Prometazyna

promethazine
antihistaminicum
R06AD

Działanie: Antagonista receptorów H1 I generacji, pochodna fenotiazyny. Wykazuje działanie przeciwhistaminowe, depresyjne na OUN, cholinolityczne, przeciwwymiotne, uspokajające, nasenne. Wykazuje korzystne działanie w chorobie lokomocyjnej; zmniejsza pobudzenie przedsionkowe oraz hamuje działanie błędnikowe. Przenika przez barierę krew-mózg i wywiera działanie uspokajające przez hamowanie N-metylotransferazy histaminowej, blokowanie ośrodkowych receptorów histaminowych, blokowanie receptorów odpowiedzialnych za wychwyt serotoniny, acetylocholiny oraz przez pobudzenie receptorów a-adrenergicznych. Dobrze się wchłania po podaniu p.o. Działanie leku rozpoczyna się ok. 20 min po podaniu p.o., p.r. lub i.m. oraz 3-5 min po podaniu i.v. i utrzymuje się przez okres 4-6 h, niekiedy do 12 h. W 65-93% wiąże się z białkami osocza. Przenika przez łożysko i barierę krew-mózg. t1/2 w fazie eliminacji wynosi 7-14 h. Prometazyna jest metabolizowana w wątrobie. Głównymi metabolitami są sulfotlenki prometazyny i N-demetyloprometazyna. Prometazyna wydalana jest z moczem, głównie w postaci nieczynnych metabolitów.

Wskazania: Leczenie ostrych odczynów alergicznych ze świądem (alergicznego nieżytu nosa, zapalenia spojówek, zmian skórnych o słabym nasileniu, dermografizmu), reakcji anafilaktycznej, odczynów poprzetoczeniowych. Zapobieganie chorobie lokomocyjnej i jej leczenie. W premedykacji przed zabiegami inwazyjnymi oraz w okresie pooperacyjnym (lek uspokajający, przeciwwymiotny, przeciwkaszlowy). Lek stosowany również w łagodzeniu objawów choroby hemolitycznej noworodków, a krótkotrwale także w łagodzeniu objawów związanych z nieżytem błony śluzowej nosa (wskazania niezarejestrowane w Polsce).

Przeciwwskazania: Nadwrażliwość na prometazynę, pochodne fenotiazyny lub którykolwiek składnik preparatu, zaburzenia czynności szpiku kostnego, choroby układu sercowo-naczyniowego, choroby dolnych dróg oddechowych (włącznie z astmą oskrzelową), śpiączka, żółtaczka, padaczka, zespół Rey'a, jaskra z zamykającym się kątem przesączania, niewydolność wątroby. Należy zachować ostrożność w łagodnym rozroście gruczołu krokowego, zwężeniu szyi pęcherza moczowego, zwężeniu ujścia cewki moczowej, niedrożności odźwiernika dwunastnicy, chorobie wrzodowej żołądka. Działanie przeciwwymiotne leków przeciwhistaminowych pochodnych fenotiazyny może utrudniać rozpoznanie takich chorób, jak zapalenie wyrostka robaczkowego, objawy zatrucia spowodowane przedawkowaniem innych leków. Niektóre badania łączą stosowanie prometazyny z zespołem nagłej śmierci niemowląt i z częstszym występowaniem bezdechu śródsennego u niemowląt. Nie stosować u dzieci do 2. rż. U dzieci oraz u osób w podeszłym wieku przyjmujących leki przeciwhistaminowe może wystąpić paradoksalna reakcja charakteryzująca się nadmiernym pobudzeniem. Stosowanie pochodnych fenotiazyny może zwiększać skłonność do występowania dystonii u noworodków lub wcześniaków, u dzieci odwodnionych lub w fazie ostrej choroby. U chorych w podeszłym wieku bardziej prawdopodobne jest wystąpienie zawrotów głowy, uspokojenia polekowego, dezorientacji i niedociśnienia. Chorzy w podeszłym wieku są bardziej podatni na wystąpienie cholinolitycznych działań niepożądanych, objawów pozapiramidowych, zwłaszcza parkinsonizmu, akatyzji i dyskinez. Długotrwałe przyjmowanie leków przeciwhistaminowych może zmniejszyć wydzielanie śliny, przyczyniając się do powstania próchnicy, chorób przyzębia, kandydozy jamy ustnej i uczucia dyskomfortu. Pochodne fenotiazyny mogą zwiększać tolerancję glukozy.

Interakcje: Leki o działaniu depresyjnym na OUN, jak opioidowe leki przeciwbólowe, leki uspokajające, przeciwdepresyjne i alkohol nasilają działanie prometazyny. Prometazyna nasila działanie leków przeciwbólowych i barbituranów oraz działanie depresyjne opioidowych leków przeciwbólowych. Wykazuje synergizm z parasympatykolitykami. Równoległe stosowanie prometazyny z inhibitorami MAO może przedłużyć i nasilić działanie cholinolityczne oraz wpływ leków przeciwhistaminowych na OUN; może to zwiększyć ryzyko spadku ciśnienia tętniczego i wywoływać objawy ze strony układu pozapiramidowego. Prometazyna może odwracać wazopresyjne działanie epinefryny; z tego względu niedociśnienia tętniczego wywołanego podaniem prometazyny nie należy leczyć epinefryną. Równoległe stosowanie amfetaminy i prometazyny na skutek hamowania receptorów a-adrenergicznych przez prometazynę może zmniejszyć pobudzające działanie amfetaminy. Pochodne fenotiazyny mogą obniżać próg drgawkowy i dlatego konieczne może być dostosowanie dawki leków przeciwdrgawkowych, włącznie z barbituranami. Pochodne fenotiazyny stosowane równolegle z lekami hamującymi apetyt, mogą wykazywać działanie antagonistyczne i nasilać apetyt. Równoległe stosowanie pochodnych fenotiazyny i b-adrenolityków, zwłaszcza propranololu może powodować zwiększenie stężenia obu leków, co może nasilać działanie hipotensyjne, prowadzić do retinopatii, zaburzeń rytmu serca i późnych dyskinez. Równoległe stosowanie prometazyny i bromokryptyny może wpływać na działanie bromokryptyny, prowadząc do zwiększenia stężenia prolaktyny w osoczu; konieczna może być modyfikacja dawkowania bromokryptyny. Na skutek blokowania receptorów a-adrenergicznych przez pochodne fenotiazyny równoległe jej stosowanie z dopaminą może hamować zwężenie naczyń obwodowych powodowane przez duże dawki dopaminy. Pochodne fenotiazyny mogą zmniejszać reakcję układu krążenia na działanie efedryny, metaraminolu i metoksaminy. Podczas równoległego stosowania pochodnych fenotiazyny z guanetydyną lub guanadrelem może ulec zahamowaniu neuronalny wychwyt tych leków, co powoduje osłabienie ich działania obniżającego ciśnienie tętnicze. Równoległe stosowanie prometazyny z lekami o działaniu hepatotoksycznym może nasilać uszkodzenie wątroby. W trakcie równoległego stosowania z lekami wywołującymi reakcje pozapiramidowe może dojść do zwiększenia częstości występowania i nasilenia tych działań niepożądanych. W przypadku równoległego stosowania pochodnych fenotiazyny z lewodopą, przeciwparkinsonowskie działanie lewodopy może być hamowane z powodu blokowania receptorów dopaminowych w mózgu. W przypadku równoległego podawania pochodnych fenotiazyny i dokanałowego podawania metryzamidu może powodować obniżenie progu drgawkowego - podawanie pochodnych fenotiazyny należy przerwać 48 h przed mielografią; leczenia nie należy rozpoczynać ponownie przed upływem 24 h po badaniu. Równoległe stosowanie prometazyny z lekami ototoksycznymi może maskować objawy ototoksyczności, takie jak szum w uszach i zawroty głowy. Równoległe stosowanie chinidyny i leków przeciwhistaminowych pochodnych fenotiazyny może powodować wzajemne nasilenie objawów ze strony serca. U chorych przyjmujących pochodne fenotiazyny może być zwiększone zapotrzebowanie na ryboflawinę.

