w. 1087

Wydanie I.

SPIS TREŚCI

Franciszek Kozaczuk, Mieczysław Radochoński: Wprowadzenie  7

Józef Sowa: Współczesna koncepcja kształcenia ogólnego i specjalistyczne­go w uczelni pedagogicznej. 9

Kazimierz Szmyd: W kierunku określenia uniwersalnych, historycznych i współczesnych znaczeń wychowania moralno-religijnego i so­cjalizacji . 25

Mieczysław Radochoński, Lidia Perenc: Rozwój osobowości antyspołecz­nej w ontogenezie  45

Tadeusz Rymarz: Psychoanalityczna koncepcja genezy i rozwoju zachowań

antyspołecznych dzieci i młodzieży  71

Joanna Barbara Hałaj: Przestępczość nieletnich w okresie transformacji. 81

Józef Rejman: Indywidualizacja w resocjalizacji nieletnich, młodocianych

i dorosłych. Zarys problematyki 97

Henryk Pietrzak: Socjalizacyjne źródła agresji interpersonalnej  125

Andrzej Łukasik, Anna Steliga: Agresja i lęk u młodzieży przebywającej

w Państwowych Domach Dziecka. 137

Dorota Pstrąg: Postawy młodzieży wobec zjawisk patologii społecznej  149

Barbara Niżankowska-Półtorak: Poczucie sensu życia u młodzieży studen­ckiej nadużywającej alkoholu 171

Małgorzata Pelc: Czynniki warunkujące podjęcie decyzji o abstynencji

alkoholowej 187

Eugeniusz Moczuk: Zadania samorządów lokalnych w rozwiązywaniu pro­blemów alkoholowych. 197

Eugeniusz Moczuk: Zachowania seksualne młodzieży szkolnej miasta Rze­szowa. Badania porównawcze. 209

Franciszek Kozaczuk: Stan wiedzy współczesnej młodzieży szkolnej o życiu

seksualnym człowieka. 229

WPROWADZENIE

Ostatnie 10 lat XX wieku jest dla Polski okresem głębokich re­form społeczno-gospodarczych, których przeprowadzenie wydaje się niezbędne dla osiągnięcia poziomu rozwoju charakteryzującego kra­je bardziej zaawansowane cywilizacyjnie. Ich realizacji towarzyszy jednak szereg negatywnych zjawisk, których skala społeczna może wywołać uzasadniony niepokój (np.: wzrost bezrobocia, zubożenie znacznej części społeczeństwa i innych zachowań dewiacyjnych). Różnorodne zachowania dewiacyjne obejmują coraz to młodsze gru­py wiekowe, w tym dzieci. W stosunkach między dziećmi pojawiają się nowe postacie zachowań z kręgu patologii społecznej (np.: wymu­szanie pieniędzy, formy agresji zaobserwowane w TV). Środki maso­wego przekazu codziennie pokazują przykłady okrucieństwa , sady­zmu i brutalności wykazywanej przez dzieci i młodzież. Wzrostowi zachowań dewiacyjnych i czynów karalnych towarzyszy wzrost licz­by orzeczeń sądowych, w wyniku których nieletni umieszczani są w zakładach poprawczych oraz stosowane są wobec nich inne środki opiekuńcze i wychowawcze.

W obliczu tych niepokojących zjawisk pedagogika resocjaliza­cyjna stoi przed nowymi problemami i wyzwaniami. Specjaliści re­prezentujący tę dyscyplinę są szczególnie świadomi wpływu , jaki te zjawiska wywierają na rozwój społeczno-moralny i emocjonalny młodego pokolenia w dłuższej perspektywie czasowej. Z kręgu tych osób zatrudnionych w Instytucie Pedagogiki WSP w Rzeszowie wy­szła inicjatywa przygotowania publikacji poświęconej aktualnym za­gadnieniom pedagogiki resocjalizacyjnej i patologii społecznej w aspekcie podniesionych tu problemów. U jej podstaw legło prze­konanie, że obowiązkiem pedagogów jest nie tylko rejestrowanie i in­terpretacja różnorodnych zjawisk z kręgu patologii społecznej, ale także wyznaczanie odpowiednich zadań o charakterze wychowaw­czym i profilaktycznym.

