starosłowiański mit powstania swiata.pdf

Czesław Białczyński

Mity Słowiańskie - Starosłowiański mit

powstania świata

Spis treści:

O wielkim dzbanie Zerywanów.

O narodzeniu Przestworzy i Przedstworzów.

O przemianie Przedstworzów w Stworze i narodzinach Zduszów.

Opisanie Stworzów

Starsi - czyli Króle Stworzów, oraz Boginiaki czyli potomstwo Stworzów

Opisanie Zduszów

Zamknięty krąg

O wielkim dzbanie Zerywanów.

Dawno, trzy a może cztery tysiące lat temu, plemię Zerywanów rozpoczeło budowę

tajemniczego Wielkiego Dzbana. Dzban ów miał zaiste olbrzymie rozmiary i nie był

zwyczajnym naczyniem, lecz wierną kopią Złotego Dzbana zrzuconego przez Bogów z

Nieba wraz z trzema innymi atrybutami boskiej władzy: Złotą Siekierka Peruna,

Złotym Jarzmem Prowego i Złotym Radłem Rgła. Wszystkie te święte przedmioty były

darem dla plemienia złożonego z licznych rodów zerywańskich. Z ziemi mógł je

podjąć bez szkody lub przekleństwa tylko człowiek godny tego, by zostać królem.

Lękano się dotknąć jaśniejących darów. Jedynym odważnym okazał się Pirst, syn

starego Kołbia i mądrej Bauby. Pirst został więc pierwszym królem Zerywanów,

założycielem dynastii Pierwopalcych (Pirsztuków), którzy rządzili długo i

szczęśliwie.

Po nich królowali Kuksowie, a po nich Milicze (Milcze). Wśród nich jeden, brat

Mrukrzy, był przeklęty; zwał się zaś Zeł. Ten wykradł niebiański Złoty Dzban, a

wypędzony uszedł na pustynię z grupą wojów i kobiet. Bogowie rozpętali

straszliwą, burzę i wygubili niemal wszystkich wypędzonych, zaś Dzban został

zasypany na pustyni, i mimo że wielu wytędzów próbowało go odnaleźć, sztuka ta

nikomu się nie powiodła.

Panujący w tym czasie Mrukrza zebrał naczelników rodów i postanowiono ów boski

dar odtworzyć. Budowa trwała wiele lat. Minęło wiele pokoleń, nim Dzban był w

całości gotowy.

Do jego wykonania użyto wielu rodzajów gliny ze wszystkich zakątków Ziemi, i

równie wielu rodzajów wód z różnych rzek oraz mórz. Całość pokryto setkami

obrazów, wypukłymi rzeźbami, ozdobiono ornamentami, rytami i opisano tajemnymi

znakami. Na koniec Dzban pomalowano najwspanialszymi farbami świata, by lśnił

niczym Denga-Tęcza, Pani Barw i Maści. Wreszcie przez czterdzieści dni i

czterdzieści nocy wypalano go w ogniu, podczas gdy dookoła trwała obrzędowa

uczta i rytualne tany. Gdy Dzban ostygł, napełniono go po brzegi świętym miodem,

ściągniętym ze wszystkich, nawet najdalszych zakątków Koliby (Krainy Zerywanów).

Wtedy rozpoczęło się wielkie święto. Olbrzymi niczym góra Dzban otoczono kołem,

śpiewano i tańczono nieprzerwanie przez cały miesiąc (od pełni do pełni

Ksieżyca), spożywając mięso Białych i Czarnych Byków i pijąc miód ze świętego

Dzbana.

Przez jakiś czas potem Dzban był wszystkim dostępny. Każdy mógł przyjść kiedy

chciał, podziwiać obrazy, odczytywać sensy ze znaków i ornamentów, zastanowic

się nad znaczeniem scen, dotknąć każdej wypukłości, nasycić oczy barwą. Szybko

jednak zasłonięto Dzban wielkimi chorągwiami, na płótno których przeniesiono

święte znaki i obrazy z lic Dzbana. Co prawda tak wielkiego naczynia nikt nie

potrafiłby porwać, a nawet poruszyć, ale Opiekunami Dzbana kierowała obawa przed

rzuceniem czaru, szkodą jaka mogłaby wyniknąć z wrażego spojrzenia, albo

uszkodzenia ścian i rysunków przez kogoś złego (jak kiedyś Zeł) czy zawistnego.

