Pedagogika specjalna
wykład 2-10-2010 Piotr Winczewski
5 pytań, 50 min. → egzamin
Podstawa programowa pedagogiki specjalnej
Treści kształcenia
– pedagogiczne aspekty fizjoterapii i związek fizjoterapii z pedagogiką ogólną i wychowaniem fizycznym jako procesem kształcenia i wychowania
– pedagogika specjalna i jej działania
– psychopedagogiczne uwarunkowania skuteczności pracy fizjoterapeuty
– metody poznania pacjenta i uwarunkowań procesu rehabilitacji
– społeczne i pedagogiczne mechanizmy kształtowania postaw pacjenta
– metody oddziaływania na pacjenta
– współdziałanie fizjoterapeuty z rodziną
– pacjent podmiotem fizjoterapii
– postawy rodzicielskie a efektywność fizjoterapii
Efekt kształcenia – umiejętność i kompetencje
– kształcenie i wychowanie osób niepełnosprawnych
– radzenie sobie z problemami pedagogicznymi w trakcie kształcenia osób niepełnosprawnych
Literatura:
– Kolawik Stanisław, Upośledzenie umysłowe: teoria i praktyka, Warszawa Poznań 1989
– Nowatorskie i Alternatywne metody w praktyce pedagogiki specjalnej, Dykcik W. i Szychowiak
– Sękowska Z., Wprowadzenie do...
– Zabłocki J. Wprowadzenie do rewalidacji
– Zabłocki Kazimierz, Mózgowe porażenie dziecięce w teorii i terapii, Warszawa 1989, Żak
Literatura zalecana:
– Kinezyterapia, T.II, ćwiczenia kinezyterapeutyczne i metody kinezyterapii, Zembaty, Kokosz
– Łobożewicz
'Pedagogika specjalna – nauka o wychowaniu i nauczaniu ludzi odbiegających od normy psychofizycznej”
[Zofia Sękowska]
– etiologia (obniżenia sprawności psychofizycznej)
– fenomenologia (zjawiska – objawy towarzyszące)
– Profilaktyka (występowania lub pogłębiania się)
– terapia wychowawcza (korygowanie, rewalidacja, leczenie)
Pedagogika specjalna:
– pedagogika niewidomych i niewidzących (tyflopedagogika)
– pedagogika głuchych i niedosłyszących (surdopedagogika)
– pedagogika upośledzonych umysłowo (oligofrenopedagogika)
– pedagogika przewlekle chorych i niepełnosprawnych
– pedagogika dzieci z trudnościami uczenia się
– pedagogika resocjalizacyjna
Defektologia (ros.) - nauka o defektach, usterkach, wadach fizycznych i psychicznych ustroju (trwałych uszkodzeniach, nieodwracalnych brakach, ułomnościach)
Terapia pedagogiczna – interwencja wychowawcza mająca na celu pomoc w procesie nauczania i wychowania prowadzących do utrzymania prawidłowego rozwoju.
Rewalidacja [Władysław Dykcik] – długotrwała działalność terapeutczno-wychowawcza wobec jednostek o zaburzonej percepcji rzeczywistości (wielostronna stymulacja, opieka, nauczanie i wychowanie)
Resocjalizacja [Dykcik]: proces wychowania jednostek wykazujących wzmożone trudności w dostosowaniu się do norm społecznych, moralnych i prawnych wynikające ze strony osobowości wychowanka, w jego antagonistyczno-destrukcyjnego ustosunkowania się do oczekiwań społecznych. Polega ona na stosowaniu różnych regulaminowych środków poprawczych i metod wychowawczych (psychotechniki, socjotechniki, kulturotechniki, edukacja, praca w warunkach izolacji, pobyt w środowisku otwartym i półotwartym pod nadzorem kuratora sądowego).
Przemiany modelu pedagogiki specjalnej [Kazimierz Zabłocki]
– od nauczania niewidomych, głuchych, upośledzonych umysłowo do nauczania i wychowania dzieci o różnych niepełnosprawnościach
– od formułowania celów specjalnych po utożsamianie ich z celami edukacji jako takiej
– od różnicowania uczniów ze względu na stopień niepełnosprawności do dostrzegania ciągłości zachowanych sprawności i ich różnic ilościowych
– od specjalnych metod pracy do metod właściwych dla różnych dzieci z różnymi odchyleniami
– od koncentracji na dysfunkcjach do dostrzegania złożoności osiągnięć szkolnych we współpracy z zespołem rehabilitacyjnym i rodzicami
– od kształcenia dzieci do kształcenia permanentnego
– od wąskich programów przedmiotów szkolnych po przygotowanie do funkcjonowania społecznego
– od nauczania jednorodnie niepełnosprawnych do nauczania osób z niepełnosprawnościami złożonymi
– od medykalizacji do wykorzystywania procesów społecznych, kulturowych, technicznych, prawnych
– od segregacji i izolacji do integracji i normalizacji we wszystkich przejawach życia indywidualnego.
Paradygmaty pedagogiki specjalnej [Irena Obuchowicz] (poznawanie świata, kolejne kroki)
– biograficzne ujmowanie niepełnosprawności (dynamika integracyjn0-społeczna wypierająca medykalizację)
– wspieranie pozytywnego myślenia i ukierunkowania życiowego niepełnosprawnych (od koncentrowania uwagi na dysfunkcjach do poszukiwania szans)
– autorewalidacja (samorealizacja)
– pomaganie pomagającemu (poszukiwanie nowych metod pracy)
– podmiotowość u podstawy doboru bodźcowania
– profilaktyka i integracja w rodzinie
– antystygmatyzacja
– pojęciowy (zasadzony na wielorakim interpretowaniu i definiowaniu terminów)
– zignorowana seksualność niepełnosprawnych
– egzystencjonalny (powiązany z partycypacją w życiu społeczeństwa
brak chyba Zasady Wolfa – nieczytelne zdjęcie
[John Baker, Gery Goden]
„Dzieci uczące się w szkołach specjalnych osiągają pozycję i godność, do której mogłaby z trudem aspirować w zwykłych szkołach powszechnych”
[Grzegorz Szumski]
„Niska samoocena, wysoki lęk szkolny i społeczna izolacja w grupie rówieśniczej są (niestety) także udziałem wielu dzieci sprawnych, nikt jednak nie proponuje, aby z tych powodów pozbawić je prawa do uczęszczania do szkół powszechnych.”
„Charakterystycznym dla pedagogiki specjalnej sposobem myślenia, zgodnie z którym istnieje szczególna grupa uczniów (niepełnosprawnych), wymagających jakościowo odmiennych sposobów i treści nauczania, co implikuje potrzebę tworzenia odrębnej przestrzeni kształcenia w postaci szkół i klas specjalnych, jest ze swej istoty antyintegracyjny. Warto przy tym podkreślić, że potrzeba tworzenia segregacyjnych form kształcenia nie jest jądrem tego rozumowania, a jedynie jego logicznym zakończeniem! Dokąd one nie zostaną poddane rewizji jego postawy, kształcenie integracyjne musi jawić się przede wszystkim jako sytuacja w której niepełnosprawni stają się uczniami szkoły, mimo że szkoła ta nie jest w stanie zapewnić im właściwych warunków kształcenia.
Zadania rewalidacji [Maria Grzegorzewska 1964]
• poznawanie jednostki i jej rozwoju
• dostosowanie rewalidacji do typu układu nerwowego dziecka
• poznanie stanu jego potrzeb
• uwzględnienie wpływów środowiskowych
• podnoszenie progów frustracji
• kształtowanie pozytywnej motywacji
• dostosowanie rewalidacji do możliwości dziecka
• oddziaływanie kompensacyjne, korygujące, usprawniające i dynamizujące
• respektowanie praw wyższych czynności nerwowych
• kształtowanie właściwych warunków emocjonalnych
• rozwijanie I i II układu sygnałowego
• kształtowanie stereotypów dynamicznych i procesów korowych
• racjonalna selekcja wychowanków
• liczenie się ze swoistością każdego typu odchylenia
Zasady rewalidacji [Janina Dobroszewska]
– indywidualizacja oparta na znajomości potrzeb i możliwości danego dziecka implikująca bliski osobisty kontakt z wychowankiem
– stałe i wielostronne powiązanie nauczania z wychowaniem i pracy manualnej z aktywnością poznawczo-emocjonalną
– środowisko wychowawcze buduje atmosfer wyzwalającą opartą na zaspokojeniu potrzeb bezpieczeństwa oraz zapewnieniu każdemu możliwości odniesienia sukcesu
– nadrzędnym celem jest kształtowanie skłonności poznawczych oraz usprawnienie tego poznania i wywoływanie właściwych postaw czynnych wobec rzeczywistości i dopiero w dalszej kolejności na tej podstawie wyuczenie technik szkolnych
14,2% osób niepełnosprawnych w Polsce (co 7 polak)
– znajomość fizjologiczno-psychologicznych podstaw procesu nauczania
„Do czynności przygotowawczych akcji rewalidacyjnej należy wstępne organizowanie sytuacji wychowawczo-terapeutycznej, które byłoby normowaniem aktualnych (czasem chwilowych, czasem utrwalonych)
fizjoterapia11