8 FRANCISZEK KOZACZUK, MIECZYSŁAW RADOCHOŃSKI

Niniejsza publikacja zawiera zagadnienia z zakresu pedagogiki resocjalizacyjnej i patologii społecznej . Rozpoczyna j ą artykuł J. So­wy, mający charakter ogólnoteoretyczny i poświęcony aktualnym pro­blemom kształcenia ogólnego i specjalistycznego występującym w uczelniach pedagogicznych. Jego uzupełnieniem jest opracowanie K.Szmyda, w którym autor dokonuje porównania historycznych i współczesnych znaczeń wychowania moralno-religijnego i resocja­lizacji.

W pozostałej części zgromadzone zostały prace poświęcone szcze­gółowym zagadnieniom pedagogiki resocjalizacyjnej i patologii spo­łecznej. M. Radochoński i L. Perenc dokonują analizy procesu roz­woju osobowości antyspołecznej w cyklu życiowym jednostki. Nato­miast T. Rymarz prezentuje psychoanalityczną interpretację genezy i rozwoju zachowania antyspołecznego u dzieci i młodzieży. W kilku kolejnych artykułach omawiane są bliżej wybrane postacie zaburzeń zachowania, występujące u dzieci i młodzieży, jak np. przestępczość (J. Hałaj, J. Rejman) czy akty agresji (H. Pietrzak, A. Łukasik i A. Ste-liga). Pozostałe artykuły poświęcone są takiej problematyce jak: po­stawy młodzieży wobec różnych zjawisk patologii społecznej (D. Pstrąg), poczucie sensu życia u młodzieży nadużywającej alkoholu (B. Niżankowska-Półtorak) oraz czynniki warunkujące podjęcie de­cyzji o abstynencji alkoholowej (M. Pelc). Niniejsze opracowanie koń­czą dwa artykuły, których tematyka odnosi się do zachowań seksual­nych występujących u młodzieży szkolnej (E. Moczuk, F. Kozaczuk).

Autorzy wyrażają przekonanie, że zaprezentowany materiał spo­tka się z zainteresowaniem nie tylko specjalistów zajmujących się za­wodowo nauczaniem i wychowaniem dzieci i młodzieży, ale znacz­nie szerszego grona czytelników.

Franciszek Kozaczuk Mieczysław Radochoński

Józef Sowa

WSPÓŁCZESNA KONCEPCJA KSZTAŁCENIA OGÓLNEGO I SPECJALISTYCZNEGO W UCZELNI PEDAGOGICZNEJ

WStęP

Dzisiaj proces kształcenia bardziej winien polegać na rozumieniu niż na pamięciowym przyswajaniu - zdobywaniu wiedzy przez stu­dentów. Również gromadzenie wiadomości do niczego pozytywnego nie prowadzi. Jest to zresztą nierealne w naukach ścisłych czy nowo­czesnych technologiach, gdyż wiedza w tym zakresie podwaja się co osiem lub dziesięć lat. W niektórych dziedzinach wzrost ten jest jesz­cze szybszy, na przykład: biologii, medycynie czy informatyce. Oka­zuje się, że najważniejsza jest umiejętność odnajdywania informacji, ich selekcja, dobór i kojarzenie.

Na początek postawmy dwa pytania:

- czy trzeba bezwzględnie wymagać od studentów, by zapamiętali in­formacje, które szybko ulegną dezaktualizacji?

- czy nie lepiej nauczyć ich badania, oceniania i wartościowania in­formacji, zjawisk oraz sytuacji?

W Polsce przeżywamy współcześnie okres bardzo dynamicznych zmian obejmujących prawie wszystkie dziedziny życia społeczno -gospodarczego, w tym zmiany w dziedzinie edukacji. W sferze oświa­towej występują dwa zasadnicze nurty przemian, które warto sobie uświadomić.

Pierwszy nurt tych zmian koncentruje się na działaniach dostoso­wawczych, zachodzących w pracy naszych szkół podstawowych, śred­nich i wyższych.

Drugi nurt zmian to reformy na różnych poziomach, które zgod­nie z przyjętymi ustawami już się dokonały bądź są w realizacji.

10 JÓ...