Wykaz dzieł Haendla:
Utwory wokalno-instrumentalne:
· Ponad 40 oper
· Ponad 20 oratoriów (Mesjasz, Juda Machabeusz, Izrael w Egipcie, Samson, Saul)
· 2 Ody na cześć św. Cecylii
· Kantaty (przeważnie solowe, niekiedy z towarzyszeniem kilku instrumentów; mniej znane)
· utwory chóralne (Te Deum and Jubilate; 12 Chandos Anthems; 4 Coronation Anthems; Wedding Anthem; Funeral Anthem for Queen Caroline; Dettingen Te Deum;
Utwory instrumentalne:
· Concerti grossi
· Muzyka na wodzie (na orkiestrę)
· Muzyka ogni sztucznych (na orkiestrę)
· Koncerty organowe, suity klawesynowe
UTWORY WOKALNO-INSTRUMENTALNE
OPERY
Haendel skomponował ponad 40 oper. Był to gatunek, do którego Handel chętnie sięgał w różnych okresach swojego życia. Ponieważ kompozytor odbywał liczne podróże artystyczne, miał okazję zetknąć się z dziełami operowymi powstającymi w wielu krajach europejskich, stąd też w jego dziełach operowych możemy dostrzec wpływy opery włoskiej, niemieckiej, francuskiej i angielskiej.
Twórczość operową Haendla można podzielić na trzy okresy:
· I okres do 1719
· II okres do 1729, kiedy pełnił rolę kierownika muzycznego Royal Academy of Music (był to stworzony na życzenie króla zespół operowy, w którym występowali najwybitniejsi europejscy śpiewacy operowi; niestety, na skutek zbyt wygórowanych oczekiwań finansowych solistów oraz z powodu powstania w Anglii konkurencyjnego, bardzo popularnego typu opery balladowej, która zastąpiła język włoski angielskim, artystów europejskich zastąpiła krajowymi i podjęła angielską tematykę społeczną)
· III okres do 1937, kiedy stworzył niezależny teatr operowy, który nie korzystał z żadnych dotacji.
W każdym z okresów twórczości Handel odnosił wielkie sukcesy – jego opery miały wiele przedstawień.
Haendel preferował gatunek opery seria (poważnej), 3-aktowej, z obszerną uwerturą. Jedyną jego operą komiczną jest Xerxes, który powstał w 1738 roku.
Podczas podróży do Włoch kompozytor zapoznał się z operą włoską, w szczególności z dziełami Alessandro Scarlattiego, które wywarły duży wpływ na twórczość operową Haendla. We Włoszech Handel opanował zasady stylu bel canto, co zaowocowało starannym opracowywaniem podstawowych elementów składowych opery - recytatywu, ariosa i arii. Partie solowe kompozytor uczynił głównym nośnikiem akcji, a duety i większe zespoły wokalne nie odgrywały większej roli. Chętnie prowadził w ariach głos solowy unisono ze skrzypcami, które traktował jako instrument koncertujący. W późniejszych operach u Haendla zatarły się różnice pomiędzy recytatywem i arią, co doprowadziło do powstania sceny dramatycznej jako jednolitej całości (np. scena śmierci Bajazeta w Tamerlanie, scena obłędu Orlanda w Orlando).
W większości oper Haendla rola chóru jest niewielka, wręcz dekoracyjna.
Ważną rolę w operach pełni orkiestra, podkreślająca sytuację dramatyczną i realizująca efekty ilustracyjne.
Prawie wszystkie opery Haendla powstały do librett wykorzystywanych już wcześniej przez innych kompozytorów, gdyż w tym czasie brakowało utalentowanych librecistów. Handel najczęściej wykorzystywał wątki historyczne (Juliusz Cezar), mitologiczne (Admeto) i baśniowe (Orlando).
ORATORIUM
Pierwsze oratoria (Zmartwychwstanie, Triumf czasu i rozczarowania) powstały jeszcze we Włoszech. Były to oratoria w języku włoskim, z rozbudowanymi partiami solowymi. Później kompozytor skoncentrował się na dziełach operowych. Z chwilą, kiedy w latach trzydziestych zbankrutował teatr operowy Haendla, kompozytor zainteresował się ponownie oratorium. Został do tego zachęcony przez angielskie mieszczaństwo, które w 1733 roku wezwało Haendla do porzucenia opery włoskiej, wykorzystania języka angielskiego i angielskich wykonawców.
Haendel na wzór opery komponował oratoria trzyaktowe, chętnie stosował rozbudowane partie instrumentalne i uwertury. Zmianie uległa rola chóru i jej rozmiary. Partie chóralne zostały rozbudowane na wzór tradycji muzyki angielskiej.
W oratoriach z tego okresu Haendel wykorzystywał teksty w języku angielskim - głównie były to opracowania fragmentów biblijnych, lub wątków mitologicznych (np. Salomon, Izrael w Egipcie, Herkules).
Dziełem wyjątkowym w twórczości oratoryjnej Haendla jest Mesjasz (1941). Jest to dzieło trzyczęściowe, oparte na fragmentach tekstu ze Starego i Nowego Testamentu, opowiadające historię życia, śmierci i posłannictwa Zbawiciela. Nie jest to monumentalna kompozycja - za życia kompozytora zespół chóru i orkiestry nie przekraczał 60 wykonawców.
Mesjasz został napisany specjalnie dla Dublina i podczas pierwszego wykonania został tam owacyjnie przyjęte. W samym Londynie Mesjasz został przyjęty raczej chłodno, choć i tu znalazł swych zwolenników, m.in. w osobie króla Jerzego II, który słysząc Alleluja w uniesieniu powstał z miejsca, zapoczątkowując tradycję, w myśl której Anglicy słuchają owego chóru na stojąco.
INNE DZIEŁA WOKALNO-INSTRUMENTALNE HAENDLA:
Pomiędzy oratoriami, a innymi rozbudowanymi dziełami wokalno-instrumentalnymi Haendla jest płynna granica, niekiedy różnią się one tylko przeznaczeniem. Dzieła te wyrastają przeważnie z tradycji angielskich, zwłaszcza z muzyki Henry’ego Purcella:
· świecka Oda na cześć św. Cecylii (znana pod nazwą Alexander’s Feast)
· kościelna kantata na zaślubiny księżniczki Anny z Wilhelmem Orańskim This is the day
· zbiór 12 tzw. Chandos Anthems (typ nieliturgicznych kantat kościelnych na głosy solowe, chór i orkiestrę, skomponowane w pierwszych latach pobytu Haendla w Anglii)
· inne anthemy tworzone na różne okazje np. koronację Jerzego II, czy zwycięstwa pod Dettinger (Dettingen Te Deum)
UTWORY INSTRUMENTALNE
Muzykę orkiestrową reprezentują głównie concerti grossi, wśród nich:
· 6 concerti grossi op. 3
· 12 concerti grossi op.6 na instrumenty smyczkowe (1739) - są to utwory jednolite pod względem obsady – dwoje skrzypiec i wiolonczela w roli concertina, tutti w obsadzie: dwoje skrzypiec, altówka i b.c. realizowane przez klawesyn. Cykl ten jest uznawany za najdoskonalsze osiągnięcie Haendla w dziedzinie muzyki instrumentalnej. Kompozytor wprowadził tu elementy muzyki francuskiej (musette), angielskiej (hornpipe) i elementy techniki polifonicznej (fuga).
Niezwykłą popularność zdobyły dwa utwory orkiestrowe Haendla, przeznaczone do wykonywania na świeżym powietrzu: Muzyka na wodzie i Muzyka sztucznych ogni.
Koncerty organowe Haendel zaczął komponować w 1735 roku, kiedy w programie koncertów w Covent Garden znalazły się jego oratoria. Wówczas z inicjatywy Haendla w sali koncertowej zostały postawione małe organy i w przerwach pomiędzy aktami oratoriów Haendel zabawiał słuchaczy wirtuozowską grą na tym instrumencie. Była to duża atrakcja dla angielskiej publiczności, gdyż w tym kraju nie było tradycji gry na organach, brakowało też instrumentów. Improwizacje organowe Haendla stanowiły materiał do komponowanych później koncertów organowych.
KaC2009