U stóp Dzbana zaczęto wkrótce zanosić prośby do Bogów i składać ofiary,

zwłaszcza, że ognia w którym naczynie owo wypalano nigdy już nie zgaszono i stał

się świętym Ogniem Plemienia. Od tej chwili specjalni ludzie, najczcigodniejsi

członkowie zerywańskich rodów czuwali by płonął wiecznie, a gdyby go zaniedbali

groziła im haniebna śmierć. Ci ludzie właśnie stali się kapłanami (wołchwami,

zinisami, żercami, wróżami). Wiedzieli wszystko o świętym Ogniu i Wielkim

Dzbanie, powierzono im również czynienie ofiar na Kamieniu powstałym ze

stwardniałych resztek gliny, tak by były wykonywane na pewno w sposób właściwy i

przypadły Bogom do gustu. Kapłani objaśniali obrazy i znaki ze świętych

Chorągwi, odczytywali wróżby z pęknięć Dzbana i wieszczyli ze smaku zawartego w

nim miodu.

Kapłani owi z obawy o Dzban, Ogień i Kamień nakazali wybudować potężną kapisztę,

która miała osłonić miejsce przed złym wejrzeniem, palącymi promieniami słońca,

chłodem zimy i ulewną nawałnicą. Później świątynię otoczono płotem w kształcie

trójkąta i uczyniono w płocie trzy furtki dla żerców, zinisów i wróżów, zaś

wszystkim innym ludziom zabroniono wchodzić na ten teren. Zaraz potem płot

ukryto za nasypem ziemnym, nasyp otoczono ostrokołem, ostrokół otoczono świętym

gajem, a całe to miejsce otoczono wielką czcią i najwyższym kultem.

Ofiary i modły u Dzbana okazywały się nader często skuteczne. Wkrótce więc Dzban

darzono taką czcią, że tylko oczyszczony postem, ogniem i wodą kapłan mógł

wchodzić do wnętrza świątyni, wstrzymawszy uprzednio oddech by nie skalać

boskiego otoczenia. Nie śmiał też rzucić okiem na sam Dzban, wolno mu było

jedynie zaczerpnąć miodu i patrzeć na chorągwie.

W tym czasie obrzędy przeniesiono na pobliską polanę. Usypano kopiec -

bugryszcze, gdzie wbito kumir - (pal - rzeźbę symbolizujący Boga), przytoczono

kamień ofiarny i wytyczono miejsce dla ognia.

Ogień każdorazowo rozpalano od tego ze świątyni, kapłan przynosił też stamtąd

wróżebny miód w ozdobnym rogu. O kształtach linii i rytów na Dzbanie rozprawiali

już wtedy tylko wtajemniczeni.

Lud zapomniał powoli o skomplikowanych znaczeniach rysunków Dzbana. Samo jego

istnienie okryło się z wolna legendą.

Mijały wieki, plemię Zerywanów rozrastało się i dzieliło. Nadeszły czasy

burzliwe, wojny i zawieruchy, głód, zarazy i nawałnice zesłane z niebios.

Zaczęły się wewnętrzne swary. Któraś z kolejnych wojen przyniosła prawdziwą

klęskę - była to Wojna O Taje. Okoliczne grody i sioła zostały spalone,

świątynia zburzona, a Dzban rozbity przez przeciwników. Było to starcie między

dwoma zerywańskimi królami, z których Bierło z rodu Bardzów ściągnął na

wszystkich gniew Bogów. W okolicznych borach zabrakło zwierzyny, pola uprawne

przestały przynosić plon, rzeki dawać ryby. Mnożyły się choroby i śmierć

dziesiątkowała Zerywanów. Aż step stanał w ogniu, który szedł od krańców ziemi

przy wtórze potwornego trzęsienia gruntu, a potem ulewa zatopiła okolicę po same

wierzchołki gór. Zerywanie rozpierzchli się z Koliby we wszystkie strony świata.

Ich ocalałe z pogromu niedobitki dały początek wszystkim ludom ziemi. Z plemion,

co uszły ku zachodowi słońca jedno zatrzymało się w Ziemi Legiel, w rozległym

rozlewisku potężnej rzeki, u stóp obłego wzgórza. To nazwano Plemieniem,

przewodził im Bełt z rodu Bardzów i Sława (Swawa) z rodu Stawana (Słowana). Z

tegoż Plemienia po śmierci Bełta i Sławy rozeszło się Osiem Ludów na cztery

strony świata, a każdy z tych ludów wział ze soba część skorup po Wielkim

Dzbanie.

Czym jest Dzban o którym mowa w powyższej opowieści? To nic innego jak

Starosłowiańska Mitologia, niebieskie przesłanie od Bogów-Sił Natury, mówiące o

kształcie świata, miejscu człowieka, jego korzeniach czyli prehistorycznych

dziejach przodków, o koniecznych obrzędach i wspólnej tradycji z okresu Wielkiej

Wspólnoty Indoeuropejskiej, a potem Wspólnoty Bałtosłowiańskiej, o dawnej

praojczyźnie Kolibie i drugiej ojczyźnie Lęgieli.