Działanie niepożądane: Działanie sedatywne, zawroty głowy, zagęszczenie śluzu w drogach oddechowych, spadek ciśnienia tętniczego, wyraźne zmniejszenie lub zwiększenie częstotliwości rytmu serca, skurcze dodatkowe; depresja lub pobudzenie OUN (częściej pobudzenie i halucynacje): dezorientacja, splątanie, nadmierna senność, spowolnienie, zaburzenia widzenia (niewyraźne, podwójne widzenie rozszerzenie źrenic), objawy pozapiramidowe. Suchość w jamie ustnej, nosie, gardle. Zaburzenia regulacji temperatury ciała (gorączka), rumień na twarzy, hipokaliemia, nadwrażliwość na światło. Prometazyna może zwiększać stężenie glukozy we krwi. U dzieci objawy pobudzenia, koszmary nocne, drgawki, nudności i wymioty, niekiedy żółtaczka zastoinowa, skurcz mięśni gładkich oskrzeli, obrzęk błony śluzowej przewodów nosowych, rzadko zmniejszenie liczby krwinek białych lub płytek krwi W przypadku przedawkowania trudności w oddychaniu, znaczna senność, objawy pozapiramidowe, pobudzenie OUN, objawy wynikające z działania cholinolitycznego, spadek ciśnienia tętniczego, omdlenie. Objawy wynikające z działania cholinolitycznego oraz pobudzenie OUN obserwuje się częściej w przypadku przedawkowania leku u dzieci. Obserwowano po przedawkowaniu prometazyny zmianę koloru moczu na czerwony (może być związany również z krwiomoczem). Leczenie objawowe i podtrzymujące. W celu zwiększenia wydalania można podać siarczan sodu lub magnezu.

Ciąża i laktacja: Kategoria C. Stosowanie pochodnych fenotiazyny w ciąży może powodować żółtaczkę i wystąpienie objawów pozapiramidowych u niemowląt; stosować jedynie w przypadku zdecydowanej konieczności, gdy w opinii lekarza korzyść dla matki przewyższa potencjalne zagrożenie dla płodu. Prometazyna przenika do pokarmu kobiecego i może wywołać senność u noworodka; nie stosować w okresie karmienia piersią.

Dawkowanie: Dorośli i dzieci po 12. rż. P.o. Odczyny alergiczne: 10 mg 2-4 razy na dobę przed posiłkami i przed snem, lub 25 mg raz na dobę przed snem. Przeciwwymiotnie: jednorazowo 25 mg, następnie 10-25 mg 4-6 razy na dobę. W zawrotach głowy 25 mg 2 razy na dobę. Choroba lokomocyjna: 25 mg 30 min przed podróżą, następnie dawkę można powtórzyć po 8-12 h. Uspokajająco: 25-50 mg jednorazowo. Maks. 150 mg/d. I.m. głęboko i powoli 25-50 mg raz na dobę lub w 2-3 daw. podz. Dzieci. P.o. Odczyny alergiczne: 0,125 mg/kg mc. 3-6 razy na dobę lub 0,5 mg/kg mc. raz na dobę przed snem (zwykle 5-12,5 mg 3 razy na dobę lub 25 mg przed snem). Działanie przeciwwymiotne: 0,25-0,5 mg/kg mc. 4-6 razy na dobę (zwykle 10-25 mg 4-6 razy na dobę). Choroba lokomocyjna: 0,25-0,5 mg/kg mc. co 12 h. Uspokajająco: 0,5-1 mg/kg mc. (zwykle 10-25 mg) jednorazowo. I.m. głęboko i powoli 1 mg/kg mc./d. Prometazyny nie należy podawać s.c. ani dotętniczo; może wtedy wywołać miejscową martwicę tkanek.

Uwagi: Lek może powodować upośledzenie sprawności psychofizycznej, zdolności prowadzenia pojazdów mechanicznych i obsługiwania urządzeń mechanicznych w ruchu. Podczas leczenia nie należy spożywać alkoholu. Prometazyna może powodować fałszywie dodatnie lub fałszywie ujemne wyniki immunologicznych testów ciążowych. Zaleca się przerwanie podawania leków przeciwhistaminowych 72 h przed wykonaniem testów skórnych.

Preparaty
promethazine