zawod i praca zawodowa.doc

2.3. Zawód i praca zawodowa - zawodoznawstwo

              W literaturze polskiej utrwaliły się dwa zbliżone do siebie stanowiska wyra­żające istotę zawodu.

              Jan Szczepański rozróżnia 3 znaczenia terminu "zawód":

              1) jako wewnętrznie spójny system czynności, stanowiących dla jednostki

              źródło utrzymania i określających jej pozycję społeczną;

              2) jako stałe wykonywanie pewnych czynności bez względu na kwalifikacje;

              3) jako populację tych, którzy wykonują te same czynności, np. lekarskie,

nauczycielskie itp.8

Z kolei według T. Nowackieg09 zawód to wykonywanie zespołu czynności społecznie użytecznych, wyodrębnionych na skutek społecznego podziału pra­cy, Wymagających od pracownika odpowiedniej wiedzy i umiejętności powta­rzanych systematycznie i będących źródłem utrzymania dla pracownika i jego rodziny [125].

              Ogólnie stwierdzić można, że zawód stanowi kategorię głównie ekonomicz­no-socjologiczną, ale także pedagogiczną, która ma cztery dopełniające się cechy:

              - jest układem wyodrębnionych i powtarzanych czynności,

- określa pozycję społeczno-zawodową pracownika,

- stanowi źródło utrzymania,

- wymaga specjalnego przygotowania zawodowego.

Każdy zawód określa w istotnym stopniu miejsce i rolę człowieka w społecznym procesie pracy. Ma on charakter zmienny, jest uwarunkowany historycz­nie, rozwija się lub zanika zgodnie z postępem naukowo-technicznym i społecz­nym. W tym sensie mówić można o wysokiej lub niskiej pozycji danej grupy za­

8 J. Szczepański: Zagadnienie wykształcenia ogólnego i zawodowego w szkolnictwie wyż­

              szym. "Studia Socjologiczne", nr 3/1970.

9 Autor w kolejnych wydaniach Podstaw dydaktyki zawodowej stosuje rózne wersje defini­

              cyjne, których istota pozostaje jednak niezmienna.

79

wodowej10. Zawody występujące w danym kraju ujęte są w urzędowe spisy zwane (w zależności od kraju) nomenklaturą, klasyfikacją lub systematyką zawodów. W Polsce utrwaliła się nazwa nomenklatura, ale już od lat 80. zastępuje ją na­zwa: klasyfikacja zawodów i specjalności. Jest ona usystematyzowanym podziałem zawodów j specjalności występujących w gospodarce narodowej. Obejmuje tylko te zawody i specjalności, które wymagają przygotowania do pracy w okresie co najmniej trzech miesięcy.

W klasyfikacji zawodów i specjalności, opracowanej przez Ministerstwo Pracy i Polityki Socjalnej oraz Główny Urząd Statystyczny w 1995 r. (a opubliko­wanej w 1996 r.) układ podstawowy struktury klasyfikacji zawodów i specjalności przedstawia się następująco! I (tabela 2).

W nazwie przedstawionego w tabeli układu zaakcentowano dwa terminy: zawód i specjalność, przy czym nazwę zawód traktuje się jako szerszą, zaś nazwę specjalność, jako bardziej konkretyzującą układ czynnościowy. Tak np. mówi się o zawodzie nauczyciela, pedagoga, lekarza, inżyniera, technika, a w każdym przy­padku widzi się specjalności takie, jak: nauczyciel matematyki, pedagog pracy, lekarz chirurg, inżynier-mechanik, technik-geodeta itp. Spośród wspomnianych około 2400 zawodów i specjalności, około 300 jest realizowanych w systemie szkolnictwa zawodowego. Obserwuje się przy tym tendencję do dalszego scalania zawodów (do których przygotowuje szkolnictwo zawodowe) i nadawania im cha­rakteru szerokoprofilowych. Chodzi tu o zespół wiadomości i umiejętności naby­tych w toku przygotowania zawodowego, realizowanego w szkole zawodowej lub w zakładzie pracy. W klasyfikacji zawodów szkolnych, opracowanej ostatnio (w 1993 r.) przez Ministerstwo Edukacji Narodowej, wyróżnia się około 200 za­wodów i specjalności [131]. Zawody dzieli się też na wyuczone oraz wykonywane.

Przez zawód wyuczony rozumie się całokształt wiedzy, umiejętności i pre­dyspozycji pracownika nabytych w szkole i (lub) w praktyce, potwierdzony posia­danym świadectwem lub dyplomem i umożliwiający mu wykonywanie wewnętrz­nie spójnego zespołu czynności społecznie użytecznych. Z kolei przez zawód wy­konywany rozumie się wykonywanie wewnętrznie spójnego zespołu czynności

lO

S

k

.

zero Je i uwspółcześnione rozważania na temat zawodu jako kategorii podstawowej dla

pedagogiki pracy, przeprowadza prof. Tadeusz NowaclG '.\ pozjcji: Zawodoznawstwo

(1999 r.).

11

Patrz: Klasyfikacja zawodów i specjalności. Tom II - Klas~. f'..-acJa właściwa. Warszawa

1996, s. 37.

Tabela 2

Układ podstawowej struktury klasyfikacji zawodów i specjalności w Polsce