Gdy ludy zakończyły już swe wędrówki na wschód, zachód, północ i południe, każdy

z nich na nowym miejscu budował własny Dzban wlepiając weń zachowane z

przeszłości skorupy i fragmenty wierzeń. Te lokalne odmiany starodawnego Dzbana

różniły się od niego ornamentyką, barwą, budulcem miejscowego pochodzenia, samym

rysunkiem symboli i szczegółami obrazów powstałymi ze zmieszania z obcymi

kulturami. Mimo wszystko w ogólnym kształcie przypominały bardzo swój

pierwowzór. Choć jedni zwali Czarnogłowa Trzygłowem, drudzy Tiarnoglofim, trzeci

Tiernoglavem, jeszcze inni Triglawem, Turupitem, Trojanem, Zcernobohem,

Czarnobogiem, czy Czerncem, wszyscy widzieli pod nowym mianem tę samą postać.

Dotyczy to również mitycznych podań i postaci innych wielkich bogów starego

plemienia Zerywanów, na przykład Białobogi (Bielboga, Bela, Bel, Biła, Belbug,

Belbuż, Belbuk, Bellona, Biały Bóg, Bełbóg, Biełozórz), czy Borowiła (Borowy,

Borowit, Puruvit, Puszaitis, Borivit, Borzywit, Berut, Boruta), albo Peruna

(Peryn, Periń, Porun, Piren, Piarun, Perkyn, Parom, Perkun, Perkunas, Pierun,

Piorun, Parcknus, Parkuns). W tych pozbawionych pisma czasach przekazywano

wtajemniczonym wszelkie wiadomości drogą ustną, z pokolenia na pokolenie.

Przez jakiś okres ludy bałto-słowiańskie żyły w spokoju otoczone w samym sercu

Europy gęstym borem, moczarami i wysokimi górami. Jako że wszystko podlega

zmianom i ten stan rzeczy nie mógł trwać wiecznie. Kolejne przemieszczenia,

starcia, potyczki, najazdy i klęski sprawiły, że nasi przodkowie stanęli w końcu

oko w oko z Nowymi Czasami, Nową Erą i Nową Wiarą.

Wtedy kolejny raz rozbito Dzban, zdawało się, że na dobre. Jego resztki

strawiono ogniem, okruchy rozrzucono na cztery wiatry, pamięci zakazano pod karą

najcięższego potępienia, kapłanów dawnego kultu wypędzono lub wybito. Wieczny

Ogień przysypały popioły zapomnienia. Resztki ocalałych skorup spoczęły pod

ziemią, w zgliszczach świątyń porosłych chwastem, albo dziką knieją. Wydarzyło

się to tysiąc lat temu. Od tego momentu kolejni władcy opierający swe panowanie

na nowej wierze poświęcali wiele energii, by wykorzenić dawnych Bogów i obrzędy

towarzyszące ich kultom. Lud przywiązuje się do tradycji bardzo mocno. Dlatego

wbrew życzeniom panujących, czy uczonych mężów kult w zredukowanej, najniższej

postaci wciąż trwał. Trzeba go było w końcu włączyć w treść nowych obrzędów,

dawne miejsca święte musiano uczynić nowymi sanktuariami, kamieni ze starych

budowli kultowych użyto do budowy nowych świątyń, służących nowemu dzbanowi.

Paradoksalnie dzięki temu właśnie przetrwało wiele starych wierzeń, zmieszawszy

się z nowymi obrzędami pod zmienionymi nazwami i postaciami. Owa konieczność

ustępstw czynionych przez nową religię jest jednym z najmocniejszych świadectw

głębokiego zakorzenienia dawnej mitologii, obrzędów i płynących z nich

codziennych obyczajów ludu.

Mimo wszystko wielowiekowy proces wymazywania, nawarstwiania się i mieszania

tradycji, wykorzeniania przy pomocy ognia, miecza, klątwy bądź łagodnej

perswazji, brak utrwalonych w piśmie przekazów mitologicznych i zasad starego

kultu, szybki upadek i wyniszczenie zamkniętej kasty wtajemniczonych w wyższe

arkana kapłanów, spowodowały, że pamięć kształtu Dzbana, szczegółów jego

płaskorzeźb, rytów, obrazów i barw niemal zupełnie zanikła. Nie było już nikogo,

kto mógłby opisać jego całość, choć w oddalonych zakątkach krajów słowiańskich

przetrwała rozproszona i rozdrobniona znajomość różnych fragmentów dawnego

naczynia.

Była to sytuacja typowa dla całej porzymskiej Europy i trwała aż do XV wieku, do

Odrodzenia, a miejscami o wiele dłużej. Niewiele brakowało by podobny los co

dzban bałtosłowiański, spotkał i mitologię Północnych Germanów, która ocalała

tylko dzięki przechowaniu zapisów Eddy na izolowanej od Kontynentu Islandii.

Bliskie prawdy jest również twierdzenie, że mitologia Germanów Południowych

(Niemców) została niemal na nowo stworzona w XVIII wieku. Mitologia Celtów